Thời gian qua nhiều người đã dương tính với vi rút dại sau khi bị chó cắn, như gần đây là 10 trường hợp cùng xảy ra trên địa bàn thôn Tất Viên, xã Thủ Sĩ ở tỉnh Hưng Yên.
Bệnh dại hiện vẫn rất đáng ngại vì ít khả năng cứu sống khi đã phát bệnh. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), ước tính hàng năm có khoảng 50.000 ca Tu vong do dại.
Bệnh dại là bệnh truyền nhiễm cấp tính, do vi rút dại thuộc họ Rhabdoviridae gây nên. Đây là
bệnh của các động vật máu nóng, xảy ra thường nhất ở loài chó. Bệnh lây truyền từ động vật sang
người, trong đó đa số từ chó mắc bệnh dại.
Bệnh dại tuy nguy hiểm ch*t người nhưng có thể hạn chế được nguy cơ từ bệnh này nếu
chúng ta dự phòng tốt.
Tu vong nhanh trong vòng 24h
Vi rút dại hiện diện trong nước bọt của chó, xâm nhập vào cơ thể người qua vết cắn. Thời gian ủ
bệnh (từ lúc bị cắn đến khi phát triệu chứng đầu tiên) trung bình 1-3 tháng. Tuy nhiên, một số
trường hợp xuất hiện sớm hơn (dưới một tuần) hoặc muộn hơn (có trường hợp xuất hiện trên một năm).
Triệu chứng đầu tiên khi phát bệnh là đau nơi vết thương cũ, cảm giác yếu, mệt.
Trong thời kỳ này,
quan sát trên động vật thực nghiệm, người ta nhận thấy vi rút dại hiện diện trong khu vực vết
thương và tiến hành quá trình xâm nhập vào bên trong các tế bào thần kinh. Đây là giai đoạn mà các
biện pháp tiêu diệt vi rút như làm sạch vết thương, điều trị huyết thanh kháng dại, tiêm vắc xin
tạo kháng thể… có thể mang lại hiệu quả.
Thời gian ủ bệnh dài hay ngắn tùy thuộc vào nhiều yếu tố. Trong đó có một số yếu tố chính như
số lượng và độc tính xâm nhập của vi rút dại hiện diện trong nước bọt chó bệnh (vi rút càng nhiều,
càng độc thì khả năng xâm nhập tế bào thần kinh càng nhanh); mức độ dập nát của vết thương (càng
dập nát vi rút càng dễ dàng và nhanh chóng xâm nhập); độ dài của dây thần kinh từ vết thương về hệ
thần kinh trung ương (vết thương vùng mặt có thời gian ủ bệnh ngắn hơn vết thương ở chân…); tình
trạng đề kháng miễn dịch của nạn nhân…
Một khi vi rút đã xâm nhập vào bên trong tế bào thần kinh và
bắt đầu đi ngược theo dây thần kinh về tủy sống và não bộ thì y học hiện nay không có biện pháp
nào tiêu diệt hoặc ngăn chặn quá trình gây bệnh của vi rút dại.
Vi rút dại tấn công hệ thần kinh trung ương sẽ gây tình trạng viêm não rất đặc biệt của bệnh
dại. Đó là biểu hiện sợ nước, sợ gió, có những cơn kích động dữ dội, điên loạn từng đợt, xen giữa
là những khoảng lặng tỉnh táo, có đầy đủ ý thức.
Bệnh diễn tiến nặng rất nhanh và thường Tu vong
trong vòng 24h vì ngưng tim, ngưng thở do các trung khu thần kinh điều khiển hô hấp tuần hoàn bị
tổn thương. Khi đã sang giai đoạn phát bệnh, dại là bệnh ch*t người với tỷ lệ Tu vong gần 100% (y
văn thế giới đến nay chỉ ghi nhận năm trường hợp sống sót).
Bình tĩnh xử lý
Đối với người
bị chó cắn: phải sơ cứu ngay bằng cách rửa vết thương liên tục dưới dòng nước sạch
và xà phòng trong vòng 15 phút. Tiếp theo, có thể xử lý vết thương tạm thời với các loại dung dịch
sát khuẩn như povidone iodine…
Sau đó, lập tức đến cơ sở y tế gần nhất để được chích huyết thanh
kháng dại và vắc xin ngừa dại. Khi có chỉ định điều trị huyết thanh kháng dại, phải thực hiện càng
sớm càng tốt. Tốt nhất là sau vài giờ
bị chó cắn, và không quá 24h. Cần nhớ rằng dù đã chăm sóc
vết thương đúng cách và chích huyết thanh kháng dại kịp thời, y văn vẫn ghi nhận một số trường
hợp Tu vong do chó dại cắn, tức hiệu quả điều trị không đạt 100%.
Ngoài ra, thời gian điều trị càng
muộn, hiệu quả càng kém và thông thường sau 24-48h việc điều trị có lẽ không còn ý nghĩa nữa, do
vi rút đã xâm nhập và ẩn nấp an toàn bên trong tế bào thần kinh.
Đối với chó cắn người: không nên đập ch*t mà phải nhốt chó lại để theo dõi những biểu hiện bất
thường. Nếu có điều kiện thì mang đến các cơ sở thú y để xác định có bệnh dại không. Nếu sau đó chó
vẫn khỏe mạnh thì người
bị chó cắn có thể an tâm.
Không nên làm thịt chó bệnh để ăn, vì khi làm thịt có thể bị các vết trầy xước ở tay do chạm vào
răng chó hoặc/và bị dính nước bọt, dịch trong não tủy của chó vào mắt, gây nhiễm bệnh. Tốt nhất
nên chôn và rắc vôi xử lý xác chó bệnh dại.
Chủ động chích ngừa
Bệnh dại có thể phòng ngừa chủ động bằng cách tiêm phòng vắc xin dại, tiêm phòng trước khi bị
phơi nhiễm. Đối với chó, có thể ngăn chặn nguồn lây bằng cách tiêm phòng dại cho chó. Nếu chó không
bị bệnh dại thì người sẽ không bị lây bệnh dại khi chó cắn.
Đối với người, WHO khuyến cáo những người có nguy cơ phơi nhiễm cao với vi rút dại (nhân viên
thú y, nhân viên phòng thí nghiệm, người thường xuyên tiếp xúc với động vật, người sống trong vùng
có tỷ lệ chó dại cao…) nên chích ngừa dự phòng chủ động, gồm ba liều, sau đó tiêm nhắc lại mỗi ba
năm.
Trước đây, việc chủng ngừa chủ động vắc xin dại không thực hiện rộng rãi vì vắc xin thế hệ cũ
(Fuenzalida) được bào chế từ não chuột non, có thể gây tác dụng phụ nguy hiểm là viêm não. Hiện các
loại vắc xin ngừa dại thế hệ mới (sử dụng môi trường tế bào vero để nuôi cấy) an toàn và hiệu quả
hơn. Tuy nhiên, giá thành còn khá cao so với mức sống bình quân tại Việt Nam.
Mangyte.vn
Theo TS.BS Nguyễn Văn Vĩnh Châu - Sài Gòn tiếp thị