Cho đến năm 2003, theo quy định, Thu*c tiêm artesunate hiệu lực cao chỉ được sử dụng ở tuyến huyện trở lên, không được cấp về tuyến xã.
Cho đến năm 2003, theo quy định, Thu*c tiêm artesunate hiệu lực cao chỉ được sử dụng ở tuyến huyện trở lên, không được cấp về tuyến xã. Điều này làm tôi suy nghĩ thế thì làm sao thực hiện được mục tiêu giảm Tu vong do sốt rét? Lúc này, với cương vị là Giám đốc Trung tâm Phòng chống sốt rét-ký sinh trùng-côn trùng tỉnh Thừa Thiên Huế, tôi đã bàn bạc với các cán bộ y tế cơ sở và ra
quyết định một cách khó khăn.
Với trách nhiệm lãnh đạo một đơn vị y tế dự phòng chuyên ngành, thời điểm đó, tôi đã khảo sát tình hình những xã quá xa trung tâm y tế 2 huyện Nam Đông và A Lưới; đường đi lại, vận chuyển khó khăn, xe máy còn ít, ôtô không đến được các xã, vận chuyển bệnh nhân chủ yếu là đi bộ, có khi phải mất gần một ngày mới đến được bệnh viện. Nếu gặp trường hợp sốt rét nặng và ác tính với những biến chứng trầm trọng, không can thiệp tại chỗ mà chuyển lên bệnh viện bằng cáng võng đi bộ thì rất dễ bệnh nhân phải chịu Tu vong giữa đường. Vì sinh mạng người bệnh và vì mục tiêu giảm mắc sốt rét, tôi đã
quyết định cấp cơ số Thu*c artesunate tiêm về một số xã xa trung tâm huyện Nam Đông như Thượng Quảng, Thượng Long...; xa trung tâm huyện A Lưới như A Roằng, A Đớt, Đông Sơn, Hồng Thủy... Được sự ủng hộ của cán bộ chuyên môn trong đơn vị, tôi đã can đảm làm việc này mặc dù trước đó và cụ thể đến năm 2003 chưa có quy định.
Với
quyết định táo bạo này, tôi đã chọn một số y sĩ có kinh nghiệm, trình độ chuyên môn tốt ở các xã xa này để đào tạo, hướng dẫn kỹ thuật cần thiết. Thời điểm này, bác sĩ ở tuyến huyện còn hiếm chứ đừng nói đến tuyến xã; vì vậy, y sĩ ở xã là đối tượng được tôi quan tâm. Sau đó, Thu*c artesunate được cấp về các xã ở xa đã chọn lọc.
Nhớ lại thời buổi khó khăn, gian nan đó; y sĩ Võ Văn Trình ở Trạm Y tế xã Thượng Quảng, Nam Đông, một xã xa nhất nằm ở phía Tây huyện A Lưới được tôi chọn để giao nhiệm vụ. Lúc đầu, anh lo lắng hỏi tôi: “Mình làm việc này có ảnh hưởng gì không?”. Tôi đã hỏi lại anh: “Thế anh là y sĩ, anh có biết kỹ thuật tiêm bắp thịt và tĩnh mạch không? Anh đã từng tiêm Thu*c cho bệnh nhân nhiều chứ?”. Anh mỉm cười hiền hậu và tôi động viên anh, tôi sẽ chịu trách nhiệm, luôn luôn đứng bên cạnh hỗ trợ anh vì sinh mạng người bệnh. Anh liền nói: “Xã em xa nhất huyện, đi lại khó khăn, nhiều trường hợp cấp cứu em phải xử trí ngay tại nhà hay tại trạm. Tiêm Thu*c là việc em làm thường xuyên”. Như vậy là cả tôi và anh y sĩ này đều quyết tâm thực hiện.
Khoảng 2 tháng sau đó, Trạm Y tế xã Thượng Quảng tiếp nhận một bệnh nhân sốt rét nặng và ác tính với triệu chứng sốt cao, nôn mửa, lên cơn co giật... khi đi khai thác song mây từ rừng trở về. Sau khi chẩn đoán xác định tình trạng nguy kịch, bệnh nhân đã được xử trí can thiệp bằng Thu*c artesunate tiêm. Sau đó, người bệnh hết cơn co giật, bớt nôn mửa và triệu chứng sốt giảm dần, thoát khỏi sự nguy hiểm. Trạm y tế đã giữ lại để tiếp tục theo dõi, điều trị; những ngày sau, bệnh nhân ăn uống, đi đứng trở lại bình thường và được trở về nhà. Gia đình và cả trạm y tế ai cũng mừng cho sự thành công này. Tiếp theo, tôi nhận được thông tin của một số trạm y tế xa trung tâm huyện miền núi Nam Đông và huyện vùng cao, biên giới A Lưới cũng gặp phải các trường hợp tương tự; đồng thời xử trí theo chỉ đạo, hướng dẫn nên đã giải quyết bệnh nhân sốt rét có dấu hiệu đe dọa tính mạng và tiếp tục điều trị thành công người bệnh tại chỗ, không phải chuyển lên tuyến huyện và không để Tu vong sốt rét xảy ra.
Tuy vậy, tôi đã bị một áp lực lớn là Sở Y tế Thừa Thiên Huế phát hiện Thu*c artesunate tiêm được cấp về tuyến xã chưa đúng theo quy định. Lãnh đạo Sở Y tế lúc bấy giờ là BS. Nguyễn Sơn đã gọi tôi để trao đổi vấn đề này. Sau khi giải thích có tình, có lý, một câu nói của lãnh đạo đối với tôi là: “Anh phải chịu hoàn toàn trách nhiệm về việc làm của mình”. Đúng vậy, dám nghĩ, dám làm, dám chịu; thậm chí có thể bị kỷ luật cách chức nếu có sự cố xảy ra. Từ đó, năm 2003 cho đến nay, địa phương đạt được mục tiêu không có Tu vong do sốt rét hàng năm.
Theo thời gian, hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh sốt rét do Bộ Y tế ban hành từ năm 2007 mới quy định Thu*c artesunate tiêm được cấp về xã để giảm Tu vong sốt rét. Tôi mừng thầm vì một việc làm táo bạo những năm trước đó qua thực tiễn đã được các nhà lãnh đạo, quản lý cấp trên ủng hộ và điều hạnh phúc nhất là bảo vệ được sức khỏe, tính mạng của cộng đồng người dân ở những vùng còn khó khăn.
TTƯT.BS.
Nguyễn Võ Hinh (nguyên Giám đốc Trung tâm Phòng chống sốt rét-ký sinh trùng-côn trùng tỉnh Thừa Thiên