“Vi cầu thận được biết đến như một đơn vị chức năng căn bản của thận, giúp thận làm tốt chức năng lọc máu thành nước tiểu để loại bỏ các độc chất sản sinh trong quá trình hoạt động của cơ thể, giúp điều hòa huyết áp, ổn định lượng nước tiểu…
Có đến năm hội chứng gây nên bệnh của vi cầu thận: viêm vi cầu thận cấp, viêm vi cầu thận tiến triển nhanh, viêm vi cầu thận mạn, hội chứng thận hư và các dị thường niệu không có triệu chứng lâm sàng.
Trong đó hay gặp nhất là viêm vi cầu thận cấp - bệnh đặc biệt nguy hiểm với những biến chứng khá nặng nề. Đáng nói là chúng ta hay nhầm bệnh với viêm họng nên thường nhập viện trong tình trạng nặng, gây khó khăn trong việc điều trị” - TS. BS Nguyễn Hoài Nam - Giảng viên Đại học Y Dược TPHCM cho biết.
| Ảnh mang tính minh họa |
Đó là cách nói của ông bà xưa chỉ ra mối tương quan và mức độ nguy hiểm của bệnh ở trẻ em, người trẻ và phụ nữ, nhất là sau khi nhiễm liên cầu khuẩn ở vùng họng và amygdal; đặc biệt là liên cầu khuẩn nhóm A làm tan huyết. Loại liên cầu này thường sống khu trú ở họng và amygdal, tuy chỉ gây đau họng và sốt nhưng để lại di chứng rất nặng ở tim, thận và khớp.
Đơn cử trường hợp của chị Nguyễn Thanh Th. - 30 tuổi, do chủ quan nghĩ mình chỉ bị viêm họng nên tự ý dùng kháng sinh từ toa Thu*c của lần khám bệnh trước, nhưng sốt vẫn kéo dài gần một tuần không dứt, hai chân còn bị phù nề, đi tiểu khó và nước tiểu có màu đỏ như máu... Tại BV Đại học Y Dược TPHCM, chị Th. được cho thử nước tiểu thấy có đạm niệu, độ thanh thải của creatinin giảm đáng kể với chẩn đoán viêm vi cầu thận cấp.
Bé trai Trần Văn H., bảy tuổi, cũng đến khám vì lý do đau họng, tiểu ít sau bốn ngày sốt cao, mũi chảy ròng ròng, uống kháng sinh mà không hết. Khám họng bệnh nhân thấy còn sưng đỏ tấy và soi tươi thấy có liên cầu khuẩn tán huyết type beta.
Xét nghiệm nước tiểu có đạm niệu và hồng cầu với số lượng nhiều. Bệnh nhân cũng được chẩn đoán viêm vi cầu thận cấp sau viêm họng do liên cầu trùng. May mắn là cả hai đều đến bệnh viện kịp thời nên đáp ứng điều trị tốt, tránh được những tai biến. Theo TS.BS Nguyễn Hoài Nam, viêm cầu thận cấp có thể khỏi hoàn toàn từ 90-95% nếu phát hiện và điều trị sớm. Nếu không, bệnh có thể gây ra biến chứng.
Viêm vi cầu thận thường bắt đầu với tình trạng đi tiểu ra máu đại thể, tức thấy máu trong nước tiểu hoặc vi thể - chỉ thấy hồng cầu trong nước tiểu dưới kính hiển vi. Kế tiếp là tình trạng đi tiểu ra chất đạm - protein. Việc phát hiện ra đạm niệu cũng dựa chủ yếu vào xét nghiệm nước tiểu.
Một trong những triệu chứng quan trọng khiến người bệnh tìm đến bác sĩ là hiện tượng phù. Phù thường bắt đầu quanh hốc mắt, sau đó lan xuống hai chân. Phù trắng ấn lõm và thường là phù cả hai chân. Đây là điểm giúp phân biệt với phù do suy tĩnh mạch. Những trường hợp nặng hơn sẽ xuất hiện cổ trướng hay tràn dịch khoang màng phổi gây trướng bụng và khó thở.
Ở giai đoạn toàn phát, viêm vi cầu thận cấp tiến triển rất nhanh và có thể gây ra nhiều biến chứng, trong đó suy tim cấp là một trong những biến chứng thường gặp nhất và xuất hiện sớm ngay trong tuần lễ đầu của bệnh, nguy hiểm đến tính mạng.
Kế tiếp là suy thận cấp, xảy ra ở thể bệnh viêm cầu thận tiến triển nhanh, biểu hiện bằng việc nhanh chóng gây mất chức năng lọc của thận, gây tích lũy các chất độc, nên được chỉ định lọc máu cấp cứu.
Ngoài ra, bệnh còn có thể dẫn đến suy thận mạn tính, khiến cho thận mất dần các chức năng, giảm công suất hoạt động và việc điều trị phải kéo dài, đòi hỏi phải chạy thận hoặc ghép thận để duy trì cuộc sống.
Một biến chứng nữa là hội chứng thận hư, đặc trưng với mức độ protein cao trong nước tiểu khiến hàm lượng protein trong máu thấp, cholesterol máu cao và sưng mí mắt, chân và bụng. Cao huyết áp cũng là biến chứng của viêm vi cầu thận cấp do việc hoạt hóa hệ thống Angiotensin và hệ thống thần kinh giao cảm. Bệnh thường tiến triển mạnh trong vòng một tuần lễ và sau đó sẽ giảm phù, nhưng một số trường hợp có thể diễn tiến thành suy thận cấp, rất nguy hiểm cho tính mạng.
Ở trẻ em, bệnh diễn tiến thường thầm lặng hơn, nhiều khi không có sưng phù hai chân và lượng hồng cầu trong nước tiểu cũng ít, do đó tiên lượng thường tốt hơn người lớn. 95% trường hợp ở trẻ em lành bệnh hoàn toàn, không tiến triển sang giai đoạn viêm vi cầu thận mạn và suy thận. Tiên lượng về diễn tiến của viêm vi cầu thận cấp sau nhiễm liên cầu khuẩn rất khác nhau giữa những trường hợp lẻ tẻ với những trường hợp dịch tễ.
Những bệnh nhân mắc bệnh trong cơn dịch có tiên lượng tốt hơn so với những trường hợp mắc bệnh lẻ tẻ cũng như giữa người lớn với trẻ em. Các dạng bệnh trong đợt dịch ở trẻ em có tiên lượng trước mắt và lâu dài đều tốt. Chỉ có một số ít bệnh nhân Tu vong do biến chứng suy thận, còn hầu hết các trường hợp đều phục hồi tốt sau một tuần nhiễm bệnh. Tình trạng tiểu ra máu và tiểu ra chất đạm sẽ giảm dần và có thể biến mất sau vài tháng.
Viêm vi cầu thận cấp có thể phòng ngừa được nếu chúng ta chú ý giữ cho môi trường sống trong lành, vệ sinh thân thể hàng ngày, đặc biệt là da và mũi họng. Vệ sinh răng miệng, súc miệng bằng nước muối là biện pháp đơn giản nhất làm cho vi khuẩn liên cầu A tan huyết không còn đất sống để gây nên bệnh. Giữ gìn sức khỏe tốt, tăng sức đề kháng, tránh để cơ thể quá lạnh... đều là những biện pháp hữu hiệu nhằm phòng tránh bệnh.
TS. BS Hoài Nam khuyên: “Cần sử dụng kháng sinh loại Penicillin uống mỗi ngày hay Penicillin tiêm mỗi tháng để phòng bệnh vì vi khuẩn gây viêm vi cầu thận rất nhạy cảm và dễ bị Penicillin tiêu diệt. Đây là loại kháng sinh được phát minh từ những năm 40 của thế kỷ trước, rẻ tiền và hiện vẫn còn hiệu quả.
Điều trị kịp thời các bệnh viêm họng, viêm da hoặc viêm gan; kiểm soát đường máu để phòng các biến chứng thận do tiểu đường. Thường xuyên theo dõi, kiểm soát tăng huyết áp, giảm nguy cơ tổn thương thận. Điều trị sớm và đúng theo chỉ định của thầy Thu*c tất cả những trường hợp nghi nhiễm liên cầu khuẩn, tiêm chủng đầy đủ (trong đó có vaccin ngừa liên cầu khuẩn) sẽ giúp phòng bệnh tốt”.