U xơ có thể xuất hiện ở nhiều vị trí khác nhau ở tử cung, đối với u dưới niêm mạc thường gây triệu chứng rong huyết, loại này có tỷ lệ ung thư hóa cao nên thường có chỉ định cắt dù kích thước nhỏ. Loại u nằm trong lớp cơ thường phát triển nhanh, to ra và làm biến dạng tử cung. Loại u ở eo rất dễ gây biến chứng chèn ép niệu quản và loại u dưới thanh mạc thường có cuống dài.
Người bệnh đến khám vì cảm thấy bụng to ra hay có cảm giác trằn nặng bụng dưới hoặc đau vùng hạ vị. Hoặc ra máu *m đ*o bất thường: rong kinh hay cường kinh, rong huyết lâu dài gây tình trạng thiếu máu. Khi khối u to có thể có sự chèn ép lên các tổ chức lân cận, lên bàng quang gây tiểu nhiều lần, tiểu khó, đôi khi bị bí tiểu. Lên niệu quản đôi khi bị thận ứ nước. Lên trực tràng gây táo bón hay đau khi đại tiện. Lên ruột, dạ dày có thể dẫn đến các rối loạn tiêu hóa.
Do khối u chịu ảnh hưởng của nội tiết tố nên u có thể thay đổi to lên và mềm hơn trong lúc mang thai do ảnh hưởng nội tiết tố thai kỳ. Sau tuổi mãn kinh, u xơ thường nhỏ đi nhưng không mất hẳn. U có thể tiến triển thoái hóa như thoái hóa kính, là loại thoái hóa thường xảy ra nhất, u trở nên mềm nhão, trở thành một khối chất đồng nhất màu nâu xám. U có thể thoái hóa dạng nang, khối u mềm nhão, ngấm nước và trở thành một nang to chứa đầy nước. Trường hợp này thường lầm lẫn với những u nang buồng trứng. U cũng có thể hóa vôi, thường gặp ở những phụ nữ lớn tuổi, khối u xơ cơ dần dần trở nên cứng như đá. Trên phim Xquang thấy có nhiều điểm vôi trắng. Sau sẩy thai, sau nạo thai, hay trong thời kỳ hậu sản đối với những u xơ dưới niêm mạc thường hay bị nhiễm khuẩn nung mủ. Trong lúc mang thai, các mạch máu phát triển không kịp so với sự tăng nhanh kích thước của u, khiến khối u bị thiếu máu và hoại tử. U ở tình trạng này có đặc điểm là hoại tử vô khuẩn. U xơ cũng có thể tiến triển thoái hóa mỡ hay tiến triển ung thư hóa, tỷ lệ chiếm 2/1.000 trong tất cả các loại u xơ tử cung.
Đối với những u nhỏ không biến chứng chỉ theo dõi định kỳ 3 tháng một lần. Điều trị phẫu thuật được xem là điều trị triệt để, nhất là các trường hợp sau:
Khi u xơ tử cung to tương đương với một tử cung có thai khoảng 12 tuần. Khi có triệu chứng chèn ép niệu quản, gây thận ứ nước. Khi có biến chứng rong kinh, rong huyết hoặc cường kinh kéo dài điều trị nội thất bại hoặc của u xơ dưới niêm mạc. Khi khối u nằm trong dây chằng rộng. Khi nghi ngờ ung thư hóa.
Trong trường hợp chưa thể điều trị phẫu thuật, có thể áp dụng điều trị nội khoa nhưng chỉ mang tính chất điều trị triệu chứng, hoàn toàn không làm teo khối u xơ.
Chủ yếu điều trị bằng progesterone đối với các trường hợp u có biến chứng rối loạn kinh nguyệt: rong kinh, rong huyết mà chưa thể phẫu thuật ngay, chỉ định cho những bệnh nhân còn quá trẻ tuổi chưa có con hoặc đang có bệnh lý nội khoa làm tăng nguy cơ khi phẫu thuật.
Tùy thuộc vào tình trạng của u xơ, tuổi và số con của bệnh nhân, phương pháp điều trị phẫu thuật sẽ quyết định cắt tử cung hay bóc nhân xơ.
Bóc nhân xơ ở những phụ nữ còn trẻ tuổi, chưa có con, trường hợp này vẫn có thể tái phát và phải mổ lại. Cắt tử cung bán phần (tùy trường hợp).
Cắt tử cung toàn phần ở những phụ nữ lớn tuổi, hai buồng trứng sẽ tùy theo tuổi của bệnh nhân mà để lại hay cắt bỏ.
U xơ tử cung là những khối u lành tính nên thường không gây nguy hiểm nếu được phát hiện sớm. Nhưng nhiều chị em không có thói quen khám phụ khoa định kỳ nên bệnh thường phát hiện muộn, khó điều trị và có thể gây các biến chứng, nhất là trong thai kỳ. Thai phụ có u xơ tử cung dễ bị sinh non, ngôi thai bất thường, nhau bám ở vị trí bất thường (nhau tiền đạo, nhau cài răng lược).
Những u xơ lớn lên có thể ép vào xương chậu gây cảm giác đau, chèn ép vào đường dẫn tiểu, làm ứ nước ở thận, hay ép vào bọng đái gây cảm giác luôn muốn đi tiểu.Những khối u to làm cho sản phụ không sinh được, phải mổ và có nguy cơ bị băng huyết cao hơn hay vỡ tử cung.
Trong thời kỳ hậu sản, thường là u xơ sẽ nhỏ lại, không gây biến chứng gì. Tuy nhiên, cũng có khi nó gây nhiễm trùng, nhất là đối với các u xơ dưới niêm mạc.
Ngoài ra, u xơ tử cung có thể gây hiếm muộn do làm thay đổi lớp nội mạc tử cung, không thuận lợi cho sự làm tổ của trứng khi thụ tinh và có thể làm sẩy thai liên tiếp.
Do đó, việc khám phụ khoa định kỳ rất quan trọng để phát hiện sớm những bệnh lý can thiệp điều trị kịp thời, tránh những biến chứng tai hại.
BS. Phan Lan Phương