Đái tháo đường là bệnh đang gia tăng với tốc độ cao ở nước ta hiện nay. Bệnh có nhiều biến chứng ở các cơ quan khác nhau như mắt, răng, tim mạch, não… Điều ít ai ngờ tới là bệnh nhân đái tháo đường lại rất cần đến khám và tư vấn của bác sĩ tâm thần.
Cũng như các bệnh mạn tính khác, bệnh đái tháo đường (dù là týp 1 hay týp 2) đều có thể gây ra trầm cảm. Các số liệu nghiên cứu của các bác sĩ Khoa Tâm thần - Bệnh viện 103 cho thấy, có đến 95% số bệnh nhân đái tháo đường đang điều trị tại Bệnh viện 103 có biểu hiện trầm cảm mức độ nhẹ và vừa, một số bệnh nhân có trầm cảm mức độ nặng.
Các biểu hiện của trầm cảm ở bệnh nhân đái tháo đường
Khí sắc giảm
Nét mặt của bệnh nhân thiếu linh hoạt, ít biểu lộ cảm xúc. Khi nhìn vào, chúng ta dễ dàng nhận thấy nét mặt của họ rất đơn điệu, ít thay đổi, các nếp nhăn trên mặt như giãn ra và mờ đi.
Mất dần các sở thích
Bệnh nhân mất dần các sở thích vốn có. Họ chẳng còn quan tâm gì đến các vấn đề mà họ vốn rất yêu thích trước đây (như bóng đá, ca nhạc, đi du lịch, giao lưu, mua sắm…).
Mệt mỏi
Triệu chứng mệt mỏi ở bệnh nhân có trầm cảm thường là mệt về buổi sáng, nhất là sau khi ngủ dậy. Đến trưa và chiều thì biểu hiện mệt mỏi giảm đi rõ rệt.
Mất ngủ
Những người đái tháo đường týp 1 hay mất ngủ đầu giấc. Họ rất khó vào giấc ngủ. Có khi phải nằm trằn trọc 2-3 tiếng đồng hồ trên giường thì mới ngủ được.
Còn bệnh nhân đái tháo đường týp 2 thì hay có mất ngủ cuối giấc. Nghĩa là họ vẫn đi ngủ tương đối dễ, nhưng đến tầm 2-3 giờ sáng thì tỉnh giấc và không sao ngủ lại được.
Hay cáu gắt
Bệnh nhân rất dễ nổi cáu mà không có nguyên nhân gì rõ ràng. Vợ (chồng) và con cái của bệnh nhân thường là những đối tượng đầu tiên chịu hậu quả của sự khó tính của bệnh nhân.
Bi quan, chán nản
Bệnh nhân luôn buồn phiền vì tình trạng bệnh tật của mình. Do gặp nhiều khó khăn và trở ngại trong điều trị (dùng Thu*c liên tục) và sinh hoạt (ăn kiêng chặt chẽ) khiến bệnh nhân nhìn nhận tương lai rất mờ mịt. Họ cho rằng mình là gánh nặng cho gia đình.
Chán ăn hoặc ăn mất ngon
Nhìn chung bệnh nhân đái tháo đường thường ăn nhiều, nhưng các bệnh nhân đái tháo đường bị trầm cảm lại ăn ít do ăn mất ngon.
Vì thế họ thường là những người gầy. Tuy nhiên, vẫn có một số bệnh nhân đái đường týp 2 ăn rất nhiều và béo phì.
Chú ý và trí nhớ kém
Bệnh nhân rất khó tập trung chú ý lâu vào một việc gì đó. Do vậy, họ thường không xem hết được một chương trình tivi, không đọc xong một bài báo…
Mặt khác, các bệnh nhân này có trí nhớ gần rất kém. Họ hay quên đồ đạc, quên những việc cần phải làm.
Ý định và hành vi tự sát
Ý định tự sát khá phổ biến ở bệnh nhân đái tháo đường. Do bi quan, chán nản cho rằng mình là gánh nặng cho gia đình, bệnh nhân muốn ch*t để kết thúc.
Tuy nhiên, hành vi tự sát lại hiếm gặp hơn rất nhiều, nghĩa là bệnh nhân đái tháo đường ít khi tự sát.
Đau
Hay gặp nhất là đau đầu, đau khớp, đau bộ phận Sinh d*c, đau bụng, đau chân, tay… Các triệu chứng này cản trở nhiều khả năng lao động và sinh hoạt của bệnh nhân.
Nguyên nhân trầm cảm ở bệnh đái tháo đường là do bệnh này và các biến chứng của nó là các kích thích kéo dài (được coi là stress nội sinh), dần dần gây ra trầm cảm.
Các Thu*c chống trầm cảm được khuyên sử dụng
Nên chọn Thu*c chống trầm cảm có hiệu quả tốt, chỉ cần dùng 1 lần/ngày vào buổi tối và ít tác dụng phụ.
Cần lưu ý không chọn các Thu*c gây kích thích ăn ngon miệng vì sẽ gây khó khăn trong việc thực hiện chế độ ăn kiêng của bệnh nhân. Các Thu*c đều dùng sau bữa ăn tối.
- Sertraline, viên 50mg và 100mg. Đây là Thu*c chống trầm cảm mới, rất ít tác dụng phụ. Bệnh nhân dung nạp Thu*c rất tốt.
- Paroxetine, viên 20mg. Đây cũng là Thu*c chống trầm cảm mới, dễ dung nạp, ít tác dụng phụ.
- Fluvoxamine, viên 100mg. Cũng là Thu*c chống trầm cảm mới, ít tác dụng phụ, hiệu quả tốt và xuất hiện nhanh (sau 2 tuần dùng Thu*c).
- Clomipramine, viên 25mg. Đây là Thu*c chống trầm cảm 3 vòng. Thu*c tuy có một số tác dụng phụ như khô, đắng miệng, táo bón trong thời gian đầu dùng Thu*c nhưng Thu*c này tỏ ra rất có hiệu quả cho các trường hợp đau, mất ngủ, lo lắng của bệnh nhân đái tháo đường.
- Amitriptylin, viên 25mg. Đây là Thu*c chống trầm cảm 3 vòng tuy có nhiều tác dụng phụ như mệt mỏi, đắng miệng, táo bón, bí đái ở người có u tiền liệt tuyến…
Nhưng Thu*c lại rất hiệu quả cho các trường hợp đau, mất ngủ, lo lắng… Tuy nhiên, Thu*c có thể gây ăn nhiều, vì vậy cần lưu ý khi bệnh nhân phải thực hiện chế độ ăn kiêng.
Theo TS. Bùi Quang Huy - Sức khỏe và Đời sống