Đây là một bệnh nhiễm trùng hô hấp cấp tính do virut cúm gây nên. Trẻ em là đối tượng dễ mắc cúm do sức đề kháng kém và dễ gặp các biến chứng nguy hiểm do virut cúm gây ra.
Bệnh cúm do các virut gây ra, thường gặp là cúm A/H3N2, A/H1N1, A/H5N1 và cúm B. Bệnh lây nhiễm trực tiếp từ người bệnh sang người lành thông qua các giọt bắn nhỏ khi nói chuyện, khi ho, hắt hơi. Bệnh cúm tiến triển thường lành tính, nhưng cũng có thể biến chứng nặng và nguy hiểm hơn ở nhất là trẻ dưới 5 tuổi.
Khoảng 2 ngày sau khi cơ thể trẻ tiếp xúc với virut cúm (thời gian ủ bệnh), các triệu chứng ban đầu có thể là: sốt nhẹ rồi tăng dần (có thể trên 39 độ C), ớn lạnh, ho, đau họng, đau tai, chảy nước mắt mũi, mệt mỏi, kém ăn, có thể xuất hiện triệu chứng tiêu chảy. Ở một số trẻ lớn có thể thấy đau cơ, đau mỏi chân tay, đau họng, ho và nhức ở hốc mắt... Diễn tiến bình thường, sau từ 3-7 ngày, sẽ tự khỏi dần, sốt và các triệu chứng khác thường biến mất nhưng ho và tình trạng mệt mỏi vẫn kéo dài. Tuy nhiên có trường hợp nặng, bệnh để lại nhiều biến chứng nguy hiểm.
Khi trẻ mắc cúm, hệ thống miễn dịch bị giảm, nếu cha mẹ không biết cách phòng tránh và chăm sóc, dễ dẫn đến các biến chứng, bao gồm viêm đường hô hấp như viêm họng, thanh quản, viêm phế quản, viêm phổi, hen phế quản kịch phát...; hoặc viêm nhiễm ngoài hô hấp như viêm tai giữa, viêm cơ tim, viêm màng ngoài tim và đặc biệt có khả năng gây Tu vong cao đối với trẻ mắc bệnh mạn tính. Nếu nhiễm cúm A/H1N1 biến chứng dẫn đến viêm đường hô hấp trên, còn nhiễm cúm A/H5N1 thì dễ biến chứng gây viêm phổi nặng.
Biến chứng nguy hiểm nhất của bệnh cúm là hội chứng Reye (gây sưng tấy trong gan và não). Mặc dù hội chứng này rất ít gặp nhưng biến chứng rất trầm trọng và tỷ lệ Tu vong rất cao. Hội chứng Reye thường gặp nhất ở trẻ từ 2 - 16 tuổi, vài ngày sau khi bị cúm. Khi các triệu chứng của cúm có vẻ như đang bớt dần, trẻ đột nhiên buồn nôn và nôn mửa. Sau đó khoảng 1-2 ngày, trẻ chuyển mê sảng, co giật rồi đi dần vào hôn mê và có thể Tu vong.
Đó là các trường hợp trẻ dưới 3 tháng tuổi nếu có bất kì triệu chứng nào của bệnh bao gồm: sốt cao, ho nhiều, quấy khóc, bú kém...
Trẻ trên 3 tháng thì đưa trẻ tới gặp bác sĩ nhi khoa khi có một trong các biểu hiện sau: tiểu ít hơn bình thường, sốt từ 39 độ C trở lên, sốt quá 2 ngày, đau tai: quấy khóc, lấy tay đập hay vò tai, cọ tai xuống nệm, người lớn đụng vào tai là khóc, chảy dịch tai, mắt màu đỏ hoặc màu vàng, đổ ghèn mắt, ho nặng tiếng, nước mũi đặc xanh, thở nhanh, thở mệt, khò khè, cảm thấy quá lo lắng.
Cần đưa trẻ đi cấp cứu ngay khi trẻ có bất kì một trong các dấu hiệu sau: li bì khó đánh thức, co giật, không uống được hoặc bỏ bú, nôn tất cả mọi thứ, có dấu hiệu tím tái, tiếng thở rít khi nằm yên.
Cúm là bệnh do virut gây ra nên không có Thu*c điều trị đặc hiệu, chỉ điều trị triệu chứng, nâng cao thể lực, sức đề kháng và chờ bệnh tự khỏi. Nếu có biến chứng do cúm thì cần điều trị biến chứng. Để phòng bệnh cúm, cần cho trẻ tiêm phòng vắc-xin cúm, vệ sinh thân thể và đặc biệt giữ ấm và lau mồ hôi cho trẻ khi ngủ, nhất là vào thời điểm lúc nửa đêm, trẻ hay vã mồ hôi và lạnh ở gan bàn chân, rất dễ bị viêm đường hô hấp. Cần vệ sinh mũi họng đúng cách khi trẻ mắc cúm. Đối với trẻ nhỏ không tự súc miệng được, cha mẹ có thể cho con nằm ngửa cổ tối đa, rồi nhỏ mũi mỗi bên vài giọt nước muối S*nh l*, làm sạch đường họng-mũi, giúp trẻ không bị bội nhiễm do vi khuẩn. Với trẻ lớn có thể dùng dung dịch súc miệng thông thường hoặc dùng nước muối S*nh l* để súc miệng, vệ sinh sạch đường hô hấp để tránh tình trạng bội nhiễm thêm vi khuẩn.
Khi trẻ bị sốt thường mất nước, cần bổ sung vitamin bằng cách cho trẻ ăn đồ lỏng, giúp trẻ dễ hấp thu thức ăn và bù nước bằng việc uống nhiều sữa, nước hoa quả, oresol, giúp trẻ hồi phục nhanh.
Thông thường, trẻ mắc cúm sẽ sốt cao và nhanh, thậm chí tới 39-40 độ, hơi thở không có mùi hôi, cần cho trẻ dùng Thu*c hạ sốt (paracetamol hoặc ibuprofen nếu được bác sĩ cho phép). Nếu dùng các loại Thu*c khác phải có chỉ định của bác sĩ, bởi dễ gây tác dụng phụ như đông máu, giảm tiểu cầu trong máu, thậm chí gây những biến chứng nguy hiểm như chảy máu, suy chức năng gan... Không được dùng aspirin để hạ sốt cho trẻ. Tuyệt đối không tự ý mua Thu*c chống cúm như tamiflu cho trẻ dùng khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Những khi trẻ sốt cao, da xanh tái, mệt mỏi, dùng Thu*c hạ sốt có thể đỡ sốt nhưng trẻ vẫn nằm mệt mỏi, không chịu chơi - có thể trẻ dễ nhiễm vi khuẩn. Khi đó cha mẹ cần đưa con đến cơ sở y tế để làm thêm một số xét nghiệm đơn giản như công thức máu. Nếu thấy bạch cầu tăng cao, các thầy Thu*c mới có chỉ định dùng Thu*c kháng sinh. Còn trong các trường hợp viêm đường hô hấp do virut, đặc biệt là virut cúm, nếu cha mẹ tự ý cho con uống Thu*c kháng sinh sẽ không có tác dụng mà còn dễ gây tình trạng kháng Thu*c, việc điều trị sẽ khó khăn hơn.