Chỉ riêng trong con hẻm số 236 đường Điện Biên Phủ (phường 17, quậnBình Thạnh, TPHCM) đã có hơn mười hộ cho người từ các tỉnh lên thuê phòng trọ để tiện đếncác cơ sở điều trị gần đó chữa bệnh tự kỷ cho con.
Theo chia sẻ của các phụ huynh, họ thật sự bối rối khi có khá nhiềutrường dành cho trẻ tự kỷ trên địa bàn này với nhiều chương trình điều trị khác nhau, nơi nào cũnghứa hẹn kết quả tốt đẹp. Vậy các bậc phụ huynh nên đưa con đến đâu để được chẩn đoán, điều trị hiệuquả nhất?
| Bác sĩ - Chuyên gia tâm lý Phạm Ngọc Thanh |
Nhiều người chẩn đoán trẻ bị tự kỷ chỉ căn cứ vào dấu hiệu trẻ thích ngồi một mình, không muốntiếp xúc với người lạ hoặc trẻ trên 2 tuổi mà chưa biết nói, nhưng đó chỉ là hai trong nhiều dấuhiệu để xác định trẻ tự kỷ. Nếu chỉ căn cứ vào hai dấu hiệu đó thì có thể nhầm lẫn với các bệnhkhác như trầm cảm hoặc chậm nói.
Trong từ một đến ba năm đầu đời, trẻ rất cần sự gần gũi, chăm sóc của cha mẹ. Những đứa trẻ cócha mẹ đi làm xa hoặc ít được cha mẹ quan tâm rất dễ rơi vào trầm cảm.
Biểu hiện bệnh của những cháu đó là hay sợ hãi, không thích tiếp xúc với người lạ, chỉ thíchchơi một mình. Một số trẻ ngồi xem tivi suốt ngày, không cần có người trò chuyện.
Do chỉ tiếp xúc với thông tin một chiều, không có nhu cầu phản hồi trong một thời gian dài, trẻsẽ bị chậm nói.
Cả trầm cảm và chậm nói đều có thể chữa khỏi, khác với bệnh tự kỷ là hầu như phải chung sốngsuốt đời. Trẻ bị trầm cảm có thể được chữa trị bằng cách cha mẹ dành nhiều thời gian trò chuyện vàchơi với trẻ.
Còn trẻ chậm nói thì cha mẹ cũng cần thường xuyên trò chuyện, dạy cách phát âm, cùng trẻ chơi,đọc sách, xem tivi trong khoảng từ một đến hai giờ mỗi ngày.
Từ nhỏ, cha mẹ nên lưu ý các dấu hiệu khác thường ở trẻ, ví dụ trẻ không nhìn vào mắt cha mẹ,không quay đầu nhìn lại khi được gọi tên, không biết chỉ bằng ngón trỏ để nhờ cha mẹ lấy một vật ởtrên cao hoặc để bày tỏ sự quan tâm đến một vật bằng cách vừa chỉ vào đồ vật, vừa hướng nhìn vềphía cha mẹ (dấu hiệu này còn được gọi là sự chú ý liên kết).
Tuy nhiên, việc phát hiện trẻ tự kỷ ở giai đoạn đầu không dễ dàng vì biểu hiện của bệnh ở cácbệnh nhân rất khác nhau. Càng khó phát hiện khi đứa trẻ bị tự kỷ dạng nhẹ, chỉ lầm lì, ít nói,không thích giao tiếp, vài năm sau chúng sẽ trở thành những đứa trẻ hơi lập dị.
Đúng thế! Có những người tỏ ra "vô duyên" khi nói chuyện thiếu logic, hay nói lảng sang chuyệnkhác hoặc tỏ ra lập dị vì ít nói, khó thích nghi hoặc không thể hòa nhập được với mọi người. Thựctế thì họ bị tự kỷ dạng nhẹ mà không ai hay biết.
Trước đây, bệnh tự kỷ được xem là một bệnh về tâm thần, nay y học định nghĩa tự kỷ là một rốiloạn phát triển thần kinh.
Có ba nhóm dấu hiệu ở trẻ mà cha mẹ nên lưu tâm. Đầu tiên là nhóm dấu hiệu chỉ sự khiếm khuyếttrong quan hệ xã hội, bao gồm:
- Kém tiếp xúc bằng mắt, không nhìn thẳng vào mặt người đối diện khi trò chuyện. Dấu hiệu này cóthể nhận biết khi trẻ chỉ vài tháng tuổi.
- Không thiết lập được các mối quan hệ với người khác, ngay cả với cha mẹ, người thân trong giađình vì trẻ chỉ thích chơi một mình.
- Không biết chia sẻ sự quan tâm của mình với người khác, ví dụ không dùng ngón tay để chỉ vàovật mình thích hoặc không biết gọi để gây chú ý cho người khác.
- Không thích bồng ẵm, vuốt ve, mà chỉ thích nằm chơi một mình. Biểu hiện này dễ làm cha mẹnhầm, cứ tưởng bé dễ tính, dễ nuôi.
- Chỉ chơi vài trò đơn điệu như quay bánh xe, xếp các đồ vật thành hàng, quăng ném đồ chơi đểtạo ra âm thanh…
- Có một số thói quen đặc biệt cứng nhắc, ví dụ thích xem tivi, chỉ đọc một cuốn sách nào đó, ănmột món ăn hoặc dùng một cái chén nhất định, thích mặc một màu áo…
Tôi xin lưu ý rằng chỉ có bác sĩ chuyên khoa, tức là chuyên về tâm thần hoặc tâm lý trẻ em mớichẩn đoán được bệnh, còn giáo viên ở các trường hầu như không có đủ năng lực khám và chẩn đoán bệnhtự kỷ.
Cũng xin lưu ý là bằng kiến thức và kinh nghiệm, chuyên gia có thể phát hiện bệnh tự kỷ chỉ quaquan sát các dấu hiệu, chứ không cần đến các xét nghiệm cận lâm sàng như xét nghiệm máu, tóc, chụpMRI, CT não… Phụ huynh nên cảnh giác với những đề xuất đó để tránh "tiền mất tật mang".
Tôi khuyên phụ huynh nên đưa con đến khám tự kỷ tại khoa Tâm lý của các BV Nhi Đồng Ivà Nhi Đồng II, khoa Tâm thần nhi của BV Tâm thần TPHCM, Phòng khám Tâm Gia An(122B Trần Đình Xu, quận 1), BV Thánh Mẫu (118 Bành Văn Trân, quận Tân Bình).
Tôi cũng khuyến cáo phụ huynh không nghe những lời quảng cáo chữa được bệnh tự kỷ vì cho đếnnay, nguyên nhân của bệnh tự kỷ vẫn chưa được khẳng định rõ ràng, y học cũng chưa tìm ra Thu*c chữalành được bệnh này.
Chúng ta chỉ mới có Thu*c để chữa các triệu chứng kèm theo như động kinh, triệu chứng hung hăngthiếu kiểm soát, bệnh tăng động kém tập trung, trầm cảm… Xin lưu ý rằng việc dùng Thu*c chống loạnthần ở trẻ em cần được cân nhắc để tránh những tác động phụ có thể nguy hiểm cho trẻ.
Có đến hai nhóm yếu tố góp phần tạo ra bệnh là gien và môi trường. Yếu tố di truyền từ ngườicha bị tự kỷ là khá phổ biến, còn tỷ lệ bệnh của những đứa trẻ có anh chị mắc bệnh tự kỷ chiếmkhoảng 5%.
Yếu tố môi trường rất đa dạng, chẳng hạn tình trạng sức khỏe yếu kém của người mẹ lúc mang thai,trẻ bị ngạt khi sinh hay sinh thiếu tháng, trẻ mắc bệnh quanh thời kỳ chu sinh (từ lúc bào thai 5tháng tuổi đến một tuần sau khi ra đời) nên bị ảnh hưởng đến não.
Phát hiện ra bệnh tự kỷ trong khoảng thời gian trẻ từ 18 tháng đến 3 tuổi được xem là may mắn vìcan thiệp càng sớm càng đạt được hiệu quả cao.
Sự phát triển của một đứa trẻ không chỉ thể hiện ở chiều cao và cân nặng, mà còn ở nhiều kỹnăng như nhận thức, cảm xúc, ngôn ngữ, hành vi, vận động, dục năng…
Trẻ tự kỷ thường kém về nhận thức và ngôn ngữ, thường biểu hiện hành vi khác thường như xé giấy,vẫy tay liên lục, hung hăng…
Việc can thiệp sớm, mà cơ bản là hướng dẫn trẻ chứ không sử dụng Thu*c, sẽ cải thiện được cáchđi (không nhón chân nữa), dạy cách ứng xử (biết phép lễ độ), cách nhìn thẳng khi trò chuyện, biếtlắng nghe, biết chỉ đồ vật, cách giao tiếp bằng cử chỉ và hình ảnh trước khi trẻ biết nói.
Các bậc cha mẹ không nên kỳ vọng việc điều trị sẽ giúp đứa trẻ tự kỷ biết nói và đi học được.Một số lời quảng cáo giúp trẻ tự kỷ biết nói trong vòng vài tháng theo tôi là không đáng tin. Việccải thiện khả năng ngôn ngữ cho một đứa trẻ tự kỷ là điều không thể dự đoán trước.
Mục tiêu của can thiệp là giúp trẻ sống tự lập (tự ăn uống, đi vệ sinh), hạn chế các hành vikhác thường và có thể cải thiện các mối quan hệ trong gia đình và xã hội. Cha mẹ luôn là nhữngngười có vai trò qua trọng nhất trong việc phát hiện và điều trị bệnh tự kỷ cho trẻ.
Vậy cha mẹ nên dành cho con bị tự kỷ mỗi ngày bao nhiêu thời giờ là đủ? Liệu có nênbỏ việc để bên con suốt ngày như một số phụ huynh đã làm?
Tôi cho là không cần thiết và cũng không nên bên con suốt ngày. Có thể cho trẻ đến trường hoặcthuê người trông trẻ, chơi với trẻ. Cha mẹ nếu bỏ việc để suốt ngày bên đứa con tự kỷ thì rất dễ bịstress và trầm cảm.
Thời gian lý tưởng nhất là ở bên trẻ là tám giờ mỗi ngày, nhưng điều này xem ra rất khó thựchiện vì không phải ai cũng có thể đi làm một buổi, buổi còn lại dành cho con.
Tôi chỉ khuyên các phụ huynh là cha và mẹ mỗi người dành cho con ít nhất một giờ mỗi ngày. Tuyệtđối không nên phó mặc con cho nhà trường hoặc người giúp việc.
Dạy dỗ trẻ tự kỷ là việc không dễ dàng, hầu như cha mẹ phải cùng con chống chọi với căn bệnh nàysuốt cả đời nên hãy cố gắng kiên nhẫn và dịu dàng với con.
Có một người lớn bị tự kỷ sau khi cải thiện được chức năng ngôn ngữ đã viết về một trong nhữngmong ước của mình là "Con mong cha mẹ hãy yêu thương con với một tình yêu vô điều kiện".
Phụ huynh hẳn cũng cần được hướng dẫn cách nuôi dạy trẻ tự kỷ, vậy bác sĩ có thể chobiết hiện đã có lớp học nào dành cho phụ huynh chưa?
Hiện chỉ có khoa Tâm lý của BV Nhi Đồng I tổ chức lớp học cho phụ huynh ba tháng mộtlần, bao gồm hai buổi lý thuyết và bảy buổi thực hành. Phụ huynh có nhu cầu có thể liên hệ số điệnthoại 0908323623 của khoa để được hướng dẫn.
Trường chuyên biệt Khai Trí cũng có tổ chức lớp học cho phụ huynh nhưng dường như lịch không cốđịnh. Ngoài ra, phụ huynh có thể tìm đọc những hướng dẫn cần thiết trên trang
Nếu muốn cho con vào trường dành cho trẻ tự kỷ, bác sĩ có cho được địa chỉ tin cậykhông?Theo tôi, phụ huynh nên chọn các trường đã được hướng dẫn bởi các chuyên viên tâm lý của BV Nhi Đồng I. Một số trường mà tôi biết là: - Trường chuyên biệt Hướng Dương (87/22/10 đường Bành Văn Trân, quận Tân Bình). |
Chủ đề liên quan:
bệnh tự kỷ biểu hiênj bệnh tự kỷ chữa bệnh chữa bệnh tự kỷ dấu hiệu bệnh điều trị mangyte.vn trẻ tự kỷ tự kỷ