Sự ứ dịch lòng tử cung (UDLTC) là tình trạng trắc trở ở giai đoạn hậu sản, mặc dù không nghiêm trọng đến tính mạng như bệnh lý UDLTC làm người mẹ khó chịu cần giải quyết dứt điểm bằng hút thoát dịch lòng tử cung.
Sự ứ dịch lòng tử cung
(UDLTC) là tình trạng trắc trở ở giai đoạn hậu sản, mặc dù không nghiêm trọng
đến tính mạng như bệnh lý UDLTC làm người mẹ khó chịu cần giải quyết dứt điểm
bằng hút thoát dịch lòng tử cung.
Một lý do nào đó, sự thoát
sản dịch không xảy ra hay sự thoát không hoàn toàn gây nên tình trạng UDLTC.
Dịch lòng tử cung sau sinh
được hình thành như thế nào?
Sau khi bé sinh ra và nhau
được thoát ra ngoài, tử cung của người mẹ sẽ co lại tạo thành một khối cầu an
toàn, tử cung co hồi tốt giúp khả năng cầm máu S*nh l*, hạn chế được sự mất máu
sau sinh. Những ngày tiếp theo khả năng co hồi tử cung giảm đi. Tử cung ban đầu
ta có thể sờ thấy ngay dưới rốn, mỗi ngày sự co hồi nhỏ dần khoảng 1 - 1,5cm,
đến ngày thứ 13 tử cung co hồi nằm trong tiểu khung của người mẹ ta sẽ không
còn sờ thấy nữa. Sau mỗi ngày tử cung co hồi là sự thoát chất dịch từ lòng tử
cung ra ngoài theo đường *m đ*o. Chất dịch từ lòng tử cung
sau sinh ta gọi là
sản dịch. Sản dịch được cấu tạo bởi những mảnh vụn của lớp nội mạc tử cung
(màng rụng), những cục máu đông nhỏ từ vết thương nơi nhau bám, phần sót lại
nước ối và những chất dịch tiết từ vết thương ở cổ tử cung, *m đ*o do sự sinh
đẻ gây ra.
Tại sao có ứ dịch lòng tử
cung?
Các nguyên nhân gây ra UDLTC
sau sinh: tử cung co hồi chậm do mẹ mất máu nhiều, mẹ suy kiệt, có sót nhau,
trương lực cơ tử cung của người mẹ kém do tử cung bị căng giãn quá mức, gặp
trong các trường hợp thai to, đa thai, đa ối, chuyển dạ trong lúc sinh kéo dài,
do mẹ vận động kém
sau sinh. Nguyên nhân thứ hai, trên thực tế hay gặp là do cổ
tử cung đóng kín làm sản dịch không thoát ra ngoài được, nguyên nhân này thường
gặp trong những trường hợp sinh mổ mà chưa vào giai đoạn chuyển dạ, nên cổ tử
cung không có hiện tượng xóa mở. Trong lúc mổ sinh, bác sĩ phải nong cổ tử cung
để cho cổ tử cung mở ra, giúp cho sản dịch thoát ra ngoài.
Nhận biết như thế nào?
Quá trình thoát dịch sau
sinh, diễn tiến đến ngày thứ 12 - 13 trở đi là sản dịch nhợt dần và đáy tử cung
ta không sờ thấy được nữa. Nhưng trong một số trường hợp UDLTC có kèm theo
nhiễm trùng thì có thể phát hiện được ngay sau 3 - 4 ngày
sau sinh, biểu hiện
tử cung co hồi chậm, tử cung còn to khi sờ thấy rõ trên thành bụng, ấn vào cảm
giác đau, sản dịch ra có mùi hôi và người mẹ có sốt cao, lạnh run. Lúc đó phải
nhập viện ngay. Còn lại đa số UDLTC không có nhiễm trùng đi kèm thì thường kéo
dài trên 3 tuần, với các dấu hiện, ra huyết *m đ*o có màu sậm loãng, có lúc
nhiều lúc ít. Nếu vệ sinh kém có thể có mùi hôi. Ban đầu có thể toàn thân không
sốt, nhưng về sau có thể sốt nhẹ rồi chuyển sang sốt cao. Thời điểm người mẹ có
sốt cũng có thể trùng lắp với sốt kèm hiện tượng cương sữa, trong trường hợp
này khi ta nặn hết sữa ra, hai vú không căng, nếu có sốt xảy ra thì đó là
nguyên nhân của UDLTC, khi dùng Thu*c hạ sốt có thể giảm sốt, nhưng khi hết
Thu*c lại xuất hiện sốt trở lại.
Cách điều trị
Khâu chăm sóc: mẹ ăn uống đầy
đủ dinh dưỡng.
Mẹ vận động sớm, sang ngày
thứ 2 trở đi, có thể đi lại trong nhà, tránh nằm lâu. Cho bé bú mẹ sớm.
Có thể dùng Thu*c hạ sốt, khi
đo nhiệt độ 38,50C trở đi, lau mát và uống nhiều nước.
Kết hợp mát-xa bụng giúp cho
tử cung co bóp để tống sản dịch ra.
Đi khám bệnh ngay, trường hợp
ứ dịch nhiều, bác sĩ sẽ nong cổ tử cung bằng tay hay bằng dụng cụ và có thể
dùng ống hút Karman để hút chất dịch ra. Dùng Thu*c co hồi tử cung như Oxytocin
tiêm bắp hay pha loãng với dung dịch Natrichlorua 0,9% truyền tĩnh mạch. Kết
hợp uống hay ngậm Misoprostol, giúp tử cung co hồi được tốt hơn. Dùng Thu*c
kháng sinh toàn thân, ngừa nhiễm trùng. Thu*c kháng sinh: Augmentin, Cifixim,
Zinnat.
Kết hợp dùng Thu*c trợ sức, nâng
sức đề kháng như vitamin C, Enervon.
Làm sao để phòng ngừa?
Cần loại trừ các nguyên nhân
gây ra UDLTC.
sau sinh người mẹ cần ăn uống
đầy đủ chất, tăng lượng đạm và canxi trong bữa ăn hàng ngày. Vận động sớm,
tránh nằm lâu một tư thế nằm ngửa trên giường, có thể nằm sấp khoảng 20 - 30
phút mỗi ngày giúp cho sản dịch được thoát ra ngoài.
sau sinh không nên nằm
ngửa chéo chân lâu, vì sản dịch khó thoát ra ngoài.
Cho con bú mẹ sớm là một cách
giúp cho tử cung co hồi được tốt nhất, vì khi người mẹ cho bé bú, cơ thể mẹ
tiết ra chất Oxytocin, đây là chất nội tiết giúp cho khả năng co hồi tử cung
được tốt, để tống sản dịch ra ngoài.
Ứ dịch lòng tử cung không
được xử lý bằng cách giúp cho thoát dịch ra ngoài có thể dẫn đến nhiễm trùng
hậu sản, nếu đi kèm vệ sinh kém. Do dịch ứ đọng, vi trùng xâm nhập qua cổ tử
cung vào lòng tử cung gây nhiễm trùng hậu sản. Khi ứ đọng dịch trong lòng tử
cung mức độ nhiều có thể là rối loạn chức năng đông máu ở người mẹ, điều này
cũng rất nguy hiểm.
BS.CKII. NGUYỄN HỮU THUẬN