Thông thường, trẻ sơ sinh thường rụng rốn khi được 5 đến 7 ngày tuổi. Nếu chăm sóc rốn không tốt, có thể gây nhiễm trùng rốn.
Cần hiểu rõ và cách điều trị tốt, nhằm tránh những biến chứng nguy hiểm xảy ra cho trẻ, trong vệ sinh rốn.
1. Nhiễm trùng rốn khu trú.
Nhiễm trùng rốn khu trú: mất ranh giới bình thường giữa da và dây rốn, dây rốn viêm đỏ có mủ, đôi khi có rỉ máu. Nguyên tắc điều trị: điều trị nhiễm trùng. Giúp rốn mau rụng và khô. Kháng sinh điều trị: Oxacillin uống dùng 5 đến 7 ngày, hoặc Cephalosporin thế hệ 2 uống (Cefaclor, Cefuroxime).
Chăm sóc rốn: đây là một việc rất quan trọng, cần làm mỗi ngày, nhằm mục đích: giảm tình trạng nhiễm trùng, rốn mau khô và rụng.
Chăm sóc tại nhà và phòng ngừa: các bà mẹ cần được hướng dẫn, cách chăm sóc rửa rốn tại nhà, mỗi ngày 1 đến 2 lần, bằng nước muối S*nh l* 0,9%, và dặn dò đem trẻ trở lại tái khám, nếu rốn còn chảy mủ hay dịch sau 2 ngày, hoặc khi tình trạng nhiễm trùng nặng hơn. Phòng ngừa: bảo đảm vô trùng trước và sau khi sinh. Cắt và cột rốn bằng dụng cụ vô trùng. Rửa tay trước khi chăm sóc trẻ. Để rốn hở và khô, tránh đắp hoá chất hay vật lạ vào rốn. Để hở, không băng kín, là biện pháp làm rốn mau khô và mau rụng.
2. Nhiễm trùng rốn lan tỏa.
Nhiễm trùng rốn nặng: nhiễm trùng lan ra mô liên kết xung quanh, gây viêm đỏ cứng quanh rốn, tạo quầng rốn đường kính lớn hơn 2cm. Trẻ có kèm biểu hiện nhiễm trùng toàn thân, (sốt cao, lừ đừ, bỏ bú). Nhiễm trùng lan theo đường máu: thấy ổ mủ ở da, ở chi ở phổi, vân vân, kèm theo triệu chứng nhiễm trùng huyết, (tổn thương đa cơ quan). Soi cấy mủ rốn, mủ áp-xe.
Cấy máu nếu viêm tấy lan tỏa.
Điều trị: săn sóc tại chỗ, bằng rửa rốn bằng nước muối S*nh l* 0,9%, sau đó thoa trên rốn bằng dung dịch Milan 1%, ngày thoa 2 lần sáng - chiều.
Kèm kháng sinh toàn thân: Oxacillin 50 đến 100 mg trên1 kg mỗi ngày, tiêm tĩnh mạch chậm, (hoặc Nafcillin, Vancomycin), dùng 7 đến 10 ngày Gentamycin 5 mg trên 1kg mỗi ngày. Tiêm bắp dùng 7 ngày. Hay một mình Aminoglycoside, hoặc Cephalosporin thế hệ thứ III, hoặc theo kháng sinh đồ.
Nếu nghi ngờ vi trùng hiếm khí, hay vi trùng hỗn hợp thêm Metrodiazol.
3. Bệnh uốn ván rốn.
Vi khuẩn Clostri diumtetani, xâm nhập vào cơ thể trẻ qua vết cắt rốn. Vi khuẩn uốn ván có thể sống trong điều kiện hiếm khí. Sau khi vi khuẩn uốn ván vào cơ thể trẻ, thường không làm phát sinh ngay các triệu chứng rõ rệt. Trong thời kỳ ủ bệnh, (trung bình 7 ngày, còn sớm hay muộn hơn, tùy theo mức độ độc tố, mà vi khuẩn tiết ra). Dựa vào khoảng thời gian ủ bệnh, có thể tiên lượng được một phần bệnh nặng hay nhẹ. Ở thời kỳ toàn phát, trẻ sốt 38 đến 39
oC, có khi lên 40 đến 41
0C, quấy khóc, bỏ bú, hàm cứng, càng ngày càng rõ, dần dần xuất hiện co giật và co cứng. Mỗi khi lên cơn co giật, mặt
trẻ sơ sinh nhăn lại, miệng chúm chím, sùi bọt mép, hai tay nắm chặt, nếu cơn giật nhẹ, thì da của
trẻ sơ sinh vẫn hồng hào, nhưng nếu co giật mạnh liên tục, sẽ kèm theo những cơn ngừng thở, vì cơ thanh quản co lại, làm cho trẻ tím tái, chân tay lạnh, nhiều nguy cơ đe dọa tính mạng.
Điều trị: cần phát hiện sớm khi trẻ mới bắt đầu bỏ bú. Cho trẻ nằm yên tĩnh, tránh mọi kích thích bên ngoài, tránh thăm khám nhiều. Nên đặt trẻ trong lồng kính hoặc giường ấm, tránh tiếng động và ánh sáng. Bảo đảm nhu cầu nước, điện giải, năng lượng, bằng truyền tĩnh mạch. Cho ăn sữa mẹ hoặc sữa đặc hiệu qua ống sonde dạ dày. Dự phòng viêm phổi, do hít chất nhầy từ hầu họng, bằng cách cho ăn ít hoặc không ăn, nếu còn đe dọa nôn. Vệ sinh rốn bằng oxy già. Kháng huyết thanh chống uốn ván, từ 10000 đến 20000 đơn vị mỗi ngày.
Kháng sinh đề phòng bội nhiễm, thường dùng nhóm, Cephalosporin 40 đến 50mg trên 1kg mỗi ngày, tùy theo tình trạng nhiễm trùng. Chống co giật bằng các loại Thu*c an thần, Phenobarbital 15 đến 20mg trên 1kg mỗi ngày. Diazepam 0,5 đến 10mg trên 1kg mỗi ngày. Tiêm tĩnh mạch khi co giật. Chlorpromazin có thể sử dụng để chống co giật. Thông khí phổi viện trợ, nếu có khó thở, tím tái. Trường hợp nặng phải dùng máy thở.
Phòng ngừa: đỡ sinh an toàn, bảo đảm đầy đủ các phương tiện đỡ sinh vô khuẩn. Khi cắt rốn, phải sát khuẩn bằng cồn iod 1 đến 3%, tuân thủ mọi nguyên tắc vô khuẩn. Hướng dẫn bà mẹ đi khám thai định kỳ, tránh sinh rớt. Tiêm vắc-xin phòng uốn ván cho mẹ: tiêm 2 mũi vắc-xin phòng uốn ván, trong quá trình mang thai. Kháng thể uốn ván, được tạo ra trong cơ thể mẹ truyền sang cho thai, có khả năng phòng bệnh cho trẻ trong giai đoạn sơ sinh. Khoảng cách giữa 2 lần tiêm ít nhất 30 ngày.
4. Bệnh động mạch rốn duy nhất.
Bình thường trong dây rốn liên kết giữa mẹ và thai, có 3 mạch máu: 2 động mạch và 1 tĩnh mạch. Bất thường ở dây rốn thường gặp nhất là, 1 động mạch rốn, chiếm 0,08 đến 1,9% trong tổng số thai kỳ. Bất thường cấu trúc khác, có thể kèm theo gồm: hệ niệu Sinh d*c, hệ tim mạch, hệ xương khớp, hệ thần kinh và rối loạn nhiễm sắc thể. Khi có động mạch rốn duy nhất, thì cần khảo sát kỹ hình thái thai nhi. Khi trẻ sinh ra. Khoảng 30% những trẻ có 1 động mạch rốn, có bất thường bẩm sinh khác đi kèm. Cần thăm khám cuống rốn trẻ cẩn thận, và tìm các dị tật khác đi kèm. Để điều trị thích hợp.
5. Bệnh u hạt rốn.
U hạt rốn là tình trạng, chậm biểu bì hóa sau rụng rốn, khiến mô hạt phát triển quá mức.
Nguyên nhân: thông thường u hạt rốn xảy ra ở những trẻ chậm rụng rốn, thường quá 6 đến 8 ngày sau sinh. Điều này tạo điều kiện u hạt phát triển. Chẩn đoán: Cơ năng: trẻ rụng rốn trễ, u hạt rỉ dịch vàng nhạt vùng rốn, mủ đục hôi nếu có bội nhiễm.
Thực thể: khám thấy u hạt màu đỏ nhạt. U hạt nhỏ được chấm đốt bằng Nitrat bạc 75%, (Ag NO
3), 2 lần mỗi tuần trong 4 tuần. Thủ thuật cần được nhân viên y tế thực hiện, tránh gây bỏng xung quanh chân rốn. Cần bôi vaseline xung quanh rốn trước khi thực hiện thao tác, để tránh gây bỏng, nếu Thu*c có chạm xung quanh. Nếu chấm u hạt bằng nitrat thất bại, hoặc u hạt to, có cuống, thì việc điều trị bằng đốt điện.
6. Tồn tại ống niệu rốn.
Bình thường thì ống niệu rốn, nối từ xoang niệu Sinh d*c và rốn, sẽ được đóng kín và xơ hóa, thành dây chằng rốn - bàng quang từ trong thời kỳ bào thai. Tồn tại ống rốn niệu, là sự tồn tại 1 ống nối từ rốn vào bàng quang. Như vậy, nước tiểu có thể trào ngược từ bàng quang vào rốn. Tổn thương nơi nối giữa bàng quang và rốn, để cho nước tiểu đổ ra cuống rốn, cuống rốn luôn rỉ dịch liên tục, đôi khi trẻ bị nhiễm trùng tiểu. Bệnh lý này khi được phẫu thuật. Giải phóng tồn tại ống rốn niệu.
7. Thoát vị rốn.
Trẻ được sinh ra với dây rốn gắn ở bụng. Trong vòng 5 đến 7 ngày sau khi sinh, cuống rốn teo dần và rụng đi, vết thương tự lành và tạo nên rốn của trẻ. Lỗ ở thành bụng, nơi dây rốn đi qua sẽ tự đóng lại khi trẻ lớn lên. Thoát vị rốn xảy ra, khi các cơ bụng đóng không kín.
Cách phát hiện: một khối tròn nổi lên ngay tại vị trí lỗ rốn, có thể nhìn thấy khối lồi này, và cảm nhận nó khi ấn thật nhẹ nhàng lên vùng rốn. Khối thoát vị có thể to lên khi trẻ khóc, ho, ưỡn người để đi ngoài, hay khi trẻ ngồi dậy.
Khối này có thể nhỏ đi hoặc biến mất khi bé thư giãn. Thoát vị rốn thường không gây đau. Thoát vị rốn ở trẻ nhỏ hiếm khi gây biến chứng.Thoát vị gồm mạc nối hay một phần ruột non. Tự khỏi khi trẻ 1 tuổi, ngay cả khi thoát vị rốn lớn 5cm đường kính, cũng tự khỏi khi trẻ 5 đến 6 tuổi. Phẫu thuật không nên làm, trừ khi còn tồn tại 4 đến 5 tuổi, gây ra triệu chứng nghẹt, hay trở lên lớn hơn sau 1 tuổi.
Bác sĩ: NGUYỄN THUẬN HẢI.