Với khoảng 11,7 triệu người (khoảng 13% dân số) Việt Nam hiện đang phải sống trong các khu vực có bệnh sốt rét. Trong thời gian hơn 10 năm qua (kể từ năm 2000), số ca sốt rét tại Việt Nam giảm 75%, trong khi đó số ca Tu vong đã giảm tới 90%.
Với chủ đề “Đầu tư cho tương lai, đánh bại sốt rét”, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) Khu vực Tây Thái Bình Dương kêu gọi Việt Nam tăng cường những thành quả phòng chống sốt rét đạt được trong những năm gần đây và đẩy nhanh nỗ lực nhằm hướng tới một Khu vực không còn sốt rét.
Quyền Trưởng Đại diện Văn phòng Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam, ông Jeffery Kobza cho biết: “Chính phủ Việt Nam đã nhận thức rõ rằng các nước láng giềng đóng một vai trò then chốt và cuộc khủng hoảng sốt rét tại một quốc gia có thể nhanh chóng ảnh hưởng đến quốc gia khác. Sự hợp tác xuyên biên giới của các quốc gia láng giềng với Việt Nam là điều cốt yếu để loại trừ sốt rét.”
Tu vong do sốt rét giảm 90%
Việt Nam được ghi nhận là quốc gia đạt được nhiều thành tựu trong phòng chống sốt rét. Theo Báo cáo Sốt rét Thế giới năm 2014 của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ở Việt Nam số ca xác nhận sốt rét đã giảm trên 75% trong khoảng thời gian từ 2000 đến 2013. Cùng thời kỳ đó, số ca Tu vong do sốt rét giảm trên 90%.
“Những thành tựu của Việt Nam là rất ấn tượng”, ông Kobza nói. “Nhưng để biến những thành tựu này trở thành việc chiến thắng
bệnh sốt rét lâu dài đòi hỏi phải có sự hợp tác tốt hơn và các chiến lược trọng điểm giữa WHO, chính phủ, các nhà tài trợ, các tổ chức xã hội dân sự và các đối tác khác. Vào lúc này chúng ta chưa thể thỏa mãn với những thành quả đã đạt được trên chặng đường loại trừ sốt rét.”
Ở Việt Nam, sốt rét hiện nay lây truyền chủ yếu ở các tỉnh Tây Nguyên, ven biển miền Trung và Đông Nam Bộ. Plasmodium falciparum và Plasmodium vivax là những ký sinh trùng sốt rét phổ biến nhất. Bệnh xảy ra chủ yếu ở người dân tộc thiểu số, dân di biến động và những người đi rừng, ngủ rẫy.
Trên toàn cầu, ước khoảng 3.2 tỷ người vẫn còn nguy cơ mắc sốt rét, trong đó 1.2 tỷ người có nguy cơ cao. Ở Khu vực Tây Thái Bình Dương, 712 triệu người, tức khoảng 40% dân số Khu vực đang sống trong những vùng có nguy cơ sốt rét. Ở Việt Nam, khoảng 11,7 triệu người (khoảng 13% dân số) đang phải sống trong các khu vực có
bệnh sốt rét.
Hướng tới một Việt Nam không còn bệnh sốt rét
Năm 2015 là một năm quan trọng đối với bệnh sốt rét. WHO, cùng với các bên liên quan, đã xây dựng dự thảo đầy tham vọng Chiến lược Kỹ thuật toàn cầu đối với bệnh sốt rét giai đoạn 2016 -2030. Chiến lược này sẽ giúp các quốc gia có bệnh sốt rét giảm 90% gánh nặng sốt rét vào năm 2030. Chiến lược tiếp cận tầm xa này dự kiến sẽ được thông qua tại Đại hội đồng Y tế Thế giới vào tháng tới.
Để giải quyết sốt rét kháng đa Thu*c tại Việt Nam và tiểu vùng Mê Kông mở rộng (GMS), WHO khu vực Đông Nam Á và khu vực Tây Thái Bình Dương cùng với các nước vùng GMS và các bên liên quan khác đã dự thảo Chiến lược Loại trừ bệnh sốt rét cho tiểu vùng Mê Kông mở rộng giai đoạn 2015-2030.
Chiến lược này là nỗ lực chung của 6 quốc gia sẽ được khởi động tại hội nghị bên lề trong thời gian diễn ra Đại hội đồng Y tế Thế giới năm nay. Chiến lược này nhằm mục đích thúc đẩy các nỗ lực để giải quyết vấn đề kháng Thu*c và loại trừ bệnh sốt rét ở Việt Nam cũng như các nước thành viên khác của GMS, tập trung vào việc bảo vệ nhóm dân số có có nguy cơ cao đặc biệt là nhóm đối tượng dễ bị tổn thương, dân di biến động và người dân địa phương, đồng thời ngăn ngừa sự lây lan của bệnh sốt rét kháng đa Thu*c.
Cuối năm ngoái, tại Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á, những người đứng đầu chính phủ đã cam kết ủng hộ vì một Châu Á-Thái Bình Dương không còn bệnh sốt rét vào năm 2030. WHO đang cung cấp hỗ trợ kỹ thuật cho Liên minh các nhà Lãnh đạo Châu Á-Thái Bình Dương chống bệnh sốt rét (APLMA) để xây dựng một lộ trình cấp cao như là một hướng dẫn hướng tới mục tiêu năm 2030.
Thu*c bảo hiểm y tế có hiệu quả trong phòng chống sốt rét ở Việt Nam
"Nếu tình hình sốt rét kháng đa Thu*c, kể cả kháng các liệu pháp kết hợp artemisinin, tồi tệ hơn và lan tràn ra ngoài các nước Tiểu vùng Mêkông mở rộng, nó có thể là một thảm họa. Các loại Thu*c chống sốt rét hiệu quả nhất hiện có có thể không còn tác dụng," Tiến sĩ Eva Christophel, Điều phối viên chương trình bệnh sốt rét, các Bệnh lây truyền qua Vec-tơ và Bệnh Ký sinh trùng của Văn phòng WHO khu vực Tây Thái Bình Dương, cảnh báo.
Tiến sĩ Christophel cho biết, "Tuy nhiên, với các chiến lược mới, cam kết chính trị cấp cao và quan hệ đối tác chiến lược hiện có, chúng ta có một cơ hội lịch sử để thúc đẩy nỗ lực của chúng ta trong việc loại trừ bệnh sốt rét ở các nước như Việt Nam," ."Tăng cường hệ thống y tế nhằm cải thiện số liệu báo cáo và sự sẵn có của các loại Thu*c an toàn và hiệu quả trong bối cảnh của Bảo hiểm Y tế Toàn dân là những thành phần quan trọng."
Ở Việt Nam, Văn phòng Đại diện Tổ chức Y tế Thế giới đang phối hợp chặt chẽ với Chương trình quốc gia phòng chống sốt rét của Việt Nam và các đối tác khác nhằm hỗ trợ kỹ thuật và đưa các nội dung của chiến lược khu vực và toàn cầu vào kế hoạch hành động phù hợp với Việt Nam.
Sốt rét là một bệnh có nguy cơ gây Tu vong do ký sinh trùng Plasmodium gây nên. Bệnh được lây truyền qua vết đốt của muỗi cái Anopheles nhiễm ký sinh trùng. Việc chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời sốt rét mang tính quyết định trong phòng ngừa Tu vong. Cùng với các biện pháp đề phòng muỗi đốt như dùng màn tẩm hóa chất tồn lưu lâu, việc điều trị hiệu quả cũng góp phần giảm lây truyền bệnh sốt rét.
Hải Yến