Xét nghiệm nồng độ (hay còn gọi là xét nghiệm đường huyết) là loại xét nghiệm đo nồng độ một loại đường gọi là glucose có trong máu. loại đường này là thành phần chính trong các thức ăn có chứa tinh bột như gạo, bánh mì. đây là nguồn năng lượng chủ yếu cho cơ thể. insulin là loại hormone giúp các tế bào trong cơ thể sử dụng glucose. insulin do tuyến tuỵ tiết ra và giải phóng vào máu khi nồng độ glucose trong máu tăng.
Thông thường, nồng độ trong máu tăng sau khi ăn. điều này khiến tuyến tuỵ giải phóng insulin vào máu, giúp điều chỉnh để nồng độ không tăng quá cao. nồng độ cao trong thời gian dài có thể làm hại mắt, thận, đầu dây thần kinh, và mạch máu.
xét nghiệm lúc đói: xét nghiệm này được tiến hành sau khi nhịn ăn ít nhất 8 tiếng. thông thường đây là xét nghiệm đầu tiên để chẩn đoán tiền tiểu đường và tiểu đường.
xét nghiệm 2 giờ sau khi ăn: xét nghiệm này được tiến hành đúng 2 giờ sau khi ăn. đây không phải là xét nghiệm để chẩn đoán tiểu đường mà là xét nghiệm để xem người bị tiểu đường có dùng đúng lượng insulin cần thiết tương ứng với các bữa ăn hay không.
xét nghiệm ngẫu nhiên: xét nghiệm này được tiến hành vào bất cứ lúc nào trong ngày, không liên quan đến bữa ăn. xét nghiệm này có thể được tiến hành vài lần trong ngày. ở người khoẻ mạnh nồng độ glucose trong máu không thay đổi nhiều trong ngày. nếu nồng độ glucose biến động lớn trong ngày thì có nghĩa là có điều gì đó không bình thường.
xét nghiệm dung nạp glucose đường uống: đây là một loại xét nghiệm khác để chẩn đoán tiền tiểu đường và tiểu đường. khi tiến hành xét nghiệm này, mẫu máu được lấy vài lần sau khi uống chất lỏng có chứa glucose. xét nghiệm này thường được dùng để chẩn đoán tiểu đường thai kỳ. thai phụ nếu có cao trong thai kỳ có thể cần phải làm nghiệm pháp này sau khi sinh.
xét nghiệm hba1c máu: xét nghiệm này đo lượng đường glucose ở dạng kết hợp với hồng cầu trong máu. xét nghiệm này cũng có thể dùng để chẩn đoán tiểu đường, hoặc để kiểm tra xem bệnh tiểu đường có được kiểm soát tốt hay không và liệu có phải điều chỉnh cách điều trị hay không. kết quả định lượng hba1c có thể dùng để tiên đoán nồng độ glucose trong máu trung bình, còn được gọi là ước đoán.
- chẩn đoán hạ đường huyết. định lượng insulin và định lượng một loại protein gọi là peptide-c có thể sẽ được tiến hành bổ sung để xác định nguyên nhân hạ đường huyết.
Đây là một trong những được dùng để chẩn đoán tiểu đường. khi làm này không được ăn và uống gì trừ nước lọc trong vòng ít nhất 8 tiếng trước khi tiến hành xét nghiệm.
Đối với những trường hợp đã được chẩn đoán tiểu đường, bệnh nhân có thể sẽ phải chờ sau khi lấy mẫu máu mới dùng insulin hoặc các Thu*c khác mà hàng ngày vẫn uống. bệnh nhân tiểu đường cũng có thể sẽ được ngẫu nhiên chứ không nhất thiết phải chờ 8 tiếng.
Để tiến hành xét nghiệm này, bệnh nhân cần bắt đầu bữa ăn đúng 2 giờ trước khi lấy mẫu máu. xét nghiệm này có thể được tiến hành ở nhà bằng cách dùng thiết bị đo cá nhân.
Để tiến hành này, bệnh nhân phải ăn một chế độ dinh dưỡng đặc biệt trong vòng 3 ngày trước khi làm xét nghiệm. không được ăn, uống, hút Thu*c và tập thể thao quá sức trong vòng ít nhất 8 tiếng trước khi lấy mẫu máu đầu tiên.
Nên hỏi bác sĩ nếu có bất kỳ thắc mắc nào về việc có cần làm hay không, rủi ro khi làm xét nghiệm, tiến trình làm xét nghiệm, hoặc ý nghĩa của kết quả xét nghiệm.
- Quấn một dây đàn hồi quanh phần trên của bắp tay để ngăn máu lưu thông. Việc này khiến cho tĩnh mạch phía dưới chỗ dây quấn phình to ra để dễ chích kim vào tĩnh mạch.
- Chích kim tiêm vào tĩnh mạch. Một số trường hợp khó, y tá có thể phải chích vài lần kim mới vào tĩnh mạch.
Mẫu máu được lấy từ tĩnh mạch ở khuỷu tay. Khi quấn dây đàn hồi trên cánh tay để chuẩn bị lấy máu, bạn có thể cảm thấy bị thít chặt. Có người không cảm thấy gì khi y tá chích kim vào tay, nhưng cũng có người cảm thấy nhói đau.
- Chỗ lấy máu sẽ có thể xuất hiện vết bầm nhỏ. Đó là do chảy máu trong (xuất huyết trong) và nguy cơ này có thể giảm bớt bằng cách ấn mạnh vào chỗ lấy máu vài phút sau khi rút kim.
- Tĩnh mạch ở chỗ lấy máu có thể bị nóng đỏ, sưng tấy. Hiện tượng này gọi là viêm tĩnh mạch, rất hiếm khi xảy ra và có thể chữa bằng cách chườm nóng vài lần trong ngày.
- Chảy máu kéo dài có thể xảy ra ở các bệnh nhân bị rối loạn đông máu. Việc dùng một số Thu*c như aspirin, warfarin (tên thương mại là coumadin) và một số Thu*c làm máu khó đông khác có thể dễ gây chảy máu. Hãy thông báo cho y tá hoặc bác sĩ trước khi lấy máu nếu bạn có các vấn đề về đông máu.
Kết quả có thể biết sau 1 hay 2 giờ. nồng độ trong máu lấy từ tĩnh mạch (còn gọi là nồng độ trong huyết tương) có thể khác với nồng độ đo từ đầu ngón tay.
Bảng thống kê dưới đây liệt kê ra các giá trị được coi là bình thường. tuy nhiên số liệu này chỉ mang tính chất tham khảo vì các trung tâm khác nhau có thể có các tiêu chuẩn khác nhau. trong bảng kết quả nhận được thông thường sẽ có ghi khoảng giá trị nào là bình thường đối với nơi đó. ngoài ra bác sĩ sẽ đánh giá kết quả dựa trên sức khoẻ bệnh nhân và nhiều yếu tố khác. vì thế kết quả nằm ngoài số liệu bình thường nêu dưới đây vẫn có thể là bình thường đối với phòng đó hoặc bệnh nhân đó.
Có rất nhiều nguyên nhân có thể làm thay đổi nồng độ trong máu. bác sĩ sẽ nói chuyện với bệnh nhân nếu có kết quả nào bất thường và kết quả đó có liên quan gì với các triệu chứng đã gặp và sức khoẻ trước đây.
Nồng độ glucose trong máu khi đói nếu nhỏ hơn 40 mg/dl (2.2 mmol/l) ở phụ nữ và nhỏ hơn 50 mg/dl (2.8 mmol/l) ở nam giới kèm theo các triệu chứng hạ có thể gợi ý u tế bào tiểu đảo tụy, một loại u gây nên tình trạng sản xuất quá mức insulin.
Sau đây là các nguyên nhân khiến bệnh nhân không thể tiến hành hoặc kết quả không đáng tin tưởng:
- ăn hoặc uống trong vòng 8 tiếng trước khi làm khi đói, hoặc trong vòng 2 giờ trước khi làm 2 giờ sau khi ăn;
Có thể đo nồng độ đường glucose trong nước tiểu. nhiều người bị tiểu đường có nồng độ glucose cao trong nước tiểu. tuy nhiên nồng độ phải rất cao mới có thể phát hiện ra glucose trong nước tiểu. vì thế xét nghiệm glucose trong nước tiểu không được dùng để chẩn đoán hoặc theo dõi bệnh tiểu đường./.