Nhồi máu cơ tim ở người trẻ - Đừng chủ quan!

Nhồi máu cơ tim ở người trẻ đang trở thành mối quan tâm lớn của xã hội

Các sách giáo khoa về tim mạch thường hướng dẫn rằng, tuổi mắc bệnh mạch vành (trong đó có nhồi máu cơ tim - NMCT) trung bình là 55 ở nam giới và 65 ở nữ giới. Tuy nhiên trong thời gian gần đây, tại Việt Nam và trên thế giới, số người trẻ tuổi bị nhồi máu cơ tim có khuynh hướng tăng lên một cách đột biến.

Tại Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM, trường hợp bệnh nhân trẻ nhất mổ bắc cầu mạch vành lúc mới 29 tuổi. Bệnh nhân nam giới, ở tỉnh Bà Rịa, hút Thu*c lá, gia đình có 6 anh chị em thì hết ba người bị bệnh mạch vành nặng, trong đó hai người cần phải mổ bắc cầu mạch vành. Họ đều bị rối loạn chuyển hoá lipid nặng. Rối loạn chuyển hoá lipid là một bệnh có liên quan đến di truyền.

Nhồi máu cơ tim xảy ra ở người dưới 45 tuổi được coi là trẻ, còn dưới 35 tuổi là rất trẻ. Thống kê các ca được điều trị tại Bệnh viện Nhân Dân Gia Định TPHCM cho thấy tỉ lệ nhồi máu cơ tim ở người trẻ lên đến 10,5% (ở nước ngoài chỉ 2-8%), nhồi máu cơ tim ở người rất trẻ là 1,8% (ở nước ngoài chỉ 1%).

Cho đến nay, bệnh nhân NMCT trẻ nhất ở TPHCM ghi nhận được mới 20 tuổi (tại Viện Tim TPHCM), kế đó là trường hợp bệnh nhân 26 tuổi tại Bệnh viện Thống Nhất TPHCM. Tháng 3/2018, cơ trưởng L.K.H, 35 tuổi, bị ngất ngay khi máy bay Boeing 737 - 800, chuyến bay AE1858 đang chờ lệnh ra đường băng để cất cánh. Đội y tế cảng hàng không Tân Sơn Nhất nhanh chóng sơ cứu và đưa phi công đến BV 175. BV thông báo nạn nhân đã ngừng tim, ngừng thở trước khi đến viện, nguyên nhân do nhồi máu cơ tim. Được biết, bằng lái và giấy khám sức khỏe của phi công này còn thời hạn hiệu lực đến tháng 2/2020.

Những câu chuyện trên chúng ta có thể đọc được rất nhiều qua các phương tiện thông tin đại chúng. Điểm bi kịch chung của các câu chuyện này là cơn nhồi máu cơ tim xảy ra trên những người trẻ, không hề biết mình có bệnh. Chắc chắn anh phi công của hãng Mandarin được thường xuyên kiểm tra sức khoẻ định kỳ bởi đội ngũ y tế của công ty. Có nghĩa là, nhồi máu cơ tim có thể xảy ra với bất kỳ ai, ngay cả những người trẻ tuổi và đang cảm thấy hoàn toàn khoẻ mạnh, sung sức, tương lai sự nghiệp đang hứa hẹn.

Trên phương diện xã hội, NMCT ở người trẻ rất đáng lo ngại bởi số Tu vong rất cao và suy giảm nhân lực lao động. Gần đây, hai nhóm nghiên cứu Baltimore và Framingham, Mỹ, công bố kết quả mổ tử thi 1.000 ca đột tử thấy 20 - 51% nam và 6 - 10% nữ độ tuổi 35 - 54 Tu vong là do NMCT. Điều này cho thấy NMCT đang trẻ hóa toàn cầu.

Vậy các bạn trẻ chúng ta cần lưu ý gì để nhận diện sớm nguy cơ mắc bệnh và phòng tránh căn bệnh thế kỷ nguy hiểm này?

Nhồi máu cơ tim là tình trạng thiếu máu cục bộ cơ tim cấp gây hoại tử cơ tim dẫn đến suy tim hoặc đột tử. Nguyên nhân chủ yếu là do mảng xơ vữa động mạch vành làm giảm khẩu kính lòng mạch và dần dần gây tắc. Các mảng xơ vữa này có thể nứt vỡ đột ngột, khi đó cơ thể tạo nên các cục máu đông che các vết nứt. Chính cục máu đông này gây bít tắc động mạch vành, tạo ra các cơn đau thắt ngực, triệu chứng chính của nhồi máu cơ tim.

Tuy nhiên, nhồi máu cơ tim không đơn giản chỉ do nguyên nhân tắc động mạch vành. Có nhiều nguyên nhân gây ra nhồi máu cơ tim ở người trẻ tuổi. Chế độ sinh hoạt không khoa học, thiếu lành mạnh là nguyên nhân chủ yếu gây sớm hình thành các mảng xơ vữa dẫn đến nhồi máu cơ tim ở người trẻ. Các nguyên nhân gây NMCT ở người trẻ có thể kể ra như sau:


Stress: gây tăng đường huyết, rối loạn lipid máu, tăng huyết áp. Tình trạng này kéo dài kéo theo nguy hại đến rất nhiều cơ quan trong cơ thể, trong đó có hệ tim mạch. Bệnh nhồi máu cơ tim ở người trẻ có thể xuất phát từ nguyên nhân người bệnh thường xuyên stress, áp lực, căng thẳng.
Thừa cân, béo phì: thói quen ăn uống không lành mạnh, không đúng chế độ, dẫn đến béo phì cũng là một trong những nguyên nhân gây nên nhồi máu cơ tim ở người trẻ tuổi. Chúng ta đánh giá bằng chỉ số khối cơ thể (Body Mass Index, BMI=cân nặng (kg)/chiều cao (m)2. BMI trên 25: nguy cơ cao, trên 30: nguy cơ rất cao.

Hút Thu*c lá: Đây là thói quen xấu mà phần lớn người trẻ bị NMCT đều mắc phải, đặc biệt là nam giới. Hút Thu*c lá không đơn thuần là gây hại cho phổi mà còn ảnh hưởng rất nghiêm trọng đến các cơ quan khác, trong đó có hệ tim mạch. Trong khói Thu*c có hơn 400 chất độc, nhiều chất gây ung thư. Nicotine gây co thắt mạch vành và các mạch máu nhỏ, phá hủy lớp tế bào lót trong lòng mạch vành.
Yếu tố nguy cơ gia đình (có bố mẹ, anh chị bị bệnh mạch vành).
Để phòng ngừa nhồi máu cơ tim cấp ở người trẻ, chúng ta cần tự đánh giá và khám sức khoẻ định kỳ để phát hiện các yếu tố nguy cơ bệnh mạch vành: hút Thu*c lá, tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu, thừa cân và béo phì. Những ai có các yếu tố nguy cơ nói trên phải được tư vấn và điều trị bởi các bác sĩ chuyên khoa.

Nhồi máu cơ tim ở người trẻ còn nguy hiểm hơn nhồi máu cơ tim ở người lớn tuổi

Nếu như nhồi máu cơ tim ở người cao tuổi diễn ra sau một quá trình dài xơ vữa động mạch, thì với người trẻ tuổi, mạch vành tắc nghẽn đột ngột chủ yếu do sự hình thành huyết khối trong lòng động mạch. Ở người già, xơ vữa động mạch diễn ra từ từ làm hệ thống mạch vành có sự thích nghi nhất định với tình trạng thiếu máu cơ tim bằng cách tạo ra các đường nuôi máu phụ (tuần hoàn bàng hệ). Còn ở người trẻ, các cục máu đông đột ngột làm tắc nghẽn máu nuôi tim nên thường tim không kịp thích nghi, tình trạng hoại tử cũng dễ xảy ra nhanh chóng hơn. Nhiều trường hợp thủng tim, vỡ vách liên thất xảy ra do cơ tim không có đường nuôi máu phụ. Đặc biệt người trẻ lại thường rất chủ quan với bệnh nhồi máu cơ tim nên càng dễ ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính mạng.

Các triệu chứng sau đây báo động tình trạng nhồi máu cơ tim

Phải nghĩ ngay đến NMCT khi có triệu chứng đau thắt ngực. Đau thắt ngực là cơn đau có tính chất bóp nghẹt, đè nặng ở vùng trước tim, có thể lan lên hàm, vai trái hay ra sau lưng, kèm theo khó thở, nôn, buồn nôn, choáng váng, toát mồ hôi lạnh và cảm giác sợ hãi như cái ch*t sắp đến.

Dù bạn trẻ, bạn cũng không được chủ quan bỏ qua các triệu chứng báo động nêu trên. Khi nghi ngờ nhồi máu cơ tim, việc cần làm là ngậm dưới lưỡi các Thu*c giãn vành như Risordan hoặc Nitroglycerine. Sau 5 phút, cơn đau, khó thở không giảm hoặc mất có thể dùng Thu*c lần 2. Nếu có Aspirin thì uống 1 viên để phòng huyết khối và nhanh chóng đến BV, không nên để quá 15 phút. Nên nhớ, thời gian là mạng sống.

Nhiều bệnh viện tại Việt Nam hiện nay đã tổ chức cấp cứu rất hiệu quả các trường hợp nhồi máu cơ tim cấp, với thời gian cửa-bóng (thời gian từ khi bệnh nhân đến bệnh viện cho đến khi nong bóng tái tưới máu cho mạch vành bị tắc) đạt tiêu chuẩn thế giới. Bệnh nhân sẽ được tiếp nhận bởi ê-kíp can thiệp cấp cứu và ưu tiên thông mạch vành tại phòng thủ thuật DSA, hoặc nếu mạch vành hẹp nhiều chỗ, cơ tim bị thủng, rách, bệnh nhân có thể cần được mổ bắc cầu mạch vành.

Nếu mạch vành được tái thông trong vòng 90 phút sau khi nhồi máu xảy ra, rất nhiều cơ may bác sĩ sẽ cứu được cơ tim phục hồi hoàn toàn. Càng để lâu hơn, vùng nhồi máu càng lan rộng và cơ tim hoại tử sẽ ch*t đi không thể cứu được, nguy cơ Tu vong tăng cao, và nếu vượt qua được đợt nhồi máu cơ tim này thì tim cũng không thể phục hồi hoàn toàn, dẫn đến suy tim, rối loạn nhịp.

Các lời khuyên đơn giản, dễ áp dụng cho các bạn trẻ

- Ngưng Thu*c lá nếu bạn đang hút.
- Giữ BMI từ 20 đến 25.
- Chế độ ăn uống, dinh dưỡng nhiều rau, chất xơ, hạn chế mỡ động vật, nội tạng, da là những thức ăn nhiều cholesterol.
- Tập luyện thể dục, vận động thường xuyên: đi bộ 10.000 bước mỗi ngày, tương đương 30 phút vận động.
- Giữ tinh thần thoải mái, tránh stress, áp lực, luôn lạc quan yêu đời.
- Hạn chế rượu bia, chất kích thích.
- Đối với người trẻ có nguy cơ tăng huyết áp, nhiều cholesterol, đái tháo đường, gia đình có người bị nhồi máu cơ tim cần khám sức khỏe thường xuyên hơn.

Theo PGS.TS.BS Nguyễn Hoàng Định
PGĐ Trung tâm Tim mạch Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM
Tạp chí Sức Khỏe - khoe24h.vn

Mạng Y Tế