Theo y học cổ truyền, đẹn ba lá có vị cay đắng, tính hơi hàn, vào 3 kinh can, phế và bàng quang.
Theo cổ truyền">y học cổ truyền, đẹn ba lá có vị cay đắng, tính hơi hàn, vào 3 kinh can, phế và bàng quang. Có tác dụng phát tán phong nhiệt, thanh can, trừ tê thấp, chân tay giá lạnh, co rút, hạ huyết áp. Dùng khi cảm mạo phong nhiệt, đau đầu, đau vùng thái dương, hoa mắt, chóng mặt, tăng huyết áp…
Cây đẹn ba lá là loại cây cao đến 6m; cành non vuông, có lông màu xám. Lá mang 3 - 5 lá chét, không có lông ở mặt trên, có lông dày trắng ở mặt dưới, cuống phụ 2 - 8mm. Chùm hoa hẹp dày lông trắng, cao 5 - 20cm ở ngọn cành, hoa màu lam tím, quả hạch tròn, to, màu vàng đỏ rồi xám đen. Hoa quả ra quanh năm, nhưng chủ yếu vào tháng 4 - 7. Quả đẹn ba lá có hình dáng rất đặc biệt, mặt ngoài màu nâu đỏ đen, hơi phủ lớp phấn màu trắng tro (nếu soi kính sẽ thấy lông). Trên đỉnh có chỗ hơi hõm xuống. Phía cuống có đài tồn tại 1/2 - 2/3 quả, phía trên đài chia 5 hay 2 thùy. Vỏ ngoài mỏng, vỏ giữa xốp, vỏ trong màu xám vàng, chất nhẹ nhưng chắc, cắt ngang trông như có dầu, màu trắng có 4 ngăn, mỗi ngăn có 1 hạt. Vị đắng mùi thơm đặt biệt.
Cây đẹn ba lá mọc hoang ở các bãi ven biển, đảo... Để làm Thu*c, Đông y sử dụng quả của cây đẹn ba lá, đến mùa quả chín, người ta thu hái về phơi khô hoặc sấy khô ở nhiệt độ không quá 60
o C.
Một số bài Thu*c thường dùng:
Bài 1: Hỗ trợ điều trị tăng huyết áp: Đẹn ba lá, hoa hòe, cát căn, mỗi vị 8 - 10g, hãm uống thay chè. Uống nhiều ngày tới khi các triệu chứng thuyên giảm.
Bài 2: Điều trị tiểu tiện không thông do nóng nhiệt: Đẹn ba lá 10g, nghiền bột, chia 2 lần uống trong ngày với nước ấm. Uống nhiều lần tới khi các triệu chứng thuyên giảm.
Bài 3: Trị chứng đau nửa đầu (can phạm vị) với triệu chứng đau một bên đầu, ăn ít, bứt rứt,..: Đẹn ba lá 100g, sao qua, tán nhỏ, ngâm với 500ml rượu trắng. Khoảng 3 tuần chiết lấy nước Thu*c lần 1 ra chai khác. Đổ tiếp 500ml rượu ngâm tiếp lần 2. Sau đó, gộp 2 nước Thu*c vào với nhau lắc đều, uống ngày 2 lần, mỗi lần 20ml - 30ml trước bữa ăn. 10 ngày một liệu trình.
Bài 4: Chữa cảm nhiệt, đau đầu: Đẹn ba lá 16g, cúc hoa, chi tử mỗi vị 12g, kinh giới 10g, xuyên khung 4g. Tất cả vị Thu*c rửa sạch, cho vào ấm đổ 700ml nước sắc còn 250ml, chia 2 lần uống trong ngày. Dùng liền 3 ngày, kết hợp với cháo giải cảm thì hiệu quả càng cao.
Lưu ý: Những người huyết hư mà đau đầu thận trọng khi sử dụng đẹn ba lá.
Lương y Hữu Đức