Ngày 30/01/2019, Hội đồng xét xử sơ thẩm (HĐXX) - Tòa án nhân dân thành phố Hòa Bình đã tuyên án (Bản án số 08/2019/HSST) đối với Vụ án "Vô ý làm ch*t người" và "Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng" liên quan đến sự cố y khoa làm 08 bệnh nhân chạy thận Tu vong tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Hòa Bình. Theo đó, HĐXX đã tuyên xử phạt: Bị cáo Hoàng Công Lương - Nguyên Bác sĩ khoa Hồi sức tích cực - BVĐK tỉnh Hòa Bình 42 tháng tù; Bị cáo Hoàng Đình Khiếu - Nguyên Phó Giám đốc - BVĐK tỉnh Hòa Bình 36 tháng tù; Bị cáo Trương Quý Dương - Nguyên Giám đốc - BVĐK tỉnh Hòa Bình 30 tháng tù; Bị cáo Đỗ Anh Tuấn - Giám đốc Công ty Cổ phần Dược phẩm Thiên Sơn 30 tháng tù..
Ngay sau khi tuyên án, dư luận xã hội trong và ngoài ngành đã thực sự bất ngờ, bàng hoàng, bất bình dẫn đến hoang mang, lo lắng cho một số bị cáo trước Bản án này. Đa số các ý kiến phản đối đều cho rằng việc khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử đối với một số bị cáo trong vụ án này có phần khiên cưỡng, quy chụp, chưa đúng tội danh, oan sai... dù đã được các Hội Hồi sức và lọc máu quốc gia, Tổng hội Y học Việt Nam, Hội Thầy Thu*c trẻ Việt Nam, Hiệp hội bệnh viện tư nhân Việt Nam... cùng nhiều chuyên gia trong lĩnh vực và cả đại biểu Quốc hội lên tiếng, khuyến nghị nhưng cũng chưa được lắng nghe một cách nghiêm túc trên cơ sở khoa học pháp lý.
Được biết ngày 13/5/2019, Toà án nhân dân tỉnh Hoà Bình sẽ xét xử phúc thẩm vụ án trên (Quyết định số 23/2014/QĐXXPT-HS ngày 26/4/2019).
Trước dư luận xã hội đang dậy sóng trên, Bộ Y tế đã tổng hợp các ý kiến có trách nhiệm của Chi hội Luật gia Bộ Y tế, của các chuyên gia giàu kinh nghiệm, tâm huyết về y tế, pháp lý, trang thiết bị y tế, hoá học đối với nội dung Bản án.
Để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp không chỉ cho các bác sĩ, nhân viên y tế, của BVĐK tỉnh Hoà Bình trong vụ án này mà còn cho cả ngành y tế trong hiện tại và tương lai, trước khi phiên tòa phúc thẩm được xét xử, Bộ Y tế có một số ý kiến về Vụ án trên như sau:
1. Việc định tội danh và tuyên phạt trong phiên xét xử sơ thẩm đối với một số bị cáo còn thiếu khách quan và chưa bảo đảm khoa học pháp lý.
Để xác định chính xác tội danh "Vô ý làm ch*t người" và "Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng" cần phải được xem xét, đánh giá dưới góc độ khoa học pháp lý về chủ thể, khách thể, chủ quan, khách quan và các chứng cứ luận tội.
Trong quá trình điều tra, Cơ quan cảnh sát điều tra tỉnh Hòa Bình đã 03 lần thay đổi tội danh đối với bị cáo Hoàng Công Lương, từ: "Tội vi phạm quy định về khám bệnh, chữa bệnh, sản xuất, pha chế Thu*c, cấp phát Thu*c, bán Thu*c hoặc dịch vụ y tế khác", "Tội Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng" cho đến "Tội Vô ý làm ch*t người" cho thấy Cơ quan này khá lúng túng trong việc xác định tội danh do không đủ cơ sở để buộc tội. Ngay cả việc Toà án nhân dân thành phố Hoà Bình tuyên xử phạt bị cáo Hoàng Công Lương về tội "Vô ý làm ch*t" cũng chưa phù hợp:
- "Vô ý làm ch*t người" là hành vi của một người không thấy trước được hành vi của mình tác động vào cơ thể nạn nhân có khả năng gây ra ch*t người mặc dù phải thấy trước và có thể thấy trước hoặc tuy thấy trước hành vi tác động vào cơ thể nạn nhân của mình có thể gây ra ch*t người nhưng tin rằng hậu quả đó không xảy ra (Vô ý ở đây là vô ý vì quá tự tin hoặc vô ý vì cẩu thả).
- Về chủ thể: Chủ thể của tội danh này trong quan hệ pháp luật là chủ thể thường như lái xe vô ý gây ch*t người hay người vô tình đẩy ngã, bắn nhầm, cho ăn gây ch*t người... nhưng ở Vụ án này, bị cáo Lương là bác sĩ - là chủ thể đặc thù nên hành vi của Lương khi ra y lệnh là hành vi cụ thể trong hoạt động nghề nghiệp, trong hoạt động chuyên môn kỹ thuật. Do đó, xác định chủ thể tội danh này đối với bác sỹ Lương là không thuyết phục.
- Về khách thể: Người phạm tội vô ý làm ch*t người cũng có những hành động tương tự hành vi của tội Gi*t người, chỉ khác ở chỗ thái độ tâm lý của người phạm tội đối với cái ch*t của nạn nhân là không mong muốn, không bỏ mặc cho hậu quả ch*t người xảy ra nên nếu không có sự tác động đến thân thể nạn nhân thì không phải là hành vi khách quan của tội danh này. Do đó, Bản án cho rằng bị cáo Lương "Ký đề xuất sửa chữa nhưng chưa nhận lại bàn giao hoặc chưa hỏi người có trách nhiệm sửa chữa hay có thẩm quyền để biết nước chạy thận đã an toàn mà đã ra y lệnh chạy thận cho bệnh nhân dẫn đến hậu quả. Xác định lỗi vô ý do cẩu thả" là chưa phù hợp với hành vi khách quan của của tội danh này vì lỗi này là lỗi hành chính, không tác động trực tiếp lên cái ch*t của nạn nhân.
Từ các phân tích trên cho thấy, việc xác định bị cáo Lương phạm tội "Vô ý làm ch*t người" là không đủ yếu tố cấu thành tội phạm về chủ thể, khách quan.
Toà án nhân dân thành phố Hoà Bình tuyên xử phạt bị cáo Đỗ Anh Tuấn tội danh "Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng" cũng không phù hợp:
- Về chủ thể: Chủ thể của tội danh này nằm trong chương "Tội phạm chức vụ" và yêu cầu chủ thể đặc biệt nên "Người có chức vụ là người do bổ nhiệm, do bầu cử, do hợp đồng hoặc do một hình thức khác, có hưởng lương hoặc không hưởng lương, được giao thực hiện một công vụ nhất định và có quyền hạn nhất định trong khi thực hiện công vụ" (Khoản 2 Điều 277 Bộ luật hình sự năm 1999). Theo điều luật này thì người ở đây chỉ có thể là cá nhân nên việc xác định trách nhiệm hoặc chuyển giao công vụ (nếu có) chỉ có thể thông qua Hợp đồng lao động không thể thông qua Hợp đồng kinh tế giữa hai pháp nhân (Công ty cổ phần dược phẩm Thiên Sơn là doanh nghiệp ký Hợp đồng cho Bệnh viện đa khoa tỉnh Hòa Bình thuế 05 máy chạy thận và là đơn vị trúng thầu sửa chữa hệ thống RO số 2 ngày 28/5/2017). Do đó, bị cáo Đỗ Anh Tuấn là Giám đốc công ty 100% vốn tư nhân, không phải là chủ thể của tội danh này.
- Bản án cho rằng ông Đỗ Anh Tuấn đồng phạm với bị cáo Trương Quý Dương, trong khi pháp luật hình sự quy định đồng phạm chỉ áp dụng các tội có lỗi cố ý (Khoản 1 Điều 20 Bộ luật hình sự 1999 "Đồng phạm là trường hợp có hai người trở lên cố ý cùng thực hiện một tội phạm" nhưng tội "Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng" lại có cấu thành là lỗi vô ý. Như vậy, việc nhân định trên không đúng với bản chất của tội danh này.
Từ các phân tích trên cho thấy, việc xác định bị cáo Tuấn phạm tội "Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng" là không đủ yếu tố cấu thành tội phạm về chủ thể, cũng như hành vi vi phạm.
Toà án nhân dân thành phố Hoà Bình tuyên xử phạt bị cáo Trương Quý Dương và bị cáo Hoàng Đình Khiếu tội danh "Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiệm trọng" cũng không thật sự thuyết phục vì:
- Về chủ thể: Trách nhiệm của người đứng đầu có thể được đặt ra nhưng tính chất mức độ đến đâu thì phải chứng minh được mối quan hệ từ hành vi của chủ thể là 02 bị cáo đến hậu quả vụ án, trong khi để xảy ra sự cố ch*t người này, trách nhiệm chính là các bị cáo Bùi Mạnh Quốc, Trần Văn Sơn vì lỗi vô ý.
- Về hành vi khách quan: Do không chứng minh được hành vi của bị cáo Trương Quý Dương và Hoàng Đình Khiếu có mối quan hệ như thế nào đến hậu quả của vụ án vì bị cáo Quốc và Sơn bị xét xử về lỗi vô ý thì không thể xác định lỗi trách nhiệm gián tiếp của gián tiếp vào lỗi vô ý được.
Từ các phân tích trên cho thấy, việc xác định bị cáo Dương và Khiếu phạm tội "Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng" là khiên cưỡng, yếu chứng lý về yếu tố cấu thành tội phạm liên quan đến chủ thể trực tiếp, gián tiếp hay gián tiếp của gián tiếp của hậu quả dẫn đến 08 bệnh nhân Tu vong.
- Nếu các phân tích tại Mục 1 trên đây không được quý Tòa và quý Viên chứng minh thỏa đáng cả về khoa học pháp lý và thực tiễn mà vẫn xác định danh và tuyên như bản án sơ thẩm sẽ gây ra tâm lý bất an cho toàn thể thấy Thu*c, nhân viên y tế trong cả nước, những người đang hàng ngày trực tiếp cứu chữa, điều trị, chăm sóc bệnh nhân vì lý do an toàn nghề nghiệp của họ. Từ đây, bất kỳ sự cố y khoa nào xảy ra dẫn đến Tu vong của bệnh nhân thì không trừ ai, thầy Thu*c, nhân viên y tế nào trực tiếp tham gia công tác cứu chữa, điều trị, chăm sóc người bệnh đến người bệnh (như bị cáo Lương) hay người làm công tác quản lý, điều hành phụ trách chuyên môn y tế của cơ sở y tế (như bị cáo Dương, bị cáo Khiếu) hay những người gián tiếp cung cấp dịch vụ có liên quan đến công tác y tế thông qua việc thực hiện công tác xã hội hóa trong cơ sở y tế do Đảng và Nhà nước khuyến khích, phát triển trong thời gian vừa qua (như bị cảo Tuấn) đều có khả năng gánh chịu trách nhiệm pháp lý hình sự khi sự cố y khoa xảy ra.
- Nếu phiên toà phúc thẩm vẫn tuyên bị cáo Lương tội danh "Vô ý làm ch*t người" sẽ tạo ra một tiền lệ vô cùng nguy hiểm trong ngành y tế vì ai cũng có thể bị điều tra, truy tố xét xử với tội danh này mà bỏ qua việc truy tố các tội danh đặc trưng cho ngành y tế là "Tội vi phạm quy định về khám bệnh, chữa bệnh, sản xuất, pha chế Thu*c, cấp phát Thu*c, bán Thu*c hoặc dịch vụ y tế khác" hay "Tội vô ý làm ch*t người do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính".
- Nếu phiên toà phúc thẩm vẫn tuyên bị cáo Lương tội danh "Vô ý làm ch*t người" sẽ là một tiền lệ rất xấu cho nền y khoa Việt Nam. Từ đây, các thầy Thu*c, nhân viên y tế để thủ thân, an toàn cho mình sẽ bám vào thủ tục hành chỉnh, bán vào quy trình nhiều hơn, mất rất nhiều thời gian cho các công việc ngoài chuyên môn thay vì cho sự xả thân có tính mạo hiểm của nghề nghiệp để tận tâm chữa bệnh, cứu người và hậu quả cuối cùng, người chịu thiệt thòi nhất lại là người bệnh vì họ sẽ ch*t, ch*t rất đúng thủ tục, đúng quy trình và các cơ quan bảo vệ pháp luật sẽ không bắt bẻ họ vào đâu được.
- Nếu phiên toà phúc thẩm tuyên xử phạt với các bị cáo một bản án mới không thay đổi so với bản án sơ thẩm sẽ lại tiếp tục gây dậy sóng dữ dội dư luận xã hội trong và ngoài ngành y tế, có thể gây mất lòng tin của nhân dân vào cơ quan bảo vệ pháp luật và e rằng đây là cái cớ để các thế lực thù địch khai thác gây mất ổn định về an ninh chính trị và an toàn xã hội của đất nước.
Để bảo đảm vụ án được điều tra, truy tố, xét xử công khai, minh bạch, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không bỏ lọt tội phạm cũng như không làm oan người vô tội và bảo đảm tính khoa học toàn diện, Bộ Y tế kiến nghị phiên toà xét xử phúc thẩm một số nội dung sau đây:
- Việc 08 bệnh nhân Tu vong trong chạy thận nhân tạo tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Hoà Bình là sự cố y khoa đặc biệt nghiêm trọng nên dư luận trong nước và quốc tế hết sức quan tâm, thậm chí phân tích khá sâu sắc, khoa học từng khía cạnh của vụ án, kể cả nguyên nhân Tu vong, trong đó có sự kết hợp giữa khoa học pháp lý, khoa học y tế, khoa học trang thiết bị và khoa học hoá học. Do tính chất phức tạp của vụ án, nên việc xác định chính xác nguyên nhân Tu vong, xác định rõ bản chất của vụ án cần phải điều tra thận trọng, kỹ lưỡng, toàn diện, khách quan để từ đó làm cơ sở khoa học vững chắc cho công tác truy tố, xét xử và cũng để phòng ngừa rủi ro, nâng cao kiểm soát các yếu tố nguy cơ, bảo đảm an toàn cho người bệnh trong cả nước.
- Việc để xảy ra sự cố y khoa đặc biệt nghiêm trọng tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Hoà Bình có hậu quả nên cần thiết phải áp dụng các chế tài xử lý nghiêm khắc nhất. Các bị cáo đều phải có trách nhiệm nhưng trách nhiệm đó là lỗi hay tội phạm và mức độ chịu trách nhiệm pháp lý của các bị cáo cũng khác nhau nên phải được điều tra, truy tố, xét xử để bảo đảm đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không bỏ lọt tội phạm cũng như không làm oan người vô tội như đã phân tích tại Mục 1 trên đây.
- Sự cố y khoa này khiến 8 hay 9 bệnh nhân Tu vong cần phải được xác định rõ ràng để tránh tùy tiện, không bảo đảm khoa học. Kết luận giám định của Cơ quan cảnh sát điều tra - Công an tỉnh Hoà Bình chỉ ra nguyên nhân khiến 8 bệnh nhân Tu vong ngày 29/5/2017 là do ngộ độc Florua nhưng cuối năm 2017 lại có thêm 01 trong 10 bệnh nhân còn sống sau sự cố y khoa ngày 29/5/2017 bị ch*t (dù bệnh nhân này không được giám định có phải ch*t do ngộ độc Florua hay không) lại được bổ sung thành sự cố y khoa khiến 9 bệnh nhân Tu vong. Việc thừa nhận thêm 01 người ch*t này sẽ làm tăng tình tiết tăng nặng, tăng số tiền bồi thường và cũng không đúng với bản chất khoa học trong nguyên nhân Tu vong của bệnh nhân thứ 9 này.
Bộ Y tế hy vọng, phiên tòa xét xử phúc thẩm sẽ giải quyết được một cách thuyết phục và thỏa đáng các kiến nghị trên. Kết quả bản án sẽ góp phần thực hiện thành công Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 02/01/2002 của Bộ Chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới và Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020.
H.A