Si ma cai là huyện vùng cao, biên giới của tỉnh lào cai có tổng diện tích tự nhiên là 234,02km, gồm 9 đơn vị hành chính cấp xã, 1 thị trấn với 59 thôn bản. dân số là 38.904 người với 15 dân tộc anh em chung sống, trong đó dân tộc mông chiếm 79% tổng dân số.
Thực hiện theo nghị định số 39/2015/nđcp ngày 27/4/2015 của chính phủ, được sự chỉ đạo của ubnd huyện si ma cai và công tác phối hợp liên ngành của trung tâm y tế huyện, năm 2020 huyện si ma cai đã đạt được kết quả tốt trong công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình (ds-khhgđ). tuy nhiên, si ma cai vẫn là huyện có mức sinh cao.
Cán bộ trung tâm y tế si ma cai đang thực hiện tư vấn sử dụng biện pháp Tr*nh th*i trong chiến dịch cung cấp dịch vụ chăm sóc skss và khhgđ tại các xã. ảnh: t.l
Năm 2020, tỷ lệ sinh thô chỉ giảm 0,6%, tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên cũng chỉ giảm được 12,5%. cụ thể năm 2020, số sinh con thứ 3 trở lên thống kê được 88 trường hợp, trong đó có 6 trường hợp cán bộ, đảng viên sinh con thứ 3 trở lên như: xã thào chư phìn 2 trường hợp, sín chéng 2 trường hợp, thị trấn si ma cai 2 trường hợp.
Có mặt tại nhà chị n ở xã sín chéng, huyện si ma cai (một hộ gia đình có 5 người con), chúng tôi chứng kiến cảnh tất bật, vất vả của một gia đình nghèo lại đông con. gần 40 tuổi, chị n có tới 5 người con, trong đó có 4 gái và 1 con trai. con số này sẽ không dừng lại nếu như chị không sinh được cậu con trai.
Chị N chia sẻ: Gia đình thuộc hộ nghèo, kinh tế chủ yếu dựa vào cây lúa, cây ngô, giờ lại thêm gánh nặng đông con nên 2 vợ chồng luôn phải chạy ăn từng bữa, cuộc sống ngày càng trở nên vất vả. Nếu đẻ được con trai thì chỉ đẻ 2 con thôi, nhưng mà không được con trai thì mới đẻ nhiều như thế. "Khổ lắm rồi, chăm các con mệt không đi làm được".
Nhận thức được sinh nhiều con sẽ khổ, làm kinh tế khó, con cái sinh ra cũng không được nuôi dạy, chăm sóc tốt, nhưng vì hủ tục, vì quan niệm "có nếp có tẻ" hoặc "phải có con trai để nối dõi tông đường" nên nhiều bà mẹ ở vùng cao như chị N vẫn bỏ ngoài tai mọi lời tuyên truyền của cán bộ để… cố đẻ. Đông con không chỉ khiến các gia đình tự đè nặng thêm nỗi lo về kinh tế mà còn là nỗi trăn trở của cả những cán bộ làm công tác dân số.
Cái khó khăn của si ma cai là cán bộ làm công tác ds-khhgđ ở các tuyến còn hạn chế trong tham mưu chỉ đạo điều hành, thiếu kỹ năng truyền thông vận động, đặc biệt là cán bộ làm công tác ở tuyến xã. các xã có mức sinh còn cao, tình trạng tảo hôn, sinh con trước 20 tuổi cao, công tác triển khai hoạt động chăm sóc skss/khhgđ tại xã vùng sâu, vùng xa còn gặp nhiều khó khăn. hơn nữa, cấp ủy, chính quyền một số xã chưa thực sự quan tâm đến công tác dân số - khhgđ, thiếu kiên quyết, xử lý không kịp thời trước tình trạng sinh con thứ 3 trở lên.
Chị thương – cán bộ phòng dân số thuộc trung tâm y tế huyện si ma cai cho biết: do hủ tục và sự thiếu hiểu biết của chị em phụ nữ dân tộc thiểu số cư trú tận vùng sâu, vùng xa và hầu hết các bà mẹ trong độ tuổi sinh sản thiếu các kiến thức về chăm sóc sức khỏe sinh sản nên tỉ lệ sinh con vẫn cao. đặc biệt, tỉ lệ sinh con trước 20 tuổi, tỷ lệ chị em mắc bệnh về sinh sản vẫn nhiều.
Trước tình trạng mức sinh cao, ubnd huyện si ma cai đã tổ chức triển khai chiến dịch tăng cường tuyên truyền, vận động lồng ghép dịch vụ chăm sóc skss/khhgđ đến vùng đông dân, vùng có mức sinh cao và vùng khó khăn của huyện.
Mặc dù địa bàn dân cư không tập trung, phong tục tập quán còn lạc hậu, trình độ dân trí thấp nhưng với sự quyết liệt của các cấp, các ngành, 6 tháng đầu năm 2021 tỉ lệ sinh con thứ 3 trên địa bàn huyện si ma cai, tỉnh lào cai đã giảm so với năm 2020.
Các dịch vụ KHHGĐ được duy trì, triển khai, thực hiện thông qua các cơ sở y tế, tính đến tháng 12/2020 toàn huyện đã có thêm 2.819 cặp vợ chồng chấp nhận sử dụng các biện pháp Tr*nh th*i hiện đại, nâng tổng số cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ chấp nhận sử dụng các biện pháp Tr*nh th*i hiện đại là 5.438 cặp đạt 70,3 % kế hoạch.
tổ chức tiếp thị xã hội các phương tiện Tr*nh th*i, mở lớp tập huấn nâng cao năng lực quản lý và tổ chức thực hiện chương trình ds-khhgđ, chú trọng đào tạo ‘‘cầm tay chỉ việc’’ xây dựng kế hoạch giám sát hỗ trợ công tác ds-khhgđ tại các xã. đẩy mạnh các hoạt động truyền thông chuyển đổi nhận thức, thái độ, hành vi nhằm giảm sinh và nâng cao chất lượng dân số (không sinh con thứ 3 trở lên, không tảo hôn và kết hôn cận huyết, giảm tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh).
Hội thi tìm hiểu sức khỏe sinh sản vị thành niên, thanh niên năm 2020 tại trường Phổ thông Dân tộc nội trú THCS và THPT huyện Si Ma Cai. Ảnh: T.L
Ông lồ xuân chô – trưởng phòng dân tộc huyện si ma cai cho biết: được sự chỉ đạo từ trung ương đến địa phương, chúng tôi luôn phối hợp với trung tâm y tế của huyện, quyết liệt trong công tác ds-khhgđ. phối hợp với trung tâm văn hóa, thể thao - truyền thông huyện đăng tải các thông điệp, clip trong các chiến dịch truyền thông không sinh con thứ 3, duy trì hoạt động truyền thông về hậu quả của tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh.
chia sẻ với phóng viên, bà hà thị hường – giám đốc trung tâm y tế huyện si ma cai cho biết: nhiều chị em phụ nữ ở vùng sâu vùng xa, đặc biệt là các chị em thuộc dân tộc thiểu số rất ít người vẫn sinh đẻ theo hủ tục, đẻ một cách tự nhiên không biết kế hoạch hóa gia đình là gì, không biết sức khỏe sinh sản là gì. thậm chí cán bộ y tế vào căn dặn họ còn không nghe, không làm theo nên công tác tuyên truyền chưa đặt hiệu quả. tuy nhiên với sự quyết liệt của các cấp, các ngành, 6 tháng đầu năm 2021 tỉ lệ sinh con thứ 3 trên địa bàn huyện cũng đã giảm so với năm 2020.
Việc tổ chức triển khai hiệu quả công tác ds-khhgđ tại huyện si ma cai góp phần tích cực vào việc thực hiện xoá đói giảm nghèo, từng bước ổn định, nâng cao chất lượng dân số nơi huyện vùng cao này.