Đau dây thần kinh liên sườn là một bệnh rất hay gặp ở người trưởng thành, đặc biệt là người cao tuổi (NCT). Bệnh gây nhiều phiền toái, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và giảm khả năng lao động và tuổi thọ của người bệnh.
Dây thần kinh liên sườn ở đâu?Dây thần kinh liên sườn xuất phát từ đoạn tủy ngực (lưng) từ đốt sống D1 - D12. Sau khi tách khỏi rễ chung, dây thần kinh liên sườn cùng với mạch máu tạo thành bó mạch (động mạch và tĩnh mạch) - thần kinh gian sườn, nằm ngay bờ dưới của mỗi xương sườn. Sau khi qua lỗ ghép rễ thần kinh chia thành hai nhánh thần kinh, nhánh trước (còn gọi là nhánh lưng hay nhánh vận động) và nhánh sau (còn gọi là nhánh bụng hay nhánh cảm giác). Nhánh trước có vai trò điều khiển sự co giãn các cơ liên sườn khi vận động (thở và các cử động khác) và chi phối cho da, cơ phía trước bụng và ngực. Nhánh sau nhận cảm giác của da, các cơ lưng và các cơ quan, bộ phận trong lồng ngực tương ứng.
Tại sao bị đau?Dây thần kinh liên sườn bị đau do nhiều nguyên nhân khác nhau và rất đa dạng. Vì vậy, chứng bệnh này thường không được rõ ràng như một số bệnh lý khác cho nên gây không ít khó khăn trong việc xác định. Có hai loại
đau dây thần kinh liên sườn, đó là tiên phát và thứ phát.Đau thần kinh lên sườn tiên phát thường gặp do lạnh hoặc do vận động sai tư thế hoặc với, vươn quá tầm.
đau dây thần kinh liên sườn thứ phát là do các bệnh khác đưa đến hoặc hậu quả của các bệnh khác gây ra. Một trong các bệnh dễ dẫn đến
đau dây thần kinh liên sườn là bệnh thoái hóa cột sống lưng (D1 - D12). Đây là bệnh gặp nhiều nhất ở người trưởng thành, nhất là NCT. Trong khi đó, một số bệnh như: lao cột sống (hoặc lao phổi) hoặc ung thư cột sống cũng gây nên
đau dây thần kinh liên sườn nhưng thường gặp ở những người tuổi trung niên. Một số bệnh thuộc tủy sống (u rễ thần kinh, u ngoài tủy) cũng gây nên
đau dây thần kinh liên sườn.
đau dây thần kinh liên sườn còn có thể do bệnh lý nhiễm trùng (vi khuẩn hoặc virút), trong đó hay gặp nhất là bệnh zona thần kinh mà căn nguyên là do virút Herpes Zoster.Ngoài ra,
đau dây thần kinh liên sườn còn có thể do viêm đa rễ thần kinh, hoặc do sức đề kháng của cơ thể yếu hoặc mắc một số bệnh rối loạn chuyển hóa (đái tháo đường) hoặc ở người bệnh dùng Thu*c kháng viêm corticoid (prednisolon, medrol, dexamethazol…) kéo dài hoặc do nhiễm độc một số kim loại (chì).
Biểu hiện của đau dây thần kinh liên sườnđau dây thần kinh liên sườn là những cơn đau kéo dài hoặc xuất hiện từng đợt dọc theo bờ sườn, tức là vùng cạnh sống hoặc vùng liên sống - bả vai. Có thể đau một hoặc hai bên, khu trú rõ, đau lan theo khoang liên sườn ra phía trước ngực, mũi xương ức. Đau thường âm ỉ, đôi khi kéo dài cả ngày, đêm. Đau tăng lên khi hít thở sâu, thay đổi tư thế (xoay người, vặn mình), ho, hắt hơi. Đau ở vùng lưng, ngực dễ lầm tưởng là bị bệnh tim hoặc phổi. Nếu
đau dây thần kinh liên sườn do lao cột sống hoặc ung thư cột sống, tính chất đau của bệnh thường khu trú tại vùng cột sống bị tổn thương, đau nhói cả hai bên sườn, có khi đau như đánh đai, như bó chặt lấy ngực hoặc bụng, đau liên tục suốt ngày đêm, đau tăng lên khi thay đổi tư thế, hít thở sâu hoặc vận động. Nếu do nhiễm khuẩn, hay gặp nhất là bởi zona, bệnh thường tiến triển qua 2 giai đoạn, giai đoạn cấp khởi phát bằng đau rát một mảng sườn, sau một vài ngày thấy đỏ da, xuất hiện các mụn nước với xu hướng lan rộng theo phạm vi phân bố của dây thần kinh liên sườn. Bệnh nhân thấy ngứa và đau rát như bỏng, rất khó chịu, bệnh nhân không dám để cho vùng tổn thương tiếp xúc với quần áo hay sờ mó vào da. Có thể có sốt, mệt mỏi, khoảng một tuần tổn thương khô, bong vảy, để lại sẹo. Tuy vậy, nếu do zona thường chỉ xảy ra một bên ngực hoặc một bên lưng.Để xác định cần xét nghiệm, chụp X-quang tim, phổi, cột sống lưng, tốt hơn là chụp cắt lớp vi tính hoặc chụp cộng hưởng từ cột sống lưng…
Nguyên tắc điều trị như thế nào?Khi nghi ngờ
đau dây thần kinh liên sườn hoặc đau tức ngực, lưng cần đi khám để tìm nguyên nhân, xác định bệnh và có chỉ định điều trị càng sớm càng tốt. Nguyên tắc điều trị đối với bệnh
đau dây thần kinh liên sườn, tốt nhất là điều trị nguyên nhân (thoái hóa cột sống lưng, lao cột sống, chấn thương cột sống…). Trong một số trường hợp không xác định được nguyên nhân, chủ yếu là giải quyết điều trị triệu chứng. Việc cần làm là giảm đau bằng một số Thu*c thông thường (paracetamol, felden, diclofenac…). Có thể dùng một số Thu*c giãn cơ và các loại vitamin B (B
1, B
6, B
12) là các vitamin có vai trò quan trọng trong chuyển hóa của tế bào nói chung, nhất là tế bào thần kinh và bao myelin. Tuy vậy, dùng Thu*c gì là do bác sĩ khám bệnh chỉ định, người bệnh không nên tự tham khảo qua bạn bè, internet… mua Thu*c để điều trị khi không có chuyên môn về y học.
Lời khuyên của thầy Thu*cKhông nên mang vác, làm việc quá sức, vận động sai tư thế làm ảnh hưởng đến cột sống. Không để mắc bệnh lao bằng cách khi tiếp xúc với bệnh nhân lao phải có bảo hộ tốt (đeo khẩu trang), trong trường hợp cần thiết phải cách ly. Trẻ mới sinh ra cần tiêm phòng vắcxin phòng bệnh lao để lớn lên không mắc bệnh lao. Nên có chế độ sinh hoạt, vận động cơ thể nhẹ nhàng, điều độ và dinh dưỡng hợp lý như ăn uống đầy đủ chất đạm, đường, béo, trái cây, rau và uống đủ lượng nước cần thiết hàng ngày.
PGS.TS. BÙI KHẮC HẬU