Nguy cơ suy dinh dưỡng

suy dinh dưỡng là sự mất cân bằng thực phẩm đã tiêu thụ và nhu cầu năng lượng của mỗi một cơ thể con người và chủ yếu gặp ở trẻ em và người cao tuổi (NCT). suy dinh dưỡng ở NCT có thể khắc phục được nếu phát hiện sớm và áp dụng đúng phương pháp dinh dưỡng.

Một cơ thể được gọi là suy dinh dưỡng khi trọng lượng của cơ thể bị sụt cân từ 5 - 10% trong khoảng thời gian từ 6 tháng đến 1 năm (không bao hàm các bệnh làm cho cơ thể bị sụt cân nhanh như đái tháo đường, dùng Thu*c giảm béo, dùng Thu*c lợi tiểu…).

Những yếu tố khiến người cao tuổi suy dinh dưỡng

Điều quan trọng nhất đưa đến suy dinh dưỡng ở NCT là ăn uống kém chất lượng, thậm chí không đủ bữa, bữa no, bữa đói. Một số NCT thiếu thốn kinh tế hoặc có khả năng về kinh tế nhưng không có người lo cho từng bữa ăn hàng ngày, sự việc cứ kéo dài dẫn đến suy dinh dưỡng. Một số NCT suy dinh dưỡng do bệnh tật mạn tính kéo dài như hệ thống răng kém (răng lung lay hoặc đã rụng nhiều) gây khó khăn trong việc nhai thức ăn. Một số bệnh cũng rất dễ gặp ở NCT do chức năng S*nh l* đã bị suy giảm như tuyến nước bọt bị xơ hóa làm giảm khả năng bài tiết nước bọt. Nếu thiếu nước bọt, NCT sẽ ít ngon miệng hoặc không ngon miệng trong các bữa ăn, vì vậy sẽ làm chán ăn kéo dài dẫn đến suy dinh dưỡng. Hoặc do chức năng S*nh l* của các giác quan bị suy giảm nhất là vị giác và khứu giác làm giảm sự kích thích sự thèm ăn.

suy dinh dưỡng ở NCT còn có thể gặp trong một số trường hợp bị dị ứng với một số thức ăn, cho nên NCT sợ ăn vì lo rằng sau khi ăn sẽ bị rối loạn tiêu hóa như buồn nôn, nôn hoặc tiêu chảy, đau bụng. Một số bệnh về đường tiêu hóa cũng đóng vai trò quan trọng trong việc suy dinh dưỡng ở NCT, nhất là bệnh về dạ dày, đại tràng. Một số bệnh về tâm thần như bệnh trầm cảm mạn tính, sa sút trí tuệ cũng ảnh hưởng rất lớn đến tiêu hóa và vì vậy rất dễ dẫn đến suy dinh dưỡng.

Trong các nguyên nhân gây suy dinh dưỡng ở NCT thì nghiện rượu cũng là một nguyên nhân đáng kể. Người nghiện rượu rất chán ăn thậm chí không muốn ăn bất kỳ loại thức phẩm nào ngoài rượu. Nghiện rượu ngoài việc chán ăn thì chức năng gan ngày một bị suy giảm. Đây là một vòng luẩn quẩn: nghiện rượu gây chán ăn, gây suy giảm chức năng gan; chức năng gan suy giảm thì lại càng chán ăn mà hậu quả là suy dinh dưỡng và xa hơn nữa là xơ gan do rượu. Một số trường hợp NCT bị suy dinh dưỡng do kiêng khem quá mức cần thiết không dám ăn bất kỳ một loại thức phẩm nào, ngay cả cá là loại thực phẩm rất cần cho nhu cầu dinh dưỡng ở mọi lứa tuổi họ cũng kiêng không dám ăn, uống.

Biểu hiện

Hầu hết người bị suy dinh dưỡng có thể tự phát hiện thấy mình bị gầy đi như sụt cân, quần áo thấy tự nhiên rộng ra, các bắp thịt thấy mềm, nhũn không được rắn như trước đây. Tuy vậy, đối với một số NCT do bị suy dinh dưỡng lâu ngày nên đã có ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương cho nên tự bản thân người đó không thể hoặc không biết mình đang mắc bệnh gì. Trong trường hợp này, những thành viên trong gia đình cũng có thể nhận biết được như thấy kém dần sự minh mẫn, hay quên hay kêu mệt mỏi, chán ăn, ăn không ngon miệng hay cáu gắt vô cớ.

suy dinh dưỡng ở NCT thì ăn khó tiêu, dễ táo bón, phân lúc lỏng lúc rắn, hay đau bụng lặt vặt. Nếu NCT mà đang mắc bệnh mạn tính khác như hen suyễn, bệnh tim, viêm gan, bệnh về xương khớp thì các bệnh này tăng lên nhanh chóng hơn và toàn trạng trở nên dễ bị suy sụp và đặc biệt khi có tác nhân nhiễm trùng xâm nhập rất khó tránh khỏi mắc bệnh.

Một số biện pháp phòng tránh

Ăn uống đủ chất và đủ số lượng là nguồn năng lượng cần thiết cho mỗi một người NCT. Cần tính toán làm thế nào để NCT có bữa ăn đúng giờ, đủ lượng và chất cần thiết. Ngoài ra, nếu NCT không tự lo được cho bản thân mình thì cần có người giúp đỡ lo lắng bữa ăn hàng ngày cho họ. Đó là những việc hết sức cơ bản mà cũng có lẽ là vấn đề cốt lõi giúp NCT thoát khỏi bệnh suy dinh dưỡng. Cũng cần có sự động viên, nhắc nhở để NCT chịu khó ăn và ăn đủ số lượng tránh hiện tượng chán ăn, lười ăn, bỏ bữa. Sự quan tâm, động viên của các thành viên khác trong gia đình là hết sức quan trọng, đặc biệt là tìm hiểu các lý do làm cho NCT bị suy dinh dưỡng, trên cơ sở đó tìm cách khắc phục dần dần. Nếu các bữa chính mà NCT ăn chưa đủ số lượng thì có thể tạo điều kiện cho họ ăn thêm các bữa phụ vào khoảng 9 giờ sáng và khoảng 3 giờ chiều. Nên ăn thêm các loại quả sau bữa ăn (tráng miệng) như cam, quít, chuối, bưởi… và nên ăn nhiều rau. Rau vừa cung cấp các loại sinh tố vừa cung cấp chất xơ ngăn ngừa táo bón…

Để tránh hiện tượng chán ăn, ăn không ngon miệng, nếu không bị các bệnh về tim mạch, dạ dày, đại tràng và có điều kiện kinh tế thì có thể uống 1 ly rượu vang đỏ trước lúc ăn để khai vị (kích thích ăn uống ngon miệng). Trọng tâm của việc phòng suy dinh dưỡng là làm sao NCT ăn được, tiêu hóa được, vì vậy thức ăn phải mềm dễ nhai, dễ nuốt nhưng không nên xay nhuyễn vì sẽ làm giảm mùi vị thường có của thức ăn. Tuy vậy, NCT cũng nên hạn chế ăn mỡ động vật, lòng đỏ trứng (gà, vịt, chim cút, ngỗng) hoặc các loại phủ tạng như gan, tim, lòng, cật (thận) và rất nên ăn cá thay cho ăn thịt. Mỗi tuần nên ăn cá khoảng 2 - 3 lần trong các bữa ăn chính; các loại đạm thực vật cũng nên ăn xen vào trong các bữa ăn chính như đậu phụ và các loại đậu khác.

Vận động cơ thể hàng ngày để máu lưu thông làm các cơ quan trong cơ thể hoạt động nhịp nhàng từ đó sẽ ăn uống ngon miệng, hấp thu tốt cũng cần được hết sức lưu ý. Có nhiều hình thức để vận động cơ thể tuỳ theo hoàn cảnh, điều kiện của từng người mà vận dụng cho hợp lý làm thế nào để có thể thực hiện được thường xuyên trong các hoàn cảnh khác nhau mới là điều quan.

PGS.TS. BÙI KHẮC HẬU

Mạng Y Tế