Đông Y có hai học thuyết quan trọng là âm dương và ngũ hành. Thuyết âm dương quán triệt toàn bộ nền y học cổ truyền, còn ngũ hành được ứng dụng để quan sát bệnh, tìm tính năng, tác dụng của Thu*c cuối cùng là bào chế Thu*c (ngoài ra có kinh lạc, thiên nhân hợp nhất, tinh – khí - thần…)
Bài Thu*c thiếu một vị, có thể mất cân bằng âm dương; ngũ hành (kim, mộc, thủy, hỏa, thổ) không đủ. Như thế không những Thu*c thiếu đi công hiệu mà còn phát sinh những điều bất cập. Nhà tôi tám đời nghề y, có được chút thành công, bí kíp không có gì lạ, chẳng qua là nghiêm khắc với mình, cẩn trọng khi dùng Thu*c.
Có câu “lương y như từ mẫu” – nghĩa là thầy Thu*c như người mẹ hiền, đấy là đạo lý ứng xử của người thầy Thu*c với cộng đồng, với bệnh nhân. Còn trong đạo dùng Thu*c thì “lương y như lương tướng”.
Người thầy Thu*c cũng như vị tướng cầm quân đánh giặc (giặc ở đây là bệnh tật). Vị tướng ấy phải có lòng lương thiện, phải có năng lực điều phối từng vị Thu*c đến đúng nơi cần điều trị, cần bồi bổ. Dùng vị Thu*c nào, dùng chất nào dẫn Thu*c đều phải cân nhắc nặng nhẹ.
Thu*c trong Đông y có “quân”, “thần”, “tá”, “sứ”. Trong đó, quân dược là vị Thu*c chủ lực còn gọi là chủ dược, “thần” là vị Thu*c hỗ trợ cho quân dược, “tá” là Thu*c hỗ trợ, “sứ” dẫn Thu*c đến đúng kinh mạch, đúng điểm cần chữa trị. Thiếu đi một vị là bài Thu*c mất đi một chức năng, chẳng hạn thiếu “sứ”, lấy gì dẫn lối, “quân”, “thần”, “tá” đến đúng điểm bệnh?
Chưa kể Đông Y có dương có âm, Thu*c có ưu thì cũng có nhược. Một vị Thu*c thoạt nghe rất lành nhưng dùng không đúng sẽ thành phá hoại. Đơn cử cam thảo, trong nhiều bài Thu*c, vị này đóng vai trò “sứ” dẫn Thu*c đến nơi chữa trị. Nhưng cam thảo có nhược tính là tích nước, không được dùng cho người béo, bị phù thũng.
Dùng Thu*c công hiệu là khi có đủ “quân”, “thần”, “tá”, “sứ”, đảm bảo cân bằng âm dương cho cơ thể người bệnh, kỹ thuật sao tẩm, chế biến phải đủ ngũ hành, Thu*c đi đến đúng nơi cần điều trị. thiếu một vị, Thu*c thiếu công hiệu. nên lương y nghĩa rằng phải cẩn trọng, nghiêm khắc với chính mình.
Mề đay, dân gian gọi là bệnh phong ngứa, trong Đông y thuộc chứng phong sang. Trị mề đay là tiêu phong, tức là làm mất đi tà khí (những thứ độc hại bên ngoài) xâm nhập cơ thể. Cơ chế bệnh sinh bắt đầu từ tạng phủ không điều hòa, can (gan) không giải độc, phế không sinh đủ vệ khí, tỳ vị suy yếu. Hậu quả là huyết hư, huyết trệ, sinh ra chứng phong ngứa (nổi mề đay).
Để trị bệnh này, trước nhất cần giải độc gan, thứ đến bồi bổ tỳ vị, nâng cao phế khí. Đặc biệt chích hoàng kỳ (hoàng kỳ sao) chống phát hãn (đổ mồ hôi) tránh để tà khí bị đẩy ra lại theo đường mồ hôi thấm ngược vào cơ thể. Nhưng đưa Thu*c vào can, phế, tỳ, dùng ngoài da, thì vị nào là “quân”, là “thần”, là “tá” là “sứ”?
Bệnh mề đay khởi nguồn từ gan không giải độc. Ví như với bài Thu*c gia truyền nhà tôi thì dùng kim ngân hoa - Thu*c quý chủ về giải độc gan làm quân dược (còn gọi là chủ dược). Trong khi đó, sinh hoàng kỳ bổ khí, trị ung nhọt; chích hoàng kỳ (chống phát hãn) là thần dược… Tá dược có thương truật giúp giải độc phong tà, bạch truật bồi bổ tỳ vị. Lại dùng thêm cam thảo (hoặc bạch linh) làm sứ dược, dẫn Thu*c đến các nơi cần chữa trị, bồi bổ…
Người bệnh thể tạng suy nhược thì dùng lộc nhung khô. da bị thương tổn thì dùng phấn hoa trinh nữ hoàng cung. Thu*c dùng công hiệu đến đâu lại do bí kíp sao tẩm, cái tâm của người lương y và nhất là dùng Thu*c theo đúng ngũ hành. ví như: can thuộc mộc, tỳ là thổ, phế thuộc kim, Thu*c phải đưa đúng từng vị mới có công hiệu.
Chỉ một bài Thu*c trị chứng phong ngứa (nổi mề đay) mà Đông y dùng cả âm dương, ngũ hành, lại phải chuẩn mực “quân”, “thần”, “tá”, “sứ”. Thu*c có cả việc chữa trị bên trong (can, phế, tỳ) và điều trị bên ngoài (lông, da, cơ, nhục, bì, bao). Dùng đủ, lo gì bệnh không khỏi? Đấy cũng là cái tâm, cái tài hoa của người lương y.
Chủ đề liên quan:
lương y