Đôt quỵ biếnthiên theo thời gian. Buổi sáng nguy cơ đột quỵ cao hơn trong ngày. Sự thay đổi của huyết áp tươngđồng theo thời gian đột quỵ cùng với tình trạng tăng độ quánh máu vào buổi sáng nên dễ dẫnđến đột quỵ. Đột quỵ xảy ra theo mùa, nhiều vào cuối năm đặc biệt là mùa đông.
Đột quỵ thườngxảy ra do bệnh tăng huyết áp (chiếm tỷ lệ 80%), xơ vữa động mạch (XVĐM) 18-25%, các bệnh khác (5%).Giữ huyết áp ở mức bình thường (dưới 140/90mmHg). Chế độ ăn giảm các chất mỡ bão hòa, nên ăn cácloại thịt trắng, hạn chế thịt có màu đỏ, cai Thu*c lá.
Điều trị THA làgiảm biến chứng tim mạch, thận và giảm tỷ lệ Tu vong. Áp dụng các biện pháp giảm trọng lượng cơ thể(chống béo phì), ăn nhạt, tập thể dục, dùng Thu*c hạ HA đều đặn khi bị THA. Khi đột quỵ đãxảy ra, nguyên tắc chung điều trị HA là không hạ nhanh, trừ phi THA ác tính (HA tâm thu >200mmHgvà hoặc HA tâm trương > 110mmHg).
Hút Thu*c lá lànguy cơ XVĐM, nguy cơ bệnh mạch vành tăng gấp đôi, nhất là những người hút trên 40 điếu mỗi ngày.Nguy cơ đột quỵ cũng dứt hẳn sau một vài năm ngừng hút Thu*c lá.
Cơ chế sinh bệnhXVĐM chưa được hiểu biết hoàn toàn, nhưng tổn thương và hậu quả rối loạn chức năng của các tế bàonội mạc mạch máu là rất sớm. Sự giảm cholesterol bằng các Thu*c nhóm statin. Có nhiều nghiên cứulớn đã chỉ ra rằng tăng cholesterol là một YTNC độc lập của đột quỵ.
Ăn mặn làm THA.Đối với các nước nhiệt đới, chỉ nên giảm muối vừa phải do mất muối qua mồ hôi. Chế độ ăn ít kalilàm tăng nguy cơ đột quỵ do THA. Nên bổ sung kali bằng ăn thêm hoa quả và rau tươi. Mức độ ăn kiêngđược khuyến cáo chung là không quá 2,4g natri mỗi ngày (tương đương 6g muối ăn natriclorua). Nhữngbệnh nhân THA nếu giảm bớt lượng muối ăn khoảng 40mg/ngày sẽ giảm được nguy cơ THA hoặc biến chứngtim mạch.
Người ta thấyviệc sử dụng rượu mức trung bình có thể cải thiện sức khỏe một cách thật sự. Tuy nhiên một số ngườinghiện rượu gặp phải những biến chứng nặng là do lạm dụng rượu.
Nghiện rượu nặng(sử dụng nhiều hơn 60g/ngày) tăng nguy cơ đột quỵ. Sử dụng mức độ trung bình (12-24g/ngày) giảmnguy cơ đột quỵ. Sử dụng rượu ít hơn 12g/ngày thì nguy cơ thấp nhất. "10g rượu tương đương với330ml bia hoặc 100ml rượu vang hoặc 30ml rượu mạnh".
Tập thể dục làmgiảm thấp các YTNC của bệnh tim mạch. Những người đàn ông thường xuyên hoạt động đủ mạnh để ướt đẫmmồ hôi là đã giảm 20% nguy cơ đột quỵ. Tập thể dục mức độ trung bình, chẳng hạn như đi bộ nhanh,đạp xe đạp hoặc bơi lội ít nhất 30 phút/lần/ngày, 5 ngày/tuần là hữu ích.
Tập thể dục đềuđặn có thể góp phần cải thiện đường máu, giảm tỷ lệ kháng insulin, giảm cân, cải thiện một sốthông số lipid, hạn chế tiến triển tổn thương XVĐM và cải thiện HA. Tập thể dục có tác dụng làmgiảm HA tâm thu, giảm béo phì. Thể dục làm giảm tỷ lệ nhồi máu cơ tim do đó cũng làm giảm tỷ lệ độtquỵ.
Ở bệnh nhân béobụng là nguy cơ lớn nhất của đột quỵ. Về YTNC của đột quỵ, nghiên cứu sức khỏe dinh dưỡng đã xácđịnh rằng gia tăng chỉ số khối cơ thể = [trọng lượng (kg] chia cho [chiều cao (m)]2, nếu >27kg/m2 và tăng cân nặng sau 18 tuổi làm tăng YTNC của nhồi máu não.
Dùng Thu*c tránhthai bằng đường uống với lượng estrogen lớn hơn 50mg tăng nguy cơ đột quỵ, với liều thấp dưới 50mgcho thấy không gia tăng nguy cơ đột quỵ.
Nghiên cứu ởFraminham đã xác định rằng nguy cơ đột quỵ cao hơn trong những bệnh nhân ĐTĐ so với những bệnh nhânkhông ĐTĐ. Khi một bệnh nhân ĐTĐ bị đột quỵ thì hậu quả hiểm nghèo hơn nhiều so với bệnh nhân khôngbị ĐTĐ. Lý do của hậu quả này là do bệnh nhân bị ĐTĐ có vòng tuần hoàn nghèo nàn.
Các bệnh tim làYTNC đứng hàng thứ hai của đột quỵ sau XVĐM bao gồm: Rối loạn nhịp (đặc biệt là rung nhĩ), tổnthương van tim, các tổn thương cơ tim đặc biệt nhồi máu mới, nhồi máu cũ và bệnh cơ tim.
Phối hợp với cáchiện tượng tự miễn cần phải tìm nhất là các bệnh gây ra các bất thường miễn dịch như bệnh xoắnkhuẩn (Leptospirose), bệnh Lyme, bệnh do Aspergillose, viêm màng não - mạch máu não do giang mai,hoặc do nhiễm Chlamydia pneumoniae, Helicobacter pylori.
Tăng Hcy máu làYTNC của XVĐM vành, não, và mạch máu ngoại vi. Các thiếu hụt dinh dưỡng về folat, vitamin B12 vàvitamin B6 có thể đẩy mạnh tăng Hcy máu. Cung cấp folat 1 - 2mg/ngày là đủ để làm giảm Hcymáu.
Tăng Hcy máutoàn phần tương quan với nguy cơ nhồi máu cơ tim và nhồi máu não, đặc biệt những bệnh nhân ở tuổitrung niên.
Tómlại: Phòng bệnh đột quỵ giữ vai trò quan trọng trong việc hạ thấp tỷ lệ Tu vong và tìnhtrạng di chứng. Cần phát hiện sớm, có biện pháp xử trí kịp thời các ca đột quy. Mặt khác phải chú ýđề phòng khả năng tái phát của những trường hợp đã mắc.