Mật ong còn gọi là bách hoa cao hoặc bạch mật, thạch mật, là sản vật quý của tự nhiên, vừa là món ăn, vừa là vị Thu*c.
mật ong còn gọi là bách hoa cao hoặc bạch mật, thạch mật, là sản vật quý của tự nhiên, vừa là món ăn, vừa là vị Thu*c.
mật ong quen thuộc với con người ở khắp nơi trên thế giới với nhiều ứng dụng trong đời sống và y dược.
mật ong chứa nhiều protid, Theo Y học cổ truyền,
mật ong có vị ngọt, tính bình, không độc; quy vào các kinh phế, tỳ, đại tràng; có công năng giải độc, nhuận phế, thông tiện và điều hòa các dược liệu khác, còn dùng để giải độc Thu*c, trong đó có cả vị ô đầu, phụ tử.
mật ong có thể dùng riêng hoặc phối hợp với các vị Thu*c khác để điều trị nhiều chứng bệnh khác nhau: ho, nhiều đờm, ho khan, rát họng do viêm họng cấp mạn tính, viêm amidal... Táo bón do tỳ vị hư nhược, ruột bị nê trệ do nhu động ruột giảm, đau thượng vị. Còn dùng
mật ong trị tăng huyết áp, mất ngủ, đau dây thần kinh... Ngoài ra,
mật ong còn được dùng như một phụ liệu quý để chế biến một số vị dược liệu cũng như có trong thành phần của nhiều chế phẩm Đông dược. Do có hai công năng chính là kiện tỳ và ích khí phế nên
mật ong được sử dụng như một phụ liệu quý để chế biến các vị Thu*c có tác dụng quy vào hai kinh tỳ và vị.
Để làm tăng tác dụng quy kinh tỳ của các vị Thu*c như bạch truật, hoàng kỳ, người ta đem bạch truật hoặc hoàng kỳ thái phiến rồi tẩm
mật ong theo tỷ lệ nhất định (thông thường cứ 1kg Thu*c phiến khô dùng từ 2 - 2,5kg
mật ong đã được pha loãng bằng một lượng nhất định nước sạch). Trộn đều
mật ong với các phiến Thu*c, ủ khoảng 1 giờ cho ngấm mật đều rồi sao vàng đến khi bên ngoài phiến Thu*c có màu vàng đậm, sờ không dính tay, vị ngọt, đắng nhẹ, mùi đặc trưng (bạch truật) hoặc vị ngọt, mùi thơm đặc trưng của
mật ong (hoàng kỳ). Như vậy, hoàng kỳ, bạch truật được dùng trong cổ phương Bổ trung ích khí thang: hoàng kỳ (chích
mật ong) 200g, cam thảo 100g; đương quy, đảng sâm, bạch truật (chích
mật ong), trần bì, thăng ma, sài hồ, mỗi vị 60g cùng với
mật ong làm hoàn, mỗi lần uống 15g. Có tác dụng điều bổ tỳ, vị, ích khí thăng dương; dùng trị tỳ vị hư nhược, trung khí hạ hãm, vô lực, kém ăn, phân hay sống, nát; các chứng sa giáng: sa dạ dày, tử cung, trĩ, lòi dom...
Để làm tăng tác dụng quy kinh phế của các vị Thu*c như ma hoàng, tang bạch bì, tỳ bà diệp... cũng tiến hành chích
mật ong với các vị Thu*c này. Ví dụ, ma hoàng là vị Thu*c có tác dụng làm ra mồ hôi, hạ sốt, giảm ho, đờm, suyễn tức; dùng trong các chứng cảm mạo phong hàn, sốt cao, mồ hôi không ra được... Song một khi muốn sử dụng tác dụng giảm ho, bình suyễn của ma hoàng trong các trường hợp viêm phế quản mạn tính với các triệu chứng ho nhiều, đờm nhiều, khó thở, ma hoàng sẽ được chích với
mật ong (theo cách đã giới thiệu ở trên). Khi chích với
mật ong, sức làm ra mồ hôi của ma hoàng sẽ giảm đi và lại tăng tác dụng chỉ ho, bình suyễn
GS.TS.
Phạm Xuân Sinh