Chloramphenicol là kháng sinh đầu tiên được sản xuất tổng hợp trên quy mô lớn. Tuy nhiên, người ta đã nhận ra rằng Thu*c có thể gây rối loạn cơ quan tạo máu của con người ở mức nghiêm trọng
Chloramphenicol là kháng sinh đầu tiên được sản xuất tổng hợp trên quy mô lớn. Tuy nhiên, người ta đã nhận ra rằng Thu*c có thể gây rối loạn cơ quan tạo máu của con người ở mức nghiêm trọng và có thể gây Tu vong. Từ đó, việc sử dụng Thu*c bị suy giảm. Tới nay đã có nhiều chế phẩm Thu*c chloramphenicol được đưa vào sử dụng với mức độ an toàn hơn.
Thu*c được điều trị trong bệnh gì?
Chloramphenicol là một loại Thu*c kìm khuẩn, nó ức chế vi khuẩn phát triển bằng cách ức chế tổng hợp protein. Chloramphenicol có phổ kháng khuẩn hiệu quả trong điều trị nhiễm trùng mắt do một số vi khuẩn như Staphylococcus, Streptococcus pneumonia và Escherichia coli. Thu*c không hiệu quả đối với vi khuẩn Pseudomonas aerugiosa.
Ban đầu, chloramphenicol được chỉ định điều trị thương hàn nhưng hiện tại, vi khuẩn Salmonella typhi hầu như đã kháng Thu*c nên nó hiếm khi được sử dụng cho loại bệnh này. Do khả năng xâm nhập hàng rào máu não tuyệt vời nên chloramphenicol vẫn là lựa chọn đầu tiên đối với các bệnh áp-xe não do tụ cầu… Nó có khả năng chống lại 3 vi khuẩn chính gây viêm màng não là Neisseria meningitides, Streptococcus pneumonia và Haemopphilus influenza.
kháng sinh này cũng có hiệu quả chống lại vi khuẩn Enterococcus faecium, do đó, Thu*c được chỉ định trong trường hợp vi khuẩn này đã kháng lại
kháng sinh nhóm vancomycin.
Những độc tính do Thu*c gây ra
Chloramphenicol được bào chế dưới dạng Thu*c tiêm (trong điều trị bệnh viêm não), Thu*c nhỏ mắt (Thu*c mỡ và Thu*c nhỏ) để điều trị viêm kết mạc do vi khuẩn.
Do phần lớn Thu*c được chuyển hóa tại gan, do vậy, với những bệnh nhân suy gan, liều dùng phải được điều chỉnh theo nồng độ Thu*c trong gan để tránh những nguy hại do Thu*c gây ra trên cơ quan này. Thu*c cũng được bài tiết qua thận là chủ yếu, do đó, với bệnh nhân suy thận cũng cần thận trọng khi dùng. Chloramphenicol đi vào sữa mẹ, vì thế, với người đang cho con bú cũng nên tránh sử dụng Thu*c này.
Các tác dụng phụ nghiêm trọng nhất khi sử dụng chloramphenicol là thiếu máu bất sản. Hiệu ứng này tuy hiếm gặp nhưng thường nặng và gây Tu vong bởi không có giải pháp và cũng không có cách dự đoán bệnh nhân có thể hoặc không thể gặp phải tác dụng phụ này. Tai biến do độc tính của Thu*c có thể xảy ra sau vài tuần hoặc vài tháng khi mà việc sử dụng chloramphenicol đã được dừng lại. Yếu tố phản ứng này cũng có thể liên quan đến di truyền.
Thu*c thiamphenicol là
kháng sinh bán tổng hợp từ chloramphenicol không gây ra tai biến này, tuy nhiên, tại Mỹ và châu Âu, Thu*c này chỉ được sử dụng trong thú y chứ không được chấp nhận sử dụng ở người.
Tác dụng ức chế tủy xương cũng là một phản ứng có hại của chloramphenicol. Đây là phản ứng độc hại trực tiếp của Thu*c trên ty thể tế bào con người. Biểu hiện đầu tiên là giảm mức huyết sắc tố. Hiện tượng thiếu máu có thể được khắc phục nếu dừng Thu*c, tuy nhiên, cũng không thể dự đoán được khả năng phát triển của thiếu máu bất sản.
Bệnh bạch cầu là một loại ung thư máu hoặc tủy xương đặc trưng bởi sự gia tăng bất thường của các tế bào bạch cầu non. Đây là một trong những tác dụng độc hại của chloramphenicol, đặc biệt ở trẻ em thì nguy cơ gia tăng của bệnh bạch cầu khi sử dụng Thu*c càng cao. Thời gian sử dụng càng lâu cũng tỉ lệ thuận với nguy cơ mắc bệnh.
Hội chứng xám xuất hiện khi sử dụng chloramphenicol đường tĩnh mạch, thường xảy ra ở trẻ sơ sinh bởi các men gan chưa hoạt động đầy đủ.
Cần tránh dùng với Thu*c nào?
Chloramphenicol chống chỉ định dùng đồng thời với các Thu*c giảm đau tủy xương. Thu*c cũng tăng nồng độ trong gan nếu sử dụng đồng thời với các Thu*c như Thu*c chống trầm cảm, antiepileptic và Thu*c ức chế bơm proton, Thu*c chẹn kênh canxi, Thu*c ức chế miễn dịch, Thu*c hóa trị liệu ung thư, benzodiazepine, Thu*c kháng nấm nhóm azol, Thu*c chống trầm cảm ba vòng,
kháng sinh macrolid, SSRIs, các statin và Thu*c ức chế PDE5.
Cuối cùng, dù Thu*c có nhiều độc hại nhưng hiệu quả sử dụng trên một số vi khuẩn cao nên Thu*c hiện vẫn được chỉ định trong một số bệnh kể trên. Tuy nhiên, việc sử dụng Thu*c như thế nào, dùng trong bao lâu, đường dùng… là điều bệnh nhân cần tôn trọng chỉ định chặt chẽ của bác sĩ.
ThS. nGUYỄN THU HIỀN