Trong y văn của YHCT không có bệnh danh tăng huyết áp (THA), nhưng căn cứ vào những triệu chứng lâm sàng cho thấy bệnh này thuộc phạm vi chứng huyễn vựng (huyễn là chỉ hoa mắt, chóng mặt; vựng là váng đầu, đau đầu) trong YHCT.
Theo quan niệm của
YHCT, nguyên nhân của chứng huyễn vững là do:
-Yếu tố
tinh thần (rối loạn thất tình): do
tinh thần căng thẳng kéo dài, hay lo nghĩ, tức giận khiến can khí uất kết, dẫn đến can thận âm hư, can dương vượng.
- Yếu tố ăn uống không điều độ: ăn quá nhiều các chất béo, ngọt, uống rượu bia nhiều, hút Thu*c lá... dẫn đến đàm thấp nội sinh mà phát bệnh.
- Nội thương hư tổn: thường gặp ở những người do lao lực quá độ hay ở người cao tuổi, thận yếu, can không được nuôi dưỡng dẫn đến can phong nội động sinh ra chứng huyễn vựng.
Thầy Thu*c YHCT xưa đã quy nạp chứng huyễn vựng thành 4 thể lâm sàng chính: can dương vượng, can thận âm hư, đàm thấp, tâm tỳ hư và tùy thuộc vào tính chất bệnh lý của mỗi thể bệnh mà có những phương pháp điều trị khác nhau. Trong 4 thể lâm sàng này thì có 3 thể tương đồng với bệnh
tăng huyết áp">
tăng huyết áp của YHHĐ, đó là:
Thể can dương vượng:
- Triệu chứng lâm sàng: Người bệnh thường đau đầu, hoa mắt hay có cơn bốc hỏa, mặt đỏ, chất lưỡi đỏ, mạch huyền.
- Pháp điều trị: Bình can tiềm dương.
- Bài Thu*c cổ phương: Thiên ma câu đằng ẩm.
Thể can thận âm hư:
- Triệu chứng lâm sàng: Người bệnh thường chóng mặt, đau đầu, gò má đỏ, lòng bàn tay bàn chân nóng, hay ra mồ hôi trộm, lưỡi đỏ, khô, mạch huyền tế.
- Pháp điều trị: Dưỡng thận tư âm.
- Bài Thu*c cổ phương: Kỷ cúc địa hoàng hoàn.
Thể đàm thấp:
- Triệu chứng lâm sàng: Người bệnh thường hoa mắt, chóng mặt, đầu thường có cảm giác nặng, người thường béo phì, lưỡi bệu, rêu lưỡi trắng nhờn, mạch nhu hoạt.
- Pháp điều trị: Trừ đàm, hóa thấp.
- Bài Thu*c cổ phương: Bán hạ bạch truật thiên ma thang.
Người xưa, trong điều kiện chưa có YHHĐ, để điều trị chứng huyễn vựng người ta thường sử dụng Thu*c
YHCT tùy theo từng thể lâm sàng. Ngoài ra người ta còn có thể sử dụng châm cứu để điều trị các triệu chứng của chứng huyễn vựng như: đau đầu, cơn bốc hỏa, mất ngủ… Ngày nay, kết hợp YHCT với YHHĐ thì vai trò của
YHCT trong kiểm soát THA nên như thế nào để vừa đảm bảo phát huy được vai trò của dược thảo, cùng với kinh nghiệm và lý luận trị bệnh độc đáo của YHCT vừa đảm bảo an toàn cho người bệnh trong quá trình kiểm soát huyết áp, tránh những biến chứng đáng tiếc xảy ra?
Trước hết trong điều trị THA của YHHĐ bước đầu ngay ở bệnh nhân THA độ I, không có biến chứng bệnh tim mạch và tổn thương cơ quan đích đã đề cập tới sự điều chỉnh lối sống ở ngay 4 - 6 tháng đầu và vấn đề này vẫn tiếp tục với việc dùng Thu*c ở bệnh nhân THA nặng.
Thay đổi lối sống làm giảm huyết áp: giảm cân nặng; hạn chế muối ăn; tăng cường vận động thân thể; tăng cường ăn rau và hoa quả; giảm chất béo toàn phần và loại bão hòa.
Các biện pháp làm giảm nguy cơ bệnh tim mạch: ngừng hút Thu*c; thay chất béo bão hòa bằng chất béo đơn không bão hòa; tăng ăn cá.
PGS.TS. Nguyễn Nhược Kim