Theo y học cổ truyền, sắn thuyền có vị đắng chát, tính mát; có tác dụng thu sáp, kháng khuẩn, tiêu viêm, làm lành vết thương. Thường dùng để sát khuẩn, điều trị vết thương phần mềm, tiêu chảy, bạch đới,…
Sắn thuyền còn có tên khác là sắn xàm thuyền, là cây nhỡ, thân thẳng đứng, có thể cao tới 15m. Cành mảnh và dài, lúc đầu dẹt về sau hình trụ, màu nâu nhạt. Lá mọc đối từng đôi, phiến lá hình bầu dục, đầu và gốc nhọn, mặt dưới nhạt, có những điểm tuyến, mép nguyên. Hoa mọc thành chùm ở nách lá, nụ hoa hình quả lê, gần hình cầu. Quả xếp từng chùm, khi chín có màu tím đỏ, có vị ngọt, chát chát. Lá non được dùng để ăn gỏi.
Cây mọc hoang và được trồng khắp nơi ở nước ta, lấy lá non và quả ăn, lấy vỏ để xàm thuyền và phối hợp với củ nâu để nhuộm lưới. Bộ phận dùng làm Thu*c là lá và vỏ cây.
Một số đơn Thu*c chữa bệnh từ cây sắn thuyền:
Điều trị vết thương phần mềm, chống nhiễm trùng: Sau cầm máu (nếu có chảy máu) và rửa sạch vết thương lấy một nắm lá sắn thuyền tươi, bỏ cọng, rửa sạch, giã nhỏ đắp lên vết thương, băng lại. Hai ngày thay băng một lần. Hoặc lấy lá sắn thuyền, bỏ cọng, phơi khô, giã nhỏ, rây mịn, khi dùng rắc lên vết thương, không phải băng. Về mùa hè dùng dạng bột tốt hơn vì rắc được khắp kẽ vết thương; vết thương không băng kín nên thoáng, chóng lành. Theo nghiên cứu của y học hiện đại cũng cho thấy, sắn thuyền tươi giã nát đắp lên vết thương thực nghiệm có tác dụng làm se vết thương, chống nhiễm trùng, tổ chức hạt mọc nhanh, làm vết thương chống liền. Bột lá sắn thuyền khô mịn cũng có tác dụng tốt.
chữa tiêu chảy do nóng: Lá sắn thuyền 50g, hoa chuối tiêu 1 cái, nam mộc hương 100g, sắn dây 150g, hạt dành dành 100g. Mộc hương đem tán sống, Sắn dây, sắn thuyền sao giòn tán bột. Hoa chuối tiêu thái mỏng phơi khô, để một đêm phơi sương, sao giòn, tán bột. Lấy các thứ bột trộn lại, rây mịn. Người lớn cho dùng 100g/ngày chia làm 2 lần uống. Trẻ em tùy tuổi từ 50g/ngày chia 2 - 3 lần uống.
Đầy bụng, sôi bụng, tiêu lỏng: Lá sắn thuyền non một nắm, giã nhỏ, chiêu nước cho uống. Ngày 2 lần, uống 2 - 3 ngày.
Chữa bạch đới: Vỏ sắn thuyền 30g, búp ổi 30g, rễ cỏ tranh 30g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần, uống 5 - 7 ngày là một liệu trình.
Đau rát họng do viêm họng: Lá sắn thuyền, lá nhọ nồi, mỗi thứ một nắm nhỏ, rửa sạch, giã nhỏ, ép lấy nước cốt rồi pha thêm 20ml mật ong, quấy đều, ngậm súc họng trước khi đi ngủ có tác dụng giảm đau họng rất tốt.
BS. Thúy An