Sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra, trung gian truyền bệnh là muỗi Aetles Aegypti, bệnh có biểu hiện lâm sàng là sốt cấp diễn và xuất huyết với nhiều dạng khác nhau; những thể nặng có sốc do giảm khối lượng tuần hoàn.
Theo phân loại dịch tễ học, virus Dengue thuộc nhóm Arbovirus (nhóm virus gây bệnh cho người và động vật lan truyền do côn trùng tiết túc). Dựa vào sự khác biệt kháng nguyên người ta chia ra 4 tuyp virus Dengue gây bệnh cho người Dl, D2, D3 và D4. Miễn dịch đặc hiệu theo tuyp, nhưng không bền, chỉ tồn tại trong 3-6 tháng.
Vừus Dengue có sức đề kháng kém, nhạy cảm với các dung môi hoà tan lipid như: ether, natri desoxychoìat, formalin... dưới tác dụng của tia cực tím virus bị phá hủy dễ dàng, vừus bị phá hủy ở nhiệt độ 60°c sau 60 phút và ở 4°c sau vài giờ; nhimg vừus Dengue lại tồn tại khá lâu trong trạng thái đông lạnh.
Lịch sử đã ghi nhận nhiều vụ sốt Dengue ở nhiều vùng trên thế giới, nhưng hiện nay bệnh sốt xuất huyết đã khu trú ở dân cư vùng Đông Nam Á. Ngày nay, bệnh nặng hơn với các biểu hiện xuất huyết và choáng kèm theo các vụ dịch sốt Dengue cổ điên, gây Tu vong cao
Việt Nam nằm trong khu vực lưu hành nạng, vụ dịch sốt xuất huyết được chú ý đầu tiên vào nãm 1959 tại Hà Nội. Từ đó đến nay bệnh xuất hiện hàng năm ở nhiều địa phương, cả ở thành thị và nông thôn. Bệnh có đặc điểm xuất hiện theo mùa (mùa mưa, từ tháng 5 đến tháng 11 hàng nãm) và bùng nổ thành dịch lớn lan rộng theo chu kỳ 3 - 5 năm một lần. Tý lệ mắc trung bình hàng năm là 125/100.000 dân và tỉ lệ Tu vong khá cao 85/1.000 ca mắc.
Người bệnh là nguồn truyền nhiễm duy nhất ở các khu vực dân cư đông đúc. Người bệnh thể nhẹ và người mang virus Dengue không có triệu chứng là những nguồn truyền nhiễm rất nguy hiểm. Virus có ở trong máu người bệnh 1 - 2 ngày trước khi có triệu chứng đầu tiên và còn kéo dài 4 - 5 ngày sau đó. Mọi người đều có thể bị mắc bệnh, nam và nữ có khả năng bị bệnh như nhau, đa số người bệnh là trẻ em.
Muỗi vằn Aedes Aegypti là trung gian truyền bệnh chú yếu. Loại muồi này sống ở quanh và trong nhà, thường đậu ở những nơi ít ánh sáng và có hơi ám (quần áo sẫm màu treo trên mắc áo...).
Muỗi cái tìm và đẻ trứng vào tất cả những nơi có nước trong như dụng cụ chứa nước, vỏ đổ hộp, chai lọ... Mùa mưa muỗi Aetles Aegypti phát triển rất mạnh, đây cũng chính là mùa của bệnh. Nước đọng lại sau mỏi cơn mưa cùng độ ấm và nhiệt độ cao là những điều kiện tốt nhất trong năm cho mỗi Aedes Aegypti cái đé trứng và sau 10-15 ngày trứng phát triển thành muổi trướng thành. Chúng có thể bay xa 100 - 150 m xung quanh nơi đẻ trứng để đốt người.
Aedes Aegypti thích đốt người, có khả nàng đánh hơi người rất thính, bay không có tiếng kêu. Chúng đốt người vào ban ngày, cao điểm là sáng sớm và chiều tối. Gặp độ ẩm và nhiệt độ phù hợp, sau 3 - 7 ngày nhiễm virus Dengue từ máu người bệnh, muỗi Aedes Aegypti đã có khả năng truyền lại bệnh cho người khác qua vết đốt hút máu.
Virus Dengue xâm nhập vào cơ thể người từ vết đốt hút máu của muỗi. Từ đây virus phát triển và tấn công vào các tế bào phủ tạng, cơ, da, thần kinh trung ương... gây ra các tổn thương không đặc hiệu.
Ngày nay người ta phân biệt 2 thể bệnh được mô tả riêng rẽ: Thể bệnh nhẹ gọi là sốt Dengue và thể bệnh nặng gọi là sốt xuất huyết Dengue.
Hai thể bệnh này chỉ phân biệt nhau về lâm sàng và điểu trị, còn nguyên nhân gây bệnh, nguồn truyền nhiễm, phương thức lan truyền, phương thức phòng... không có gì khác nhau.
Các dấu hiệu âm tính: Không có xuất huyết nội tạng, không có hôn mê và vàng da, hematocrit và tiểu cầu bình thường.
Thường gặp vào ngày thứ 4 - 7 của bệnh, có thể gặp nhiều dạng xuất huyết, nếu không có xuất huyết tự nhiên thì Lacet cũng ( ).
Xuất huyết dưới da: Dạng chấm, đốm, nốt xuất huyết hoặc mảng xuất huyết. Xuất huyết có thể thấy rải rác ở toàn thân nhưng thường hay mọc dày tập trung ở cẳng chân, cẳng tay kiểu bít tất. ít gặp xuất huyết kiểu bọc hay u.
Xuất huyết phù tạng: Phổ biến nhất ỉà xuất huyết tiêu hóa (nôn và ia ra máu); ít gặp hơn là xuất huyết hô hấp (ho ra máu) và xuất huyết não. Phụ nữ thường gặp xuất huyết tử cung (kinh nguyệt bất thường, kéo dài).
Thường gặp vào ngày thứ 4 - 6 của bệnh. Biểu hiện: Mạch nhanh, nhỏ, huyết áp tụt hoặc kẹt, da lạnh, nhớp nháp, mệt lả... Điều dưỡng viên cần đặc biệt chú ý theo dõi phát hiện sớm các dấu hiệu tiền sốc để xử lý kịp thời.
Độ I: Sốt không có xuất huyết tự nhiên, chỉ có dấu hiệu dây thắt ( ), có thể có tiểu cầu giám, hematocrit tăng.
Bồi phụ nước và điện giải bằng ORS hoặc các nước thay thê (cháo muối, nước hoa quá, nước chè loãng...).
Phát hiện bệnh sớm: Biểu hiện đa dạng nên khống thể phát hiện bệnh bằng các triệu chứng lâm sàng, nhất là đối với các ca bệnh đầu tiên của vụ dịch. Cần phải lun ý đến sốt Dengue khi có các điều kiện thuận lợi bắt đầu một mùa dịch. Nên gửi đi xét nghiệm các ca bệnh nghi ngờ.
Khống chế muỗi Aedes aegypti bằng khơi thông nước đọng, thu dọn đồ phế thải, thau rửa dụng cụ chứa nước ít nhất 2 tuần một lần, phun hóa chất...
Ngoài 4 phần chính của hỏi bệnh là: Thông tin hành chính, lý do vào viện, bệnh sử và tiền sử, chúng ta cần khai thác thêm các yếu tố truvền nhiễm đặc thù để tìm ra ca bệnh đầu tiên và các yếu tố thuận lợi cho bệnh lan truyền.
Thực hiện nguyên tắc khám toàn thân, khám bộ phận và kiểm tra chất thải tiết. Tìm hiếu và đánh giá các biểu hiện của bệnh:
Chãm sóc người bệnh nhẹ tại cộng đồng: Phần lớn người bệnh có các biếu hiện nhẹ giống thể sốt Dengue cổ điển, những người này được để lại chăm sóc, điều trị và theo dõi tại cộng đổng.
Phát hiện các trường hợp nặng và chuyển lên các cơ sở điều trị: Hướng dẫn người bệnh và thân nhân tự chăm sóc, theo dõi và phát hiện sớm các biểu hiện của sốt Dengue xuất huyết, các dấu hiệu tiền sốc hoặc sốc (chú ý khoảng thời gian từ 3 - 7 ngày sau khi phát bệnh).
Kế hoạch tuyên truyền giáo dục trong cộng đổng: Trang bị kiến thức về bệnh, nâng cao ý thức phòng bệnh.
Tố chức các hoạt động phòng bệnh rộng rãi trong cộng đổng: Triệt phá nơi cư trú và sinh sản của muồi Aedes ơegypti, diệt muỗi trướng thành, tranh đế muồi đốt.
Căn cứ vào y lệnh của bác sĩ và các nhận định ở trên để lập kế hoạch chăm sóc người bệnh với các nội dung:
Theo dõi tiến triển các triệu chứng đã có. phát hiện các triệu chứng mới ở người bệnh. Trong đó quan trọng nhất là các triệu chứng của xuất huyết và dấu hiệu tiền sốc hoặc sốc.
Theo dõi sát mạch, huyết áp 15 phút/1 lần, 30 phút/1 lần, 1 giờ/1 lần, 3 giờ/1 lần. Chú ý dâu hiệu tiền sốc vào ngày thứ 3. 4 và thứ 5.
Nuôi dưỡng: Uống sữa, ăn súp, nước trái cây... Cho ăn nhiêu bưa, moi lần một ít đế nâng cao thê trạng. Người bệnh năng: Nuôi băng dich truyên va cho ăn qua ống thông dạ dày.
Ngav từ khi người bệnh mới vào. phái hướng dẫn nội quy khoa, phòn cho người bệnh (nếu tinh) và thân nhân của người bệnh. Bằng thái độ dịu dàn để người bệnh an tâm điều trị.
Được đánh giá là chăm sóc tốt nếu: Nhiệt độ giảm, bớt nhức đầu. ăn uống được, tiểu nhiều, không có xuất huyêt tiêu hóa.
Nguồn: Internet.Chủ đề liên quan:
chăm sóc dấu hiệu điều dưỡng sốt dengue sốt xuất huyết sốt xuất huyết dengue triệu chứng truyền truyền nhiễm xuất huyết