Tăng nặng mức phạt, quét bỏ “rác văn hóa” trên môi trường mạng

Phóng viên Suckhoedoisong.vn đã có cuộc phỏng vấn ông Ngô Huy Toàn - Trưởng phòng Thanh tra Báo chí và Thông tin trên mạng, Bộ Thông tin – Truyền thông (TT-TT) xung quanh vấn đề này.

PV: Thưa ông, là một đơn vị chuyên về công tác Thanh tra Báo chí và Thông tin trên mạng của Bộ TT-TT, xin ông cho biết thực trạng việc thanh tra và xử lý các vi phạm trong lĩnh vực thông tin quảng cáo hiện nay?

ông ngô huy toàn: trong những năm gần đây, lực lượng thanh tra thông tin truyền thông thường xuyên tổ chức hoạt động thanh tra, kiểm tra việc chấp hành quy định pháp luật về quảng cáo đối với các cơ quan báo chí, các tổ chức cá nhân thực hiện quảng cáo trên môi trường mạng, ngăn chặn, xử lý nhiều trường hợp vi phạm. quảng cáo là cầu nối giữa doanh nghiệp và người tiêu dùng, là kênh để doanh nghiệp giới thiệu, quảng bá sản phẩm, tiếp cận người tiêu dùng, do vậy doanh nghiệp nào cũng quan tâm.

Như chúng ta đã biết, mạng xã hội với những ưu thế nổi trội, tiếp cận người tiêu dùng nhanh, hiệu quả, là ưu tiên trong lựa chọn của doanh nghiệp, những năm gần đây dòng tiền quảng cáo chuyển dịch mạnh từ báo chí sang loại hình này, trong đó các mạng nước ngoài facebook, google chiếm hơn 70% thị phần.

Về quản lý, quảng cáo trên môi trường mạng đặt ra nhiều thách thức với cơ quan quản lý, nhiều đối tượng sử dụng hạ tầng mạng của nước ngoài để cung cấp xuyên biên giới vào việt nam, sử dụng nhiều thủ đoạn để đối phó như ẩn danh, sử dụng tên miền quốc tế, đặt hosting ở nước ngoài, do việc thiết lập một tài khoản bán hàng trên mạng xã hội rất dễ dàng, các đối tượng tạo tài khoản quảng cáo gian dối để bán hàng, sau một thời gian lại xóa tài khoản và tiếp tục lập tài khoản khác để thực hiện hành vi vi phạm… do đó việc truy tìm mất nhiều thời gian hơn.

Ông Ngô Huy Toàn - Trưởng phòng Thanh tra Báo chí và Thông tin trên mạng, Bộ TT-TT.

pv: như vậy thì rõ ràng, với sự phát triển rầm rộ của mạng xã hội như hiện nay thì so với trước đây, các vi phạm trong lĩnh vực thông tin quảng cáo có tinh vi, khó phát hiện hơn. ông có thể nói rõ các vi phạm về thông tin quảng cáo thường gặp là gì?

ông ngô huy toàn: trên thực tế vi phạm quảng cáo khá đa dạng, như quảng cáo so sánh với sản phẩm dịch vụ của doanh nghiệp khác, quảng cáo không thể hiện bằng tiếng việt, quảng cáo không phù hợp với văn hóa dân tộc, nhưng vi phạm phổ biến nhất và cũng nghiêm trọng nhất đó là quảng cáo không đúng tính năng, tác dụng của sản phẩm, đặc biệt là quảng cáo sản phẩm dịch vụ trong lĩnh vực y tế, bởi nó ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, tính mạng người tiêu dùng, trong đó nổi cộm nhất là vi phạm quảng cáo thực phẩm bảo vệ sức khỏe.

Điển hình là hành vi quảng cáo TPBVSK gây hiểu lầm là Thu*c chữa bệnh, quảng cáo không phù hợp với tài liệu do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp, quảng cáo dưới dạng liệt kê công dụng của từng thành phần có trong sản phẩm, sử dụng danh nghĩa thầy Thu*c, chuyên gia để quảng cáo, sử dụng thư cảm ơn của người bệnh để quảng cáo, phóng đại công dụng của sản phẩm. Các vi phạm dạng này gây tác hại rất lớn cho người tiêu dùng, họ khó có thể phân biệt giữa Thu*c chữa bệnh và TPBVSK do thông tin mập mờ, không đúng sự thật, dẫn đến tiền mất tật mang, thậm chí có thể bỏ lỡ cơ hội khám chữa bệnh.

pv: thông tin về y tế khá đặc thù vì nó liên quan mật thiết đến sức khỏe, tính mạng con người. với những trường hợp thông tin sai, đã được ngành y tế và chuyên gia y tế lên tiếng phản bác thì sẽ xử lý như thế nào thưa ông? theo ông việc xử lý hiện nay đã đủ tính răn đe chưa?

ông ngô huy toàn: trong công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm hành chính đối với vi phạm thông tin về y tế nói chung, quảng cáo sản phẩm trong lĩnh vực y tế nói riêng trên môi trường mạng, hiện nay nhiều cơ quan đã vào cuộc, trong đó có cơ quan của bộ y tế, bộ công thương, bộ tt-tt, bộ vh-ttdl. tuy nhiên, tình trạng vi phạm trên môi trường mạng vẫn chưa được ngăn chặn một cách triệt để do gặp một số khó khăn như tôi đã đề cập ở trên. một số trường hợp xử lý chưa đảm bảo tính răn đe, cảnh báo.

Để nâng cao hiệu quả công tác thanh, kiểm tra, xử lý vi phạm cần có sự phối hợp  chặt chẽ của các ngành. Ví dụ: Bộ TT-TT kiểm soát về hạ tầng mạng, nơi truyền tải nhiều hoạt động thông tin, quảng cáo liên quan đến y tế, nhưng rõ ràng cơ quan chức năng của Bộ TTTT không thể am hiểu sâu về lĩnh vực y tế, vì vậy nếu không phối hợp sẽ rất khó phát hiện, xử lý, có thể bỏ lọt hành vi vi phạm, vì vậy việc phối hợp giữa các lực lượng có liên quan rất cần thiết.

Bên cạnh đó, việc xử lý cần đồng bộ, phải xử lý cả nhà sản xuất, cung cấp, phân phối sản phẩm, người phát hành thông tin sai lệch. Đối tượng nào vi phạm cũng phải xử lý, sai đến đâu xử lý đến đó. Hiện nay, các cơ quan chức năng cũng đang tập trung làm theo hướng này. Trong đó, Bộ Y tế tập trung xử lý các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm có vi phạm, Bộ TT-TT tập trung xử lý các đối tượng sở hữu phương tiện phát tán thông tin sai sự thật.

Ngoài ra, cơ quan chức năng của bộ tt-tt phối hợp với nhà cung cấp dịch vụ ở nước ngoài (ví dụ như facebook, google) để xác minh đối tượng, loại bỏ thông tin sai sự thật ra khỏi hạ tầng mạng. trong thời gan gần đây đã có nhiều tài khoản facebook đã được ngăn chặn, xử lý.

Xét ở bình diện rộng hơn, tin giả, sai sự thật đã và đang gây ra những hậu quả nghiêm trọng, nhiều quốc gia triển khai các biện pháp quyết liệt để ngăn chặn. trong cuộc chiến này, ngoài nỗ lực của các cơ quan chức năng thì vai trò của mỗi người dân rất quan trọng vì môi trường mạng là môi trường mở ai cũng có thể tiếp cận được. do đó, mỗi người cần ý thức hơn, trách nhiệm hơn trong việc phản ứng với những thông tin vi phạm, bày tỏ thái độ phản đối và cung cấp thông tin cho cơ quan chức năng, có như vậy việc đấu tranh với những thông tin độc hại - trong đó có những thông tin quảng cáo sai sự thật trên môi trường mạng mới mang lại hiệu quả.

Do môi trường mạng tồn tại rất nhiều loại hình thông tin (báo điện tử, trang thông tin điện tử tổng hợp, trang mạng xã hội, trang cá nhân…), không phải ai cũng dễ dàng phân biệt được đâu là nguồn tin chính thống, đáng tin cậy. điều này tôi nghĩ truyền thông cần vào cuộc mạnh mẽ hơn nữa để giúp công chúng phân biệt đâu là nguồn tin chính thống và đâu là nguồn tin không chính thống, phân biệt báo chí với các trang thông tin điện tử khác. báo, tạp chí điện tử luôn được thể hiện công khai, rõ ràng về thương hiệu, về địa chỉ, giấy phép, tổng biên tập… thông tin trên báo chí được biên tập, kiểm chứng chặt chẽ, là chuẩn mực, là cơ sở để nhân  dân xác thực những thông tin mà mình tiếp nhận được từ các nguồn khác.

Đối với thông tin về y tế, sức khỏe, Báo Sức khỏe&Đời sống cần phải trở thành tờ báo hàng đầu về độ tin cậy, cập nhật, là địa chỉ để người dân tìm đến khi cần tìm hiểu, tra cứu thông tin.

Ảnh minh họa.

pv: cuối cùng, trước một “rừng thông tin” trên mạng xã hội dễ gây “nhiễu” và ảnh hưởng đến vấn đề chăm sóc sức khỏe của người dân và của ngành y tế, ông có cho rằng việc “lành mạnh hóa” các thông tin trên facebook là điều cần thiết? để có được điều đó, chúng ta cần làm gì?

Ông Ngô Huy Toàn: Sự đa dạng các loại hình thông tin trên mạng một mặt đáp ứng nhu cầu tìm kiếm thông tin tin của độc giả, song mặt trái của nó cũng gây ra nhiều hệ lụy cho xã hội, vì thế việc “lành mạnh hóa” thông tin trên mạng là điều cần thiết. Không phải chỉ ở Việt Nam mà các quốc gia trên thế giới đều có biện pháp ngăn chặn, xử lý thông tin bịa đặt, sai sự thật, nó thể hiện rất rõ ràng trong quá trình chống dịch bệnh COVID-19 những tháng qua, vấn nạn tin giả (fake news) khiến nhiều quốc gia bên cạnh cuộc chiến chống dịch bệnh cũng đồng thời phải tiến hành cả việc chống tin giả.

Tại việt nam có nhiều nỗ lực trong việc ngăn chặn tin giả với các biện pháp xử lý mạnh tay. theo thông tin chúng tôi tiếp nhận được, riêng vi phạm liên quan đến dịch bệnh covid-19 đã có 20 tỉnh thành có các hoạt động xử lý đối với chủ tài khoản facebook có hành vi vi phạm lan truyền thông tin không đúng sự thật, gây hoang mang dư luận với nhiều hình thức tùy thuộc tính chất chất, mức độ vi phạm như nhắc nhở, cảnh cáo, phạt tiền với mức phạt cao nhất cho cá nhân là 15 triệu đồng. việc cơ quan chức năng xử lý kịp thời, quyết liệt đã tạo sự cảnh báo, răn đe tốt trong xã hội.

Như chúng ta đã biết, việc lan truyền tin giả, tin bịa đặt, xuyên tạc gây ra hậu quả nặng nề cho cá nhân, cho xã hội cần phải xử lý nghiêm minh, đối với vụ việc gây hậu quả nghiêm trọng cần xem xét, truy cứu trách nhiệm hình sự. để có môi trường an toàn, lành mạnh trên không gian mạng, không thể thiếu vai trò của mỗi cá nhân trong việc chung tay xây dựng văn hóa ứng xử trách nhiệm, trách nhiệm trước bản thân, trách nhiệm trước cộng đồng khi tham gia vào môi trường mạng.

PV: Xin trân trọng cảm ơn ông về cuộc trò chuyện này!

“Điều 288 Bộ Luật hình sự: Tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông

1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thu lợi bất chính từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng hoặc gây thiệt hại từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng hoặc gây dư luận xấu làm giảm uy tín của cơ quan, tổ chức, cá nhân, thì bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:

a) Đưa lên mạng máy tính, mạng viễn thông những thông tin trái với quy định của pháp luật, nếu không thuộc một trong các trường hợp quy định tại các điều 117, 155, 156 và 326 của Bộ luật này;

b) Mua bán, trao đổi, tặng cho, sửa chữa, thay đổi hoặc công khai hóa thông tin riêng hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân trên mạng máy tính, mạng viễn thông mà không được phép của chủ sở hữu thông tin đó;

c) Hành vi khác sử dụng trái phép thông tin trên mạng máy tính, mạng viễn thông.".

Dương Hải (thực hiện)