Biến chứng thần kinh của bệnh đái tháo đường

Biến chứng thần kinh ở bệnh ĐTĐ có thể xảy ra ở thần kinh tự chủ và thần kinh ngoại biên. Do cùng cơ chế tổn thương nên hai loại tổn thương thần kinh tự chủ (TKTC) và thần kinh ngoại biên (TKNB) thường gặp như nhau.

Tổn thương TKTC

TKTC là gì? TKTC là TK chi phối mọi cơ quan, nội tạng trong cơ thể, nó bao gồm hệ TK giao cảm và đối giao cảm. Mọi cơ quan đều có hệ thống này.

Khi có biến chứng TKTC thì có những biểu hiện gì? Do các bộ phận trong cơ thể đều được chi phối bởi hệ TKTC nên khi tổn thương TKTC ở cơ quan nào thì biểu lộ ở cơ quan đó. Một số rối loạn có thể gặp như: rối loạn đồng tử làm đồng tử bệnh nhân không điều chỉnh được khi từ chỗ sáng vào chỗ tối hay ngược lại. Rối loạn bài tiết mồ hôi: nửa thân dưới khô trong khi nửa thân trên ra mồ hôi nhiều hơn. Hệ tiêu hóa: đầy bụng, chậm tiêu, dễ nôn, tiêu chảy... Hệ tiết niệu Sinh d*c như bàng quang thần kinh hay bất lực ở nam giới. Hệ tim mạch: nhịp tim nhanh liên tục, nhồi máu cơ tim không đau hay thiếu máu cơ tim im lặng, tụt huyết áp tư thế đứng… Mất cảm nhận triệu chứng hạ đường huyết.

 Khám dấu hiệu thần kinh cho bệnh nhân ĐTĐ.

Khi có biến chứng TKTC biểu lộ ở các cơ quan, có nghĩa là các biến chứng đã lan tỏa nhiều nơi.

Làm thế nào để phát hiện sớm biến chứng TKTC? Do tổn thương TKTC thường biểu lộ sớm ở hệ tim mạch, do đó người ta thường phát hiện sớm biến chứng TKTC ở hệ tim mạch bằng các nghiệm pháp phức tạp chỉ thực hiện trong bệnh viện.

Biến chứng TKNB

Làm thế nào để biết có biến chứng TKNB? Chẩn đoán chính xác dựa vào đo vận tốc dẫn truyền thần kinh hay sinh thiết thần kinh. Trên thực tế dựa vào triệu chứng nhức mỏi, giảm phản xạ gân xương, giảm tiếp nhận âm thoa, giảm tiếp nhận với thăm khám bằng dụng cụ Monofilament là đủ.

Khi có biến chứng TKNB có thể có những biểu lộ nào? Tùy bệnh nhân có thể biểu lộ đơn thần kinh hay đa thần kinh hoặc cả hai. Bệnh đơn thần kinh tương đối hiếm:

- Tổn thương thần kinh sọ III, IV, VI, VII: có thể biểu lộ các triệu chứng như mắt lé, nhìn đôi, hay sụp mi.

- Thần kinh ở tay, ở chân làm bệnh nhân có triệu chứng bàn tay rớt, bàn chân rớt (không mang được dép).

Bệnh đa thần kinh như: tê, mỏi, dị cảm, đôi khi đau nhức cấp tính teo cơ hoặc mất cảm giác ở hai chi đối xứng: thường gặp hơn ở hai chi dưới. Một số trường hợp gặp ở hai chi dưới và hai bàn tay. Hiếm hơn ở hai chi dưới và hai cánh tay.

Biến chứng TKNB ở bệnh ĐTĐ có thường gặp không? Bệnh ĐTĐ càng lâu năm càng dễ có biến chứng thần kinh. Đau nhức là triệu chứng hay than phiền ở bệnh nhân ĐTĐ. Nhức mỏi là triệu chứng thường gặp trong biến chứng thần kinh ở bệnh ĐTĐ. Ngoại trừ bệnh ác tính, chúng ta cần chú ý tìm những nguyên nhân khác.

Chăm sóc điều trị

Đối với đau nhức do bệnh thần kinh ĐTĐ phải xử trí ra sao? Khi đau với tăng cảm giác: có thể do bệnh lý đơn thần kinh, thường không có điều trị hiệu quả và chuyên biệt. Kiểm soát tốt đường huyết có thể làm giảm triệu chứng.

Đau mạn tính: có thể thoa kem ớt (có chất capsaicin), dùng amitryptyline hoặc Thu*c giảm đau tùy tình trạng bệnh nhân và sự quyết định của bác sĩ.

Khi mất cảm giác phải làm gì? Khi mất cảm giác thường không có điều trị chuyên biệt. Cần chú ý tránh sang chấn nhiều lần, bỏng, chấn thương xương khớp hay loét.

Đối với vận động yếu phải làm gì? Khi vận động yếu thường đưa đến yếu cơ và teo cơ, do đó vật lý trị liệu là cần thiết để phục hồi chức năng vận động.
 
Chăm sóc bệnh nhân có biến chứng TKTC

Cần làm gì khi có tụt huyết áp tư thế? Khi có tụt áp huyết tư thế, bệnh nhân có thể xây xẩm hay chóng mặt khi đứng dậy. Các phương pháp chống đỡ bao gồm: di chuyển chậm từ nằm sang ngồi. Có thể sử dụng thêm muối, fludrocortisone tùy thuộc vào sự đánh giá của bác sĩ.

Cần làm gì khi có bàng quang thần kinh? Khi có biến chứng bàng quang thần kinh, bàng quang luôn ứ đọng nước tiểu, hay tiểu không hết. Cần chú ý nhiễm trùng tiểu, cần làm các xét nghiệm nước tiểu. Nên ép bằng tay hay thông tiểu mở ra 3 – 6 giờ mỗi ngày, vật lý trị liệu.

Cần làm gì khi đi tiêu không kiểm soát được? Có thể do nhiều nguyên nhân. Nên đến khám tại bác sĩ chuyên khoa (nội tiết, tiêu hóa) để được chẩn đoán và điều trị.

Cần cảnh giác gì với nhồi máu cơ tim không đau, thiếu máu cơ tim im lặng? Có thể xảy ra và gây đột tử. Để phát hiện cần phải làm điện tâm đồ ít nhất một năm một lần nếu bình thường. Các phương tiện chẩn đoán cao hơn như đo điện tâm đồ 24 giờ (Holter), nghiệm pháp gắng sức tùy theo tình trạng bệnh nhân và sự đánh giá của thầy Thu*c.

Cần làm gì để cảnh giác với hạ đường huyết không có triệu chứng báo rước?

Cần theo dõi chặt chẽ đường huyết và thử lại ngay khi nghi ngờ.

AloBacsi.vn
TS.BS. Nguyễn Thế Thành
Theo Sức khỏe & Đời sống

Mạng Y Tế