Bàn chân bẹt, gan chân phẳng lì là một dạng dị tật phổ biến trên thế giới, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến thần kinh cột sống và sự phát triển sau này của trẻ. Phát hiện sớm có thể phục hồi chức năng của bàn chân bằng phương pháp đơn giản.
Rắc rối từ chân bẹtTất cả trẻ sơ sinh đều có bàn chân không có vòm, hay còn gọi là
bàn chân bẹt. Khi trẻ đến độ tuổi từ 2 đến 3, vòm bàn chân được hình thành. Cùng với hệ thống dây chằng, vòm bàn chân giúp cho chúng ta có thể chịu lực, cân bằng, đi đứng nhẹ nhàng, giúp giảm phản lực từ mặt đất dội lên khi chân di chuyển. Thông thường, những ai có hệ thống dây chằng quá lỏng lẻo sẽ dễ bị
bàn chân bẹt. Đó là vì các xương ở bàn chân không được cố định tốt và khi bàn chân đi trên cát hoặc in mực lên tờ giấy sẽ không thấy có chỗ khuyết như thông thường.Những người có
bàn chân bẹt khi đi lại, phần cạnh trong của bàn chân (phần vòm) có khuynh hướng áp xuống đất, khiến bàn chân có thể bị biến dạng về lâu dài. Mỗi khi chạy nhảy dễ bị ngã vì bàn chân không đủ linh động khi chạm đất, cùng lúc gót vẹo ra ngoài, chân đổ vào trong khiến khớp cổ chân, khớp gối cũng bị ảnh hưởng, tác động không nhỏ tới khả năng chạy nhảy. Ngoài ra, chứng
bàn chân bẹt cũng khiến các xương ở cẳng chân xoay khi đi lại, chạy nhảy, khiến các khớp đầu gối cũng xoay lệch, từ đó dẫn đến đau, viêm hoặc thậm chí thoái hóa khớp gối. Sự lệch trục cũng có thể ảnh hưởng lên tới lưng, cổ, gây ra các rắc rối ở đó. Vấn đề
bàn chân bẹt không được can thiệp có thể dẫn đến cấu trúc bất thường ở ngón chân cái (ngón cái bị đẩy về phía ngón sát bên), gai gót chân, viêm cân gan chân...
Nguyên nhân gây bàn chân bẹtHội chứng
bàn chân bẹt có thể do thói quen đi chân đất, đi dép, xăng đan có đế lót bằng phẳng từ khi còn nhỏ. Một số trẻ có gen xương khớp mềm ở bàn chân và thường phát triển thành chân bẹt. Cũng có thể có yếu tố di truyền vì nhiều gia đình cả bố mẹ và con đều bị
bàn chân bẹt. Khi bị gãy xương, mắc một số bệnh lý như thấp khớp, bệnh lý liên quan đến thần kinh, béo phì, đái tháo đường, cao tuổi và mang thai cũng là những yếu tố làm tăng nguy cơ
bàn chân bẹt.Thống kê cho thấy có khoảng 30% dân số bị chứng chân bẹt tùy cấp độ. Giãn hoặc rách gân cơ chằng sau. Ban đầu,
bàn chân bẹt không gây đau.Đến một thời điểm nào đó, khi khung xương không đủ lực chịu đựng sự mất cân bằng nữa, người bệnh bị đau mắt cá chân, đau đầu gối, khớp háng hay thắt lưng.
Lời khuyên của thầy Thu*cCha mẹ nên đưa con đi khám chuyên khoa nếu phát hiện triệu chứng của tật (trẻ có khuynh hướng áp cạnh trong của bàn chân xuống đất). Việc chữa trị
bàn chân bẹt tốt nhất ở trẻ có độ tuổi từ 2 - 7 tuổi. Nếu được phát hiện sớm, phương pháp trị liệu không mổ với đế giày chỉnh hình y khoa là giải pháp đơn giản và hiệu quả để điều chỉnh tật
bàn chân bẹt của trẻ. Đó là một miếng lót giày được thiết kế đặc biệt, đo trên ni chân của từng người, giúp tạo vòm và nâng đỡ bàn chân, hỗ trợ để xương khớp trở về đúng trục, từ đó có thể giảm thiểu hàng loạt rắc rối có thể nảy sinh. Đế chỉnh hình có thể được lót dưới hầu hết các loại giày dép thông dụng (nhưng mang chung với giày thể thao vẫn là tốt nhất) và bệnh nhân được khuyến cáo nên sử dụng thường xuyên trong các hoạt động đi đứng hàng ngày, mỗi khi bàn chân phải chịu lực. Đi đế giày này thường xuyên, cấu trúc bàn chân của trẻ 2 - 8 tuổi có thể trở về vị trí cân bằng mong muốn.Từ sau giai đoạn này cho tới 12 tuổi, việc tạo vòm mang lại hiệu quả thấp hơn và thời gian mang đế chỉnh hình cũng kéo dài hơn. Ở người trưởng thành, đế chỉnh hình có tác dụng ngăn ngừa đau khớp, thoái hóa khớp... nhưng không thể tạo vòm nữa và họ cần mang đế suốt đời.Phẫu thuật chỉnh hình không cần thiết với trẻ dưới 8 tuổi và dị tật ít nghiêm trọng. Một số trường hợp hiếm cần phải can thiệp phẫu thuật với trẻ trên 8 tuổi, khi trẻ bước vào giai đoạn phát triển chiều cao nhanh và hình thành gân gót chân (gân Achille) ngắn hơn bình thường.
Cách kiểm tra hội chứng bàn chân dẹtThông thường trẻ dưới 2 tuổi đều có
bàn chân bẹt. Từ 3 tuổi trở lên, các vòm bàn chân bắt đầu được hình thành nên bố mẹ có thể bắt đầu kiểm tra cho con khi ở độ tuổi này.
Cách 1: Cách đơn giản để xem trẻ có bị mắc chứng
bàn chân bẹt hay không là bạn có thể làm ướt bàn chân của trẻ (bằng nước trắng hoặc nước có màu thì càng rõ), sau đó yêu cầu con đặt bàn chân để in lên một tờ giấy trắng, tờ bìa hoặc phần sân có thể nhìn rõ nốt in. Nếu nhìn thấy dấu ấn của cả bàn chân trên bề mặt in thì có khả năng là trẻ đã bị mắc chứng
bàn chân bẹt. Tuy nhiên, nếu phần hình in có một khoảng trống nhỏ (vòm cong) xuất hiện thì bố mẹ có thể yên tâm.
Cách 2: Bố mẹ có thể cho trẻ dẫm chân lên cát. Nếu cát lún và in hình bàn chân có đường cong thì chân trẻ bình thường và ngược lại, nếu chân trẻ in được cả bàn xuống cát thì rất có thể trẻ đã mắc chứng
bàn chân bẹt.
Cách 3: Bố mẹ có thể dùng trực tiếp ngón tay của mình đặt xuống dưới gan bàn chân của trẻ khi trẻ đứng trên một mặt phẳng. Nếu các ngón tay không thể luồn được vào gan bàn chân thì trẻ có thể đã mắc chứng
bàn chân bẹt.
BS Minh Ngọc