Giãn phế quản (GPQ) là bệnh lý khá thường gặp. Hầu hết các bệnh nhân GPQ có triệu chứng lâm sàng điển hình (ho, khạc đờm mủ kéo dài), tuy nhiên, cũng có nhiều bệnh nhân xuất hiện GPQ không hề có triệu chứng, hoặc có triệu chứng giống hen phế quản...
Là tình trạng giãn không hồi phục của cây khí phế quản, có thể GPQ khu trú chỉ ở một vùng củaphổi, tuy nhiên, phần lớn các trường hợp GPQ là giãn lan tỏa, bị cùng lúc khắp các vị trí lòng phếquản ở cả hai bên. Do lòng phế quản bị giãn rộng, các lông chuyển ở đường hô hấp bị tổn thương, dovậy ảnh hưởng nghiêm trọng tới việc vận chuyển đờm và các chất tiết đường hô hấp ra ngoài.
Khi chấttiết, dịch đường hô hấp bị ứ đọng, tạo điều kiện thuận lợi cho nhiễm khuẩn đường hô hấp, quá trìnhnhiễm khuẩn này lại gây tổn thương niêm mạc đường thở, làm cho tình trạng GPQ ngày một nặngthêm.
| Hình ảnh giãn phế quản trên cơ thể người |
Nhiều đờm: Là dấu hiệu gợi ý chẩn đoán, những bệnh nhân điển hình, có thể thấy khạc đờmrất nhiều, mỗi ngày có thể khạc ra tới 500ml, thậm chí có trường hợp khạc ra đến 1 lít đờm mủ. Đờmcó thể có mùi hôi, thối, màu xanh, vàng hoặc đục như mủ.
Ho ra máu: Ho, khạc ra máu lẫn đờm, lượng máu có thể ít (dưới 50ml) hoặc nhiều (>200ml). Có trường hợp máu có thể ộc ra, gây tắc nghẽn đường thở, làm bệnh nhân khó thở dữ dội và cóthể Tu vong.
Khó thở: Đây cũng là biểu hiện khá thường gặp, một số bệnh nhân có thể có khó thở vớitiếng cò cử, làm nhầm tưởng với bệnh hen phế quản.
Móng tay hình mặt đồng hồ (hình vòm) hoặc phía cuối của đốt cuối ngón tay có hiện tượng tora (ngón tay dùi trống): Là một dấu hiệu điển hình có thể gặp ở một số người bệnh GPQ. Khikhám phổi có thể nghe thấy ran ẩm, ran nổ và rì rào phế nang giảm.
Cấu trúc phế quản bị dị tật bẩm sinh: GPQ lan tỏa cộng với viêm xoang, cộng với phủtạng đảo lộn (vị trí của tim chuyển sang bên phải) do rối loạn hoạt động của lông tuyến phếquản. Khuyết tật hoặc không có sụn ở phế quản nên phế quản phình ra khi hít vào, xẹp xuống khi thởra.
Do viêm hoại tử ở thành phế quản: GPQ sau nhiễm khuẩn phổi như lao, viêm phổi vi khuẩn,virut, sởi, ho gà, do dịch dạ dày hoặc máu bị hít xuống phổi, hít thở khói hơi độc (khí amoniac),do nhiễm khuẩn phế quản tái diễn.
Do phế quản lớn bị tắc nghẽn: Lao hạch phế quản, hoặc dị vật rơi vào phế quản ở trẻ em,u phế quản hoặc sẹo xơ gây chít hẹp phế quản sau khi bị giập vỡ ở phế quản lớn do chấn thương lồngngực.
Do tổn thương xơ hoặc u hạt co kéo thành phế quản: Lao phổi xơ, lao xơ hang, áp-xe phổimạn tính, bệnh phế nang viêm xơ hóa.
Bệnh GPQ không thể điều trị khỏi hoàn toàn, các bệnh nhân thường chỉ đến viện mỗi khi có đợtcấp. Bác sĩ sẽ chỉ định dùng kháng sinh. Thời gian dùng kháng sinh thường từ 10 - 15 ngày. Nhữngtrường hợp GPQ rất nặng, thời gian dùng kháng sinh có thể kéo dài hơn, thậm chí tới 1 tháng.
Dẫn lưu đờm là liệu pháp điều trị rất quan trọng, có thể coi có tầm quan trọng như dùng khángsinh. Các biện pháp dẫn lưu đờm thường hay dùng bao gồm: Hướng dẫn cho bệnh nhân cách ho, khạc đờmsâu và vỗ rung lồng ngực, kết hợp dẫn lưu tư thế hàng ngày. Mỗi lần làm kéo dài 15 - 20 phút, ngàylàm từ 2 - 3 lần. Việc vỗ rung và dẫn lưu tư thế tiếp tục được duy trì tại nhà cho bệnh nhân.
Nếubệnh nhân có khó thở, nghe phổi có ran rít, ngáy, bệnh nhân thường được dùng thêm các Thu*c GPQđường uống hoặc khí dung hoặc kết hợp cả hai. Các Thu*c có thể được dùng bao gồm các Thu*c GPQ:salbutamol, terbutaline, Thu*c kháng cholinergic, theophylline, bambuterol...
Cần nhấn mạnh GPQ là bệnh không thể chữa khỏi hoàn toàn được. Việc điều trị GPQ chủ yếu nhằmngăn ngừa, điều trị các đợt bùng phát do bội nhiễm. Tuy nhiên, người bị GPQ không nên bi quan,nhiều bệnh nhân có cuộc sống và sinh hoạt gần như người khỏe mạnh do tuân thủ chặt chẽ những hướngdẫn của thầy Thu*c.