Buổi sinh hoạt CLB bệnh nhân củakhoa Tim mạch tổng quát trong tháng 6 đề cập tới bệnh rungnhĩ, do BS.CK1 Dương Hiệp Hồ - BV Nhân dân 115 trình bày.
Để mọi người hiểu rung nhĩ là gì,trước hết, BS Hiệp Hồ nói về cấu tạo của trái tim:
Trái tim của bạn là một khối cơrỗng, cơ tim co bóp được là nhờ các xung động điện kích thích đều đặn được phátra từ chính quả tim. Quả tim có bốn buồng. Hai buồng ở trên là tâm nhĩ. Tâm nhĩphải nhận máu trở về từ các cơ quan trong cơ thể; tâm nhĩ trái nhận máu từphổi.
Hai tâm thất nằm dưới tâm nhĩ, nhậnmáu từ các tâm nhĩ tương ứng. Tâm thất phải đưa máu lên phổi để máu trao đổiôxy. Tâm thất trái bơm máu giàu ôxy (sau khi được tâm thất phải bơm qua phổi đểhấp thụ khí ôxy và thải khí cacbonic) đi đến các cơ quan trong cơ thể.
Nút xoang là nút chủ nhịp của quảtim. Nó là một tập hợp các tế bào cơ tim biệt hóa đặc biệt nằm ở phía trên tâmnhĩ phải, sát với nơi đổ vào của tĩnh mạch chủ trên. Bình thường nút xoang cókhả năng đều đặn phát ra các xung động điện. Những xung động này sau đó đượcdẫn truyền đến các tế bào cơ tim lân cận và theo hệ thống dẫn truyền lan đi,chỉ huy quả tim co bóp nhịp nhàng.
Thông thường mỗi một chu kỳ co bópcủa tim, xung động điện lan toả ra tâm nhĩ trước làm cho tâm nhĩ đang chứa đầymáu co lại, tống máu từ tâm nhĩ xuống tâm thất. Sau đó xung động điện lại đitheo một hệ thống dẫn truyền tới tâm thất làm cho hai tâm thất co bóp cùng mộtlúc.
Khi tâm thất phải co, máu được đẩylên phổi. Khi tâm thất trái co, máu đi đến các cơ quan trong cơ thể. Vì thế khitim co bóp đều đặn, máu được đưa nhịp nhàng đi đến khắp các cơ quan của cơ thểbạn.
Những xung động điện này chỉ huytim của bạn đập đều đặn suốt ngày đêm trong cả cuộc đời. Bình thường, tim đậpkhoảng 60 - 100 lần/phút khi nghỉ và nhanh hơn khi gắng sức.
Nếu quá trình hình thành và lantruyền xung điện của tim hoạt động không bình thường, sẽ dẫn đến co bóp của timsẽ bị rối loạn. Khi xung động không xuất phát từ nút xoang mà thay vào đó xuấtphát từ nhiều vị trí khác nhau trong hai buồng tâm nhĩ sẽ dẫn đến kích thích cơnhĩ liên tục hoạt động ở trạng thái rung rung chứ không co bóp đồng bộ và nhịpnhàng. Tình trạng bệnh lý này được ta gọi là rung nhĩ.
Trong rung nhĩ, xung động điện hìnhthành rất nhanh (thường > 400 lần/phút) và không đều. Hai buồng tâm nhĩkhông còn co bóp nhịp nhàng mà “rung lên” nên bơm máu không hiệu quả.
Ngoài việc làm rối loạn co bóp cơ ởnhĩ, nếu tất cả những xung động này đều được truyền xuống tâm thất thì cũng sẽgây hiện tượng tương tự ở nhĩ, làm cho tim không bơm được máu ra khỏi tim, cóthể gây tụt huyết áp đột ngột thậm chí nguy hiểm đến tính mạng. Nhưng trên thựctế, những xung động này bị chặn một phần khi truyền qua nút nhĩ thất để xuống 2tâm thất (nằm trong hệ thống dẫn truyền).
Tuy vậy, vẫn còn rất nhiều xungđộng của rung nhĩ vẫn đi qua được để xuống tới tâm thất và làm cho tâm thất đậpnhanh và không đều dù vẫn còn chậm hơn tần số nhịp xung trên tầng nhĩ (thường<160 lần/phút).
Yếu tố nguy cơ chính của rung nhĩ
- Tuổi trên 60
- Tăng huyết áp
- Bệnh động mạch vành
- Suy tim
- Bệnh lý van tim
- Tiền sử phẫu thuật tim mở
- Ngừng thở khi ngủ
- Bệnh lý tuyến giáp
- Đái tháo đường
- Bệnh phổi mạn tính
- Lạm dụng rượu/sử dụng chất kíchthích
- Nhiễm trùng/bệnh lý nội ngoạikhoa nặng
Triệu chứng của rung nhĩ
Người bị có thể không cótriệu chứng gì, một số khác lại thấy rất khó chịu. Nếu bạn bị rung nhĩ, bạn cóthể có cảm giác như tim đập rất nhanh (đánh trống ngực), khó thở, cảm giác hụthơi. Choáng váng, vã mồ hôi và đau ngực cũng có thể xảy ra, đặc biệt khi tần sốthất rất nhanh.
Khi không được điều trị vàtim thường xuyên phải đập rất nhanh, sẽ làm tim giãn ra và tống máu không hiệuquả. Đây là một nguyên nhân gây ra suy tim sung huyết. Nó có thể gây khó thở,cảm giác mệt mỏi, giảm khả năng hoạt động thể lực và phù.
Chẩn đoán rung nhĩ
- Chẩn đoán bằng điện tâm đồ - đâylà một xét nghiệm thường quy.
- Có thể được phát hiện nhờ cácthiết bị di động theo dõi nhịp tim trong khoảng thời gian dài như Holter điệntâm đồ.
- Điều trị rung nhĩ cần được bắtđầu ngay khi xác định được chẩn đoán.
Mục tiêu điều trị rung nhĩ
- Dự phòng biến chứng: BS tính nguycơ thuyên tắc →chỉ định dùng Thu*c chống đông máu.
- Chuyển về nhịp xoang bình thườnghay kiểm soát nhịp đập của tâm thất:
Rung nhĩ cấp tính: có thể chuyểnvề nhịp bình thường nhờ Thu*c, sốc điện.
Rung nhĩ mạn tính: kiểm soát nhịpthất ở trong giới hạn bình thường, bằng các Thu*c có tác dụng ngăn chặn cácxung động điện từ nhĩ xuống tâm thất.
Chỉ định kháng đông như thế nào?
Căn cứ điều trị dựa trên nguy cơ thuyên tắc của bệnh nhân, nguy cơ chảy máu, tìnhtrạng và điều kiện bệnh nhân
- Thu*c chống đông còn gọi là Thu*clàm loãng máu ngăn chặn quá trình hình thành cục máu đông.
- Thu*c chống đông đã được chứngminh làm giảm có ý nghĩa nguy cơ nhồi máu não.
- Thu*c chống đông có nguy cơ chảymáu
Các loại Thu*c chống đông
- Thu*c kháng Vitamin K
- Thu*c kháng đông mới (ức chế trựctiếp Thrombin, Thu*c ức chế yếu tố Xa)
Mỗi loại Thu*c chống đông đều cónhững lợi ích và nguy cơ khác nhau:
- Thu*c kháng vitamin K
Ưu điểm:
Có thể sử dụng các Thu*c đốikháng để đưa quá trình đông máu về bình thường.
Giá thành thấp nhất
Nhược điểm:
Nhiều loại rau xanh chứa nhiềuvitamin K sẽ làm giảm hiệu quả của Thu*c kháng vitamin K.
Một số Thu*c khác cũng có sựtương tác làm giảm hiệu quả của Thu*c kháng vitamin K.
Kiểm tra đông máu định kỳ
Xét nghiệm PT- INR cần duy trì từ2.0- 3.0.
Những hạn chế và thách thức của khángvitamin K:
- 50% bệnh nhân sẽ ngưng Thu*ctrong 3 năm: thường do xuất huyết nhẹ
- Ngưng Thu*c có thể do thất bạitrong kiểm soát nồng độ INR hoặc tương tác Thu*c
- Ngưng Thu*c và không bắt đầu dùnglại là vấn đề thường gặp
Lưu ý khi uống Thu*c chống đông
- Thu*c kháng đông mới
Ưu điểm:
Dễ sử dụng hơn trên lâm sàng, íttương tác với các Thu*c, chế độ ăn so với Thu*c kháng vitamin K.
Không phải đi kiểm tra máu địnhkỳ.
Nguy cơ gây xuất huyết não thấphơn Thu*c kháng vitamin K.
Liều cố định
Tác dụng nhanh.
Nhược điểm:
Thu*c đối kháng đã có nhưng chưavào Việt Nam
Giá thành cao
Không dùng trong rung nhĩ do bệnhvan tim
Cuối phần trình bày, BS.CK1 Dương Hiệp Hồ đưa ra những lưu ý khi sử dụng Thu*c chống đông:
- Có chế độ ăn uống lành mạnh: ít muối và hạn chế chất béo bão hòa có trongthực phẩm chế biến sẵn, bánh ngọt, mỡ động vật; ăn nhiều trái cây tươi, rauxanh và hạt ngũ cốc như đậu tương, đậu xanh, đậu đỏ, lạc, vừng…
- Tập thể dục hàng ngày và tăng cường hoạt động thể chất.
- Bỏ Thu*c lá và tránh xa môi trường khói Thu*c.
- Duy trì cân nặng hợp lý: do béo phì thừa cân làm tăng nguy cơ phát triểnbệnh tim.
- Kiểm soát tốt huyết áp và mức cholesterol bằng Thu*c, chế độ ăn và lốisống.
- Uống rượu vừa phải: Đối với người lớn khỏe mạnh, phụ nữ và người trên 65tuổi chỉ nên dùng tối đa một ly rượu nhỏ một ngày; ở nam giới tối đa là hai ly.
- Theo dõi và khám bệnh định kỳ để phát hiện sớm và kịp thời khi tình trạngbệnh nặng hơn.
Theo KimQuy - BV Nhân dân 115