Chỉ trai tân, gái tân mới đi hát ví dặm trong các đêm trăng. khi buồn, mọi người đều có thể hát vài câu ví dặm, nhưng đó là hát cho vui thôi chứ không phải là ví dặm đích thực. thiếu tình yêu nam nữ thì cho dù có giọng hát như chuông vàng cũng không ra ví dặm. tình yêu nam nữ đầy ắp trong trái tim những cô gái và những chàng trai đang yêu. chính những trái tim này làm nên cái hồn của ví dặm và đó là bí mật của ví dặm.
Sau khi hoàn đoạt được danh hiệu người hát ví dặm hay nhất, đích thân trưởng đoàn văn công tỉnh đã mời nhà quán quân đến thăm đoàn. tất cả diễn viên trong đoàn đã uống rượu với hoàn và ca hát vui vẻ. "tôi mời anh về đoàn, làm đội trưởng đội dân ca. tôi muốn tạo điều kiện để anh được hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp". đoàn trưởng văn công nói như vậy. "em cảm ơn trưởng đoàn. nhưng em không muốn hát ví dặm chuyên nghiệp. bản chất của ví dặm là nghiệp dư. chỉ những cô gái chưa chồng và những chàng trai chưa vợ mới đi hát ví dặm hàng đêm. các liền anh, liền chị quan họ không lấy nhau, nhưng người hát ví dặm thì lấy nhau rất nhiều. bố mẹ em cũng yêu nhau và lấy nhau từ những đêm hát ví dặm. bố em hát hay nổi tiếng nhưng sau khi cưới vợ thì không đi hát nữa".
Ví dặm đích thực là tiếng lòng của những đôi trai gái đang yêu. ngoài đối tượng này thì người ta có thể hát lên những làn điệu gần giống như ví dặm mà không phải là ví dặm đích thực. không hiểu chủ trương chuyên nghiệp hóa ví dặm có đúng không. ở đội văn nghệ của em tất cả những diễn viên đã có chồng, có vợ đều chia tay đội, kể cả những diễn viên từng đoạt huy chương vàng trong các cuộc liên hoan ví dặm. khi đã có chồng, có vợ thì cái hồn ví dặm mất đi gần hết, chỉ còn kĩ thuật lấy hơi nhả chữ thôi".
Đó là bí quyết thành công của hoàn. đội văn nghệ của anh đi hội diễn lần nào cũng đoạt giải nhất. toàn đội là những diễn viên rất trẻ. ai có chồng, có vợ đều phải nghỉ. diễn viên của đội luôn luôn mới. và chỉ hoạt động nghiệp dư mới có thể làm được như thế. diễn viên chuyên nghiệp thì họ vào biên chế rồi, ai cũng là viên chức, đoàn trưởng không thể thay mới diễn viên hàng năm. đội văn nghệ của hoàn hát ví dặm, khán giả vỗ tay ầm ầm. hoàn hiểu rất rõ bản chất của ví dặm nên anh tổ chức đội văn nghệ theo hướng luôn luôn mới. cách lấy hơi nhả chữ có thể huấn luyện được nhưng trái tim rạo rực tình yêu nam nữ thì không cách gì huấn luyện được, nó tự nhiên có và tự nhiên nhạt dần đi. chính vì thế mà hoàn không về đoàn văn công.
(Còn nữa)