Zona là một bệnh do virut gây nên, tấn công chủ yếu lên da và thần kinh ở vùng da đó. Bệnh thường khởi phát đột ngột, diễn biến cấp tính.
Zona là một bệnh do virut gây nên, tấn công chủ yếu lên da và thần kinh ở vùng da đó. Bệnh thường khởi phát đột ngột, diễn biến cấp tính. Tuy zona là bệnh không nguy hiểm nhưng nếu không chữa trị kịp thời, để bệnh nặng sẽ dẫn đến nhiều biến chứng, bệnh quá nặng thì virut sẽ tiêu hủy tế bào thần kinh tủy sống và làm rối loạn chức năng dẫn truyền tín hiệu từ ngoài da.
Ai dễ mắc bệnh zona?
Tác nhân gây bệnh zona do cùng một loại virut gây bệnh thủy đậu là vacirella zoster virut gây nên, biểu hiện bằng các triệu chứng: sốt, đau rát da như phải bỏng tại chỗ bị virut xâm nhập và mụn nước. Người khỏe mạnh cũng bị zona tấn công nhưng thường gặp hơn ở người cao tuổi, càng nhiều tuổi thì nguy cơ mắc bệnh càng cao. Người đang mắc một số bệnh có thể là yếu tố thuận lợi mắc zona như: bệnh về máu (lympho mạn, hodgkin...), tiểu đường, ung thư, viêm não - màng não, suy giảm miễn dịch, các sang chấn tinh thần, suy nhược cơ thể, xạ trị, thủy đậu...
Biến chứng đáng ngại của bệnh
Biến chứng thường gặp nhất là đau dây thần kinh sau bệnh zona, nhất là ở người cao tuổi. Các cơn đau đôi khi kéo dài cả năm sau khi vết thương trên da đã lành.
Nhiều trường hợp bị biến chứng gây bội nhiễm da, tạo thành mụn mủ loét sâu, sưng bóng lên và rất đau; viêm màng não, viêm tụy cắt ngang, xuất huyết giảm tiểu cầu... do điều trị sai bệnh
zona thần kinh.
Nguy hiểm hơn khi zona tấn công dây thần kinh tam thoa ở mặt, mụn nước sẽ mọc trên mặt, trong miệng và mắt. Nếu mụn mọc gần mắt, cần đi bác sĩ nhãn khoa ngay vì zona có thể làm giảm thị lực. Nếu tổn thương vào dây thần kinh thị giác sẽ gây mù mắt. Zona tấn công vào tai, có thể giảm thính lực.
Phụ nữ mang thai mắc bệnh zona có thể gây hại cho thai nhi.
Cách điều trị bệnh và những lưu ý cần thiết
Điều trị zona tốt nhất là trong vòng 48 giờ tính từ khi có tổn thương da. Nếu điều trị trong vòng 1 tuần đầu thì kết quả cũng khá tốt. Điều trị càng muộn, nguy cơ biến chứng càng nhiều. Trường hợp điều trị muộn hoặc điều trị sớm mà không đúng Thu*c hoặc đúng Thu*c mà không đủ liều thì coi như chưa được điều trị.
Liệu pháp đầy đủ trị bệnh
zona thần kinh gồm: dùng Thu*c giảm đau, hạ sốt, chống viêm; Thu*c làm dịu da; Thu*c chống nhiễm khuẩn và Thu*c kháng virut.
Thu*c kháng virut cần dùng càng sớm càng tốt từ khi có các dấu hiệu đầu tiên của bệnh zona để đạt hiệu quả điều trị cao. Uống Thu*c kháng virut như: acyclovir, valacyclovir và famciclovir, có thể là giảm thời gian phát ban và đau, bao gồm cả đau sau tổn thương.Thu*c có tác dụng phụ như nôn hoặc tiêu chảy ở khoảng 3-4% các trường hợp. Bệnh nhân suy giảm chức năng thận thì phải chỉnh liều cho phù hợp.
Dùng Thu*c giảm đau như: acetaminophen và ibuprofen, naproxen... Nếu bệnh nhân đau cấp trong lúc bệnh đang tiến triển thì có thể uống thêm các Thu*c giảm đau thần kinh phối hợp như: gabapentin hoặc pregabalin trong thời gian từ 1-3 tuần.
Uống Thu*c kháng histamin (clopheniramin, diphenhydramin, promethazin, dimenhydrinat...), có thể dùng kèm kem chống ngứa hoặc lotion calamin để làm dịu các cơn ngứa tại tổn thương da.
Các corticoid đường uống và bôi có thể được dùng để giảm viêm.
Khi tổn thương da ướt, tiết dịch nhiều thì bôi các chế phẩm dạng dung dịch như jarish, dalibour, các dung dịch kháng sinh. Khi tổn thương da khô hơn thì có thể bôi kem acyclovir. Nếu có nhiễm trùng thì bôi thêm các mỡ kháng sinh như foban, bactroban. Có thể chiếu laser He-Ne một đợt để góp phần giảm viêm, giảm đau và hạn chế sẹo.
Thu*c chủng ngừa varicella-zoster có thể giúp ngăn ngừa bệnh zona ở người trên 60 tuổi, đã bị bệnh thủy đậu. Tuy nhiên, nó không nhằm để chữa trị cho những người đang có bệnh.
Lời khuyên dành cho người bệnh
Trong khi đang bị bệnh, bệnh nhân vẫn tắm rửa bình thường, giữ vùng da bị tổn thương sạch sẽ khô ráo. Mặc quần áo rộng để tránh cọ phải vết thương khiến vết thương bị vỡ và lây lan. Tránh tiếp xúc da - da với những người chưa từng bị thủy đậu, đang bệnh hoặc những người bị suy giảm miễn dịch. Không được gãi vì có thể làm gia tăng nguy cơ bị nhiễm khuẩn thứ phát và có thể để lại sẹo.
Dùng băng ép ngâm nước lạnh băng vào vùng da tổn thương rỉ mủ khoảng 7, 8 lần/ngày, mỗi lần trong khoảng 20 phút để làm dịu bớt cơn đau và làm khô vết thương. Nó còn giúp lấy bớt vảy ra ngoài và giảm khả năng bội nhiễm. Ngưng sử dụng băng ép khi tổn thương da đã khô giúp cho những vùng da xung quanh không trở nên khô và ngứa.
Tuyệt đối không được đắp đỗ xanh, gạo nếp hoặc các lá Thu*c nam, ngậm rồi phun một loại chất lỏng lên tổn thương da. Làm như vậy không chữa được bệnh mà còn gây tăng nguy cơ bội nhiễm da, gây loét, kích ứng da... Cần uống tất cả những loại Thu*c được kê đơn và làm theo đúng hướng dẫn. Khi thấy những triệu chứng mới hoặc không thể kiểm soát được cơn đau hoặc cơn ngứa, cần đến khám bác sĩ để được điều trị kịp thời.
DS. Thanh Lâm