Bệnh còi xương rất hay gặp ở trẻ em, Đông y gọi bệnh cam.
Trẻ thường quấy khóc, giật mình, ngủ không yên giấc, ra nhiều mồ hôi, chậm biết lẫy, bò và đi, có em mập mạp mà lại yếu, tóc thưa, rụng, răng mọc cũng chậm, thóp lâu liền; có em bệnh nặng bụng ỏng đít beo, biến dạng xương lồng ngực, xương đầu, lớn lên thấp bé nhẹ cân…Nguyên nhân gây bệnh phần nhiều do khi mẹ mang thai ăn uống thiếu bổ dưỡng, vận động nghỉ ngơi không hợp lý; sinh bé thiếu tháng nhẹ cân, mẹ không đủ sữa cho con. Hoặc trẻ sơ sinh tạng phủ còn non yếu lại ăn nhiều bổ béo khó tiêu khiến cho tỳ, vị bị tổn thương, kém hấp thu dưỡng chất mà gây còi xương. Sau đây là một số món ăn và bài Thuốc phòng trị còi xương hiệu quả, dễ chế biến và sử dụng.
Món ăn có lợi cho sự phát triển xương ở trẻ
Tốt nhất chọn món ăn bổ dưỡng, dễ tiêu phù hợp lứa tuổi; giàu calci và phốt pho, vitamin D... Nên cho trẻ ăn tôm, cua, cá nhỏ, ngao sò, ốc, hến, trứng, sữa, các chế phẩm từ sữa, đậu xanh, đậu đỏ, mè đen để bổ sung calci; chất béo có trong dầu mè, dầu đậu nành, dầu ôliu, mỡ cá loại giàu omega-3, vitamin D…; chất bột như gạo lứt, ngô, khoai tươi, đậu, mè còn nguyên vỏ lụa; các loại rau củ giàu vitamin như cà rốt, bí đỏ, cải xoong, mùi tàu, rau dền, rau ngót…; bơ, chuối, gấc, nhãn, dâu, na, dưa hấu…
Thực phẩm không nên dùng
Hạn chế những thực phẩm nghèo dinh dưỡng, nhiều chất xơ như măng tre, dưa leo, bầu canh...; Nếu trẻ gầy, đen, còi cọc, người nóng, táo bón…, kiêng các thức ăn mặn, khô… Nếu trẻ hình thể mập bệu, yếu, tóc rụng, tóc thưa… (do khí hư), không ăn các món vị chua lạnh quá như, cam, nước dừa, nước lạnh…
trẻ còi xương bụng đầy, chậm tiêu ăn hay bị ói… (do tỳ vị hư), không nên ăn các món bổ béo quá, thức ăn nhiều dầu mỡ…
Một số bài Thuốc để phòng trị còi xương, theo thể chứng từng trẻ
- Nếu trẻ em chạy nhảy dễ vã mồ hôi, khi ngủ hay ra mồ hôi, sờ thấy lạnh, người mập yếu tóc thưa rụng (do dương hư), nên uống bài Điều nguyên tán: bạch truật, nhân sâm, phục linh, quất hồng, sơn dược, cẩu kỷ, trần mễ, chích thảo mỗi vị 8g, sắc uống với nước long nhãn, ngày 1 thang, mỗi thang sắc 3 lần, mỗi lần đổ 3 chén nhỏ sắc còn 1 ly nhỏ uống dần.- Nếu
trẻ còi xương, gầy gò, người nóng, ngủ ra mồ hôi trộm, sờ người bé nóng (do âm huyết hư), dùng bài Lục vị địa hoàng gia vị: thục địa, hoài sơn, đơn bì, sơn thù, phục linh, trạch tả mỗi vị 6-8g. Tác dung bổ can thận âm, ích gân cốt…, dùng cho trẻ từ 10 tuổi trở lên.- Nếu
trẻ còi xương, suy dinh dưỡng, rối loạn tiêu hóa ăn ngủ kém, bụng đầy, có khi có giun, có em bụng ỏng đít beo, dùng bài Phì nhi hoàn gia vị: nhân sâm 8g, hoàng liên 8g, bạch truật 20g, sử quân tử 16g, thần khúc 12g, mạch nha 12g, sơn tra 12g, phục linh 12g, lô hội 8g, cam thảo 4g. Sắc uống hoặc tán nhỏ, lấy bột nếp làm hoàn, hòa với nước cơm uống ngày 10-15g…Dân gian thường dùng cao xương động vật để chữa trị cho
trẻ còi xương như cao quy bản, cao khỉ, cao gạc nai, cao xương động vật toàn tính; một số vị Thuốc chứa nhiều chất calci, phốt-pho và vitamin D có trong vỏ hàu, bào ngư, ngao, sò, nhộng tằm, cá ngựa, hải long, sao biển, gà ác, thịt cóc trong rau củ quả như rau mùi, ngò rí, khoai lang, đậu mè, phấn hoa...
Lương y Phan Thị Thạnh