Nạn tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống phần lớn là do phong tục, tập quán, nhiều người dân tộc thiểu số lấy vợ, lấy chồng sớm để gia đình có thêm người làm. cùng đó là do trình độ dân trí thấp, sự hạn chế tiếp cận kiến thức pháp luật của đồng bào. cuộc sống khó khăn, nhiều em phải nghỉ học từ sớm nên thiếu trang bị kỹ năng sống, thông tin về sức khỏe sinh sản không nhiều. thêm vào đó sự vào cuộc của chính quyền địa phương, các cơ quan thực thi pháp luật trong việc ngăn chặn tình trạng này chưa mạnh mẽ, quyết liệt.
Theo thông tin từ Ban Dân tộc tỉnh Thanh Hóa trong giai đoạn 2011-2015, khu vực miền núi có 1.207 cặp tảo hôn; 86 cặp hôn nhân cận huyết thống. Bình quân hằng năm có từ hơn 200 cặp đến gần 300 cặp tảo hôn và có gần 20 cặp kết hôn cận huyết thống, tập trung nhiều ở các huyện như Mường Lát, Quan Hóa, Quan Sơn…
Tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống khiến nhiều đứa trẻ sinh ra còi cọc, ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng giống nòi
Trước thực trạng trên, đề án "giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong đồng bào dân tộc thiểu số thanh hóa đến năm 2020" được ubnd tỉnh thanh hóa phê duyệt và triển khai từ năm 2017 – 2020 hiện đã có 223 xã thuộc 11 huyện miền núi và 7 huyện, thị xã giáp ranh thực hiện. đây được xem là chìa khóa để tháo gỡ khó khăn, nâng cao nhận thức và hiểu biết cho đồng bào dân tộc thiểu số về tác hại, hệ lụy của tảo hôn và hôn nhân cận huyết.
Ban dân tộc cùng với chính quyền các địa phương đã thực hiện nhiều giải pháp như tổ chức biên soạn các loại tài liệu tiếng việt, phiên âm tiếng dân tộc có nội dung tuyên truyền giảm thiểu tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống bao gồm: tờ rơi, tờ gấp, sổ tay hỏi đáp, pa nô, áp phích. xây dựng mô hình giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống quy mô cấp xã, nhà trường (giai đoạn 2016 - 2018) trên địa bàn các huyện: mường lát, quan sơn, quan hóa, lang chánh, thường xuân, bá thước, ngọc lặc, như xuân, như thanh (mỗi huyện 2 mô hình).
Nhiều thiếu nữ đang độ tuổi cắp sách đến trường đã phải làm mẹ
Đối với 5 huyện biên giới lựa chọn 1 xã và Trường Phổ thông Dân tộc nội trú huyện để thực hiện mô hình; các huyện còn lại Như Xuân, Như Thanh, Ngọc Lặc, Bá Thước lựa chọn 1 xã và 1 Trường Trung học cơ sở để thực hiện mô hình.
Bên cạnh đó, tổ chức hoạt động truyền thông, cung cấp thông tin, kiến thức pháp luật về hôn nhân và gia đình trong cộng đồng người dân tộc thiểu số bằng hình thức tổ chức các hội nghị tuyên truyền và tổ chức các cuộc nói chuyện chuyên đề về luật hôn nhân và gia đình trong các trường thcs, thpt và trường phổ thông dân tộc nội trú, bán trú vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi.
Tổ chức tập huấn nâng cao năng lực về công tác tuyên truyền cho đội ngũ cán bộ truyền thông cơ sở, công chức tư pháp xã, công chức công tác dân tộc, cán bộ thôn, bản và cộng tác viên dân số thôn, bản. Các chương trình tuyên truyền lồng ghép trong các hoạt động văn hóa, văn nghệ và trong sinh hoạt của các tổ chức đoàn thể ở cơ sở.
Những lớp ngoại khóa đã và đang làm thay đổi nhận thức của thế hệ trẻ về nạn tảo hôn
Tại huyện mường lát đã phối hợp và tổ chức 10 cuộc tuyên truyền đề án "giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng dân tộc thiểu số" tại 2 xã và 7 bản, 1 trường học chủ yếu tập trung các bản dân tộc mông ở các xã trung lý, mường lý, nhi sơn, pù nhi, tam chung, 1 bản ở xã quang chiểu và 2 bản khơ mú ở 2 xã mường chanh và thị trấn. có trên 1.350 đại biểu tham gia, đối tượng là cán bộ ubnd xã, các hội đoàn thể, trưởng, phó bản, người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số, lực lượng cốt cán của địa phương, đại diện cộng đồng trong đồng bào dân tộc thiểu số, thanh niên, học sinh trong độ tuổi dậy thì...
Nhờ sự vào cuộc nghiêm túc, trách nhiệm của chính quyền cơ sở, cùng với việc đổi mới trong công tác tuyên truyền, trong đó chú trọng đến đối tượng học sinh tại các trường ở vùng cao đã mang lại chuyển biến tích cực trong nhận thức về tác hại của tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống.
Theo bà trương thị huyên, trưởng phòng dân tộc huyện mường lát, do đời sống còn nhiều khó khăn, giao thông chia cắt nên tư tưởng, suy nghĩ của người dân tộc thiểu số trong đó có dân tộc mông còn bị bó hẹp. những quan niệm, phong tục tập quán lạc hậu lâu đời còn tồn tại và ăn sâu trong nhận thức của đồng bào dân tộc thiểu số.
Tục bắt vợ của người Mông đã từng được coi là một nét đẹp văn hóa, nhưng hiện nay kéo theo nhiều hệ lụy, mà điển hình nhất là nạn tảo hôn. Phần lớn người Mông không biết tiếng phổ thông nên các chương trình tuyên truyền giáo dục về tác hại của kết hôn cận huyết, tảo hôn đến sức khỏe nòi giống còn nhiều hạn chế.
Thực hiện các chính sách, đề án từ Ban Dân tộc tỉnh cùng với cấp ủy, chính quyền địa phương và cả nhà trường từng bước giảm dần tình trạng tảo hôn trên địa bàn. Trong năm 2020 trên địa bàn toàn huyện Mường Lát chỉ còn 18 cặp tảo hôn độ tuổi từ 15-16, tình trạng hôn nhân cận huyết đã được loại bỏ.
Mặc dù cuộc sống còn nhiều khó khăn, Đề án "Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống" đã và đang làm thay đổi nhận thức của người dân vùng cao
Theo thống kê của các huyện, tỷ lệ tảo hôn năm 2016 là 4,12% giảm xuống còn 0,91% năm 2020. năm 2016 có 6 cặp hôn nhân cận huyết thống (tỷ lệ 0,067%) đến năm 2020 không còn hôn nhân cận huyết thống.
Tuy đã đạt được những kết quả khả quan nhưng vẫn rất còn nhiều khó khăn, các hoạt động tuyên truyền diễn ra chưa thực sự thường xuyên và đơn điệu về hình thức tổ chức. việc thay đổi tư duy, nhận thức về hậu quả của tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống của một bộ phận người dân còn nhiều hạn chế.
Với vùng dân tộc miền núi nói chung, các xã, thôn bản đặc biệt khó khăn nói riêng trong công tác tuyên truyền còn gặp nhiều khó khăn về cơ sở vật chất, phương tiện truyền thông, dân cư cư trú không tập trung, thanh niên đi làm ăn xa không tham gia các buổi tuyên truyền. cấp ủy, chính quyền, ban ngành đoàn thể địa phương chưa quan tâm đúng mức đến công tác giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. các trường hợp tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống nhiều nơi vẫn còn buông lỏng, chưa bị xử lý nghiêm.
Theo bà bùi thị hiền, phòng chính sách của ban dân tộc tỉnh thanh hóa cho biết: "việc thay đổi một tập tục của người dân tộc có từ nhiều đời là vô cùng gian nan. tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống gây nhiều hệ lụy cho chính những người trong cuộc, cộng đồng dân tộc và cho cả xã hội. nâng cao nhận thức, chuyển đổi hành vi trong lĩnh vực hôn nhân trong đồng bào dân tộc thiểu số dù có khó mấy cũng phải triển khai và thực hiện có hiệu quả".
Chủ đề liên quan:
chất lượng dân số dân tộc thiểu số hôn nhân cận huyết thống người dân tộc thiểu số