Tiêu chảy cấp là một trong những căn bệnh phổ biến ở trẻ nhỏ, liên quan với điều kiện môi trường, an toàn thực phẩm, nguồn nước và thói quen ăn uống, vệ sinh hàng ngày. Bệnh có thể do virus, vi khuẩn (thường gặp là vi khuẩn E.Coli hoặc do phẩy khuẩn tả) hoặc ký sinh trùng gây ra. Các tác nhân này thường được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm chế biến không hợp vệ sinh, nguồn nước hay thức ăn bị ô nhiễm, có thể lây truyền từ người sang người.
Tiêu chảy cấp khiến trẻ đau bụng, đi ngoài phân lỏng kéo dài. Ảnh: Shutterstock.
Theo thư viện quốc gia mỹ, một nguyên nhân khác cũng thường gây tiêu chảy cấp ở trẻ là sử dụng Thu*c kháng sinh sai cách.
Tiêu chảy do nhiễm trùng hoặc không nhiễm trùng đều tác động trên đường ruột và làm thay đổi hệ vi sinh ở ruột. những tác nhân gây tiêu chảy nói trên sẽ gây viêm, tổn thương tế bào tại ruột, tăng tiết nước vào lòng ruột gây ra tiêu phân lỏng.
Các vi khuẩn có hại lấn át vi khuẩn có lợi trong ruột gây ra tình trạng giảm khả năng tiêu hóa và hấp thu thức ăn của trẻ đồng thời gây ra các tổn thương, rối loạn làm tăng tiết nước vào ruột. tăng tiết nước vào lòng ruột gây ra tiêu chảy. triệu chứng của bệnh tiêu chảy cấp là trẻ đột ngột đi phân lỏng hay phân nước, số lần đi nhiều hơn 3 lần trong 24 giờ, kéo dài dưới 14 ngày. bệnh còn đi kèm thêm với các triệu chứng khác như đau bụng, nôn, mệt mỏi chóng mặt, khát nước, da khô... nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể gây Tu vong.
Ngoài oresol dùng để bù nước và điện giải, kẽm giúp hồi phục tế bào ruột thì một số Thu*c khác cũng được dùng để giảm các triệu chứng của tiêu chảy, phục hồi lại cân bằng của hệ vi sinh ở ruột của trẻ. theo một số chuyên gia, men vi sinh và men tiêu hóa thường có sự nhẫm lẫn khi dùng trong tiêu chảy cấp. điều này có thể khiến nhiều bậc phụ huynh đánh đồng tác dụng điều trị của hai loại men này là như nhau, nhưng thực tế hoàn toàn khác biệt.
Men tiêu hóa (digestive enzymes) có bản chất là protein, được xem như chất xúc tác sinh học cho các phản ứng chuyển hóa trong cơ thể con người. Men do các tuyến trong cơ thể như tuyến nước bọt, tuyến tụy, dạ dày... tiết ra, giúp tiêu hóa thức ăn (cắt thức ăn thành những phần tử nhỏ để dễ dàng hấp thu vào máu). Ví dụ như men protease và peptidase giúp tiêu hóa chất đạm, men amylase để phân giải tinh bột, mem lipase giúp tiêu hóa chất béo... Men tiêu hóa thường sử dụng trong các trường hợp cơ thể được xác định thiếu men tiêu hóa, hoặc muốn tăng cường khả năng tiêu hóa thức ăn ở trẻ kém hấp thu, ở trẻ mới ốm dậy trong thời gian ngắn.
Bổ sung probiotic kết hợp bù nước và điện giải, đảm bảo chế độ ăn đầy đủ dinh dưỡng sẽ giúp trẻ bị tiêu chảy cấp nhanh phục hồi. ảnh: shutterstock.
Men vi sinh (probiotics) là những vi sinh vật sống (vi khuẩn hoặc nấm), khi tồn tại với lượng vừa đủ sẽ mang lại lợi ích về sức khỏe cho người sử dụng. một số men vi sinh tiết enzyme tiêu hóa một số loại thức ăn, (như sản xuất acid lactic giúp tiêu hóa đường lactose có trong sữa), giúp lên men thức ăn, acid hóa đường ruột. men vi sinh tìm thấy trong một số thức ăn hoặc được cung cấp qua các thực phẩm bổ sung, hỗ trợ phòng ngừa bệnh lý liên quan tình trạng rối loạn hệ vi sinh ở ruột như tiêu chảy cấp, tiêu chảy do kháng sinh, hay hội chứng ruột kích thích.
Khi sự cân bằng hệ vi sinh đường ruột bị xáo trộn, sẽ dẫn đến rối loạn hệ vi sinh vật ruột với các biểu hiện như đi tiêu phân sống, tiêu phân lỏng nhiều nước, chướng bụng... Men vi sinh thường được chỉ định trong các trường hợp này do có tác động cải thiện hệ sinh thái ở ruột, ức chế sự phát triển của vi khuẩn có hại giúp cân bằng hệ vi sinh ruột, hỗ trợ tiêu hóa thức ăn tốt hơn, cải thiện tình trạng loạn khuẩn ruột, giúp cho hệ miễn dịch đường ruột tăng cường hoạt động. Điều này giúp tạo rào cản mạnh lên các tác nhân gây bệnh, hạn chế nhiễm khuẩn đường tiêu hóa.
Theo báo cáo hội nghị đồng thuận khuyến cáo về chẩn đoán và điều trị tiêu chảy cấp ở trẻ em, việc bổ sung men vi sinh trong điều trị tiêu chảy cấp có thể làm giảm thời gian mắc tiêu chảy, giảm nguy cơ tiêu chảy kéo dài ở trẻ.
Hiện nay, có nhiều loại men vi sinh trên thị trường như chủng vi khuẩn sống lactobacillus, bifidobacterium; bào tử bacillus clausii hay dạng vi nấm saccharomyces boulardii... tuy nhiên các mẹ cần lưu ý lựa chọn men vi sinh hỗ trợ chăm sóc sức khỏe trẻ tiêu chảy cấp dựa trên các khuyến cáo của các tổ chức y tế, các hiệp hội y khoa, chỉ định của bác sĩ. các yếu tố khác cũng cần lưu ý như: men vi sinh có đảm bảo đủ hàm lượng vi sinh cung cấp cho ruột hay không (không bị giảm do tác động bởi dịch dạ dày, quá trình bảo quản...), chất lượng, tiêu chuẩn của nhà máy sản xuất...
Một trong những men vi sinh đáp ứng các tiêu chuẩn trên, đồng thời được tổ chức tiêu hóa thế giới (wgo) khuyên dùng trong điều trị tiêu chảy cấp là men vi sinh dạng nấm saccharomyces boulardii. tại việt nam, đây cũng là chủng men vi sinh được đồng thuận khuyến cáo bởi hiệp hội nhi khoa việt nam trong điều trị tiêu chảy cấp kết hợp với bù nước và điện giải đầy đủ. men vi sinh dạng nấm nên được bổ sung sớm ngay khi bị tiêu chảy và trong đợt tiêu chảy, và cần tiếp tục thêm một thời gian để hệ vi sinh ruột hồi phục trở lại.
Men vi sinh dạng nấm Saccharomyces boulardii CNCM I-745 do ông Henri Boulard - nhà vi sinh vật học người Pháp tìm thấy trên vỏ trái vải, măng cụt vào những năm 1920 tại Việt Nam. Sau đó, dạng nấm men này được công ty Biocodex của Pháp đưa vào sản xuất theo phương pháp lyophilization (đông băng đông khô) nên tế bào vi nấm vẫn sống ở dạng bột đông khô, vô trùng, đảm bảo các tiêu chuẩn sản xuất quốc tế nghiêm ngặt.
saccharomyces boulardii cncm i-745 là loại nấm không gây bệnh, có khả năng sống sót cao khi đi qua ống tiêu hóa, không bị tác động bởi acid dạ dày và muối mật, kháng tự nhiên với tất cả các loại kháng sinh do bản chất là vi nấm, hỗ trợ điều trị và hồi phục hệ vi sinh ruột nhanh chóng, giúp trẻ mau dứt tiêu chảy. do đó, nấm men vi sinh saccharomyces boulardii cncm i-745 được xem là giải pháp góp phần điều trị tiêu chảy cấp.
Một nghiên cứu trên tạp chí PLOS (Mỹ) 2018 cho thấy, khi phối hợp men vi sinh dạng nấm Saccharomyces boulardii với kẽm có thể giúp bệnh nhân mau lành bệnh hơn nhờ khả năng rút ngắn thời gian tiêu chảy, giảm số lần đi tiêu, giảm lượng phân trong các lần tiêu chảy, ít tác dụng phụ.