Bối mẫu còn có tên xuyên bối mẫu, triết bối mẫu, là dò hành phơi khô của cây bối mẫu, họ hành tỏi.
bối mẫu chứa các alkaloid (verticine, verticilline, fritillanine, peimine), các hợp chất peiminoside và nguyên tố kim loại (Mn, Cu, Zn..). Có tác dụng hạ huyết áp, long đờm, giảm ho.Theo Đông y,
bối mẫu vị ngọt, hơi đắng, tính mát; vào tâm và phế. Tác dụng chỉ khái hóa đàm, thanh nhiệt tán kết. Trị viêm khí phế quản dạng viêm khô, sốt, ho khan đờm ít, đờm dính vàng đặc đau rát miệng họng (đàm nhiệt khái thấu); viêm sưng hạch vùng cổ (lao hạch), áp-xe phổi, áp-xe vú, viêm cơ có mủ và sưng hạch...Ngày dùng 3-10g; nấu hầm, sắc, pha hãm.Hóa đờm, tiêu tan chất kết tụ: Trị lao hạch, sưng tuyến giáp, viêm phổi, đau họng, mụn nhọt lở.Bài 1 - Hoàn chữa tràng nhạc:
bối mẫu 12g, huyền sâm 16g, mẫu lệ 20g. Nghiền thành bột, phối hợp với mật làm hoàn. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 12g với nước đun sôi. Chữa lao hạch.Bài 2 - Thang tiêu nhọt độc:
bối mẫu 12g, thiên hoa phấn 12g, bồ công anh 20g, thanh bì 8g, liên kiều 12g, đương quy 12g, sừng hươu nai 12g. Sắc uống. Trị áp-xe vú mới sưng đau.Bài 3:
bối mẫu 8g, thiên môn 12g, sinh địa 12g, mạch môn 12g, hoài sơn 12g, a giao 12g, phục linh 12g, bách bộ 8g, ngọc trúc 8g, bách hợp 8g. Sắc uống, ngày 1 thang, chữa lao phổi.Bài 4:
bối mẫu 8g, bạch thược 12g, thanh bì 8g, chi tử 8g, trạch tả 8g, đan bì 8g, hoàng liên 8g, trần bì 6g, ngô thù du 4g. Sắc uống ngày 1 thang. Chữa viêm loét dạ dày tá tràng.
nhuận phổi, chữa ho: Chữa các chứng do âm hư hỏa vượng như ho, phổi khô, thổ ra đờm kết dính, người nặng, có thể ho ra máu.Bài 1- Thu*c bột nhị mẫu:
bối mẫu 12g, tri mẫu 12g, gừng tươi 3 lát. Sắc uống. Trị sốt nóng do âm hư, ho có ít đờm.Bài 2 - Thu*c bột
bối mẫu:
bối mẫu 12g, hạnh nhân 8g, mạch môn đông 12g, tử uyển 12g. Sắc hoặc tán bột uống. Trị ho lâu ngày, khó thở.Bài 3:
bối mẫu 4g, sinh địa 12g, thục địa 12g, huyền sâm 12g, bách hợp 12g, mạch môn 8g, đương quy 8g, bạch thược 8g, cát cánh 6g, cam thảo 4g; nếu ho ra máu, thêm bạch cập 8g, a giao 8g. Sắc uống ngày 1 thang. Chữa suy nhược cơ thể do phế âm hư.Dùng cho sản phụ sau đẻ ít sữa:
bối mẫu, tri mẫu, mẫu lệ liều lượng bằng nhau thích hợp, tán bột mịn. Uống 16 - 20g bột, chiêu với nước canh chân giò.Kiêng kỵ: Người có chứng hư hàn (đờm lạnh, đờm loãng ướt) không dùng. Không được dùng với ô đầu (phản ô đầu).
BS. Tiểu Lan