Sự yếu kém trong việc tự bảo vệ cơ thể của người cao tuổi (NCT) rõ nét mỗi khi thời tiết chuyển mùa, nhất là từ nóng sang lạnh. Trong các bệnh mà NCT dễ mắc phải hoặc tái phát khi chuyển mùa thì bệnh về đường hô hấp là loại bệnh hay gặp nhất.
Sự yếu kém trong việc tự bảo vệ cơ thể của người cao tuổi (NCT) rõ nét mỗi khi
thời tiết chuyển mùa, nhất là từ nóng sang lạnh. Trong các bệnh mà NCT dễ mắc phải hoặc tái phát khi chuyển mùa thì bệnh về đường hô hấp là loại bệnh hay gặp nhất.
Những bệnh đường hô hấp
Với NCT thì khi sức đề kháng yếu đi thì mọi loại bệnh tật có thể tấn công dễ dàng hơn, nhất là các bệnh gây ra bởi vi sinh vật (virút, vi khuẩn, vi nấm). Đường hô hấp được phân chia thành đường hô hấp trên và đường hô hấp dưới. Bệnh viêm mũi, họng, thanh quản là một bệnh thuộc đường hô hấp trên, loại bệnh này có thể gặp quanh năm nhưng khi thời tiết chuyển muà, nóng sang lạnh thì NCT dễ gặp phải.
Bệnh thể hiện bằng hiện tượng hắt hơi, sổ mũi, chảy mũi nước; đau rát họng gây ho, tức ngực, có khi gây khó thở. Có thể ho khan hoặc có đờm. Đờm có thể là màu trắng, đặc quánh hoặc lỏng, đôi khi có một ít máu tươi do có tổn thương một số mạch máu nhỏ ở đường hô hấp trên gây ra. Nếu viêm họng kéo dàithì cơn ho sẽ làm cho NCT rất khó chịu nhất là gây đau thượng vị, kẽ liên sườn do cơ hoành bị kích thích nhiều gây co kéo. Viêm họng mạn tính kéo dài hoặc viêm mũi mạn tính rất có thể biến chứng viêm xoang gây nhức đầu. Viêm đường hô hấp dưới ở NCT khi
thời tiết chuyển mùa có thể gặp viêm phế quản, viêm phổi.
Một điều cần lưu ý là viêm phế quản, viêm phổi cấp tính ở NCT thân nhiệt ít tăng cao như người trẻ tuổi nên dễ nhầm là bệnh nhẹ và dễ bỏ qua cho nên khi bệnh đã nặng thì gây không ít khó khăn cho điều trị. Một số người có bệnh mạn tính như hen suyễn, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), khi
thời tiết chuyển mùa bệnh rất dễ tái phát và có khi gây nguy kịch cho người bệnh phải cấp cứu khẩn trương, nếu để muộn có thể tính mạng sẽ bị đe dọa. Những NCT bị bệnh viêm phế quản mạn tính, khí phế thũng, giãn phế quản thì khi thời tiết chuyển từ nóng sang lạnh bệnh cũng dễ tái phát. Ngoài ra, sức đề kháng của NCT yếu kém, thời tiết lúc chuyển mùa lúc lạnh, lúc ẩm hoặc khô hanh cũng tạo điều kiện cho bệnh đường hô hấp ở NCT xuất hiện. Một số người có quan niệm rằng, khi thời tiết lạnh, hút Thu*c sẽ làm cho cơ thể ấm dần lên. Đây là một quan niệm không đúng và nếu là NCT hút Thu*c càng dễ mắc hoặc bệnh tái phát. Bởi vì, khói Thu*c lá, Thu*c lào khi hít vào đường hô hấp sẽ làm tổn thương các nhu mô phổi (tổ chức phổi), dó đó làm tăng nguy cơ nhiễm trùng cơ hội (bình thường ở đường hô hấp có vô số vi khuẩn sống cộng sinh hoặc ký sinh ở đó).
Thêm vào đó, nếu khi thời tiết thay đổi kèm theo môi trường bị ô nhiễm, nhiều bụi, khói của bếp than, bếp củi, bếp dầu, nhà ở chật chội, không thông thoáng (vì mùa lạnh dễ đóng kín các cửa) cũng là những yếu tố thuận lợi làm cho NCT dễ mắc hoặc tái phát bệnh đường hô hấp nhất.
Phòng bệnh như thế nào?
Cần mặc đủ ấm ngay cả khi còn ở trong nhà, nếu đi ra đường cần mặc thật ấm, đội mũ len, chân đi tất, tay đeo găng và nhớ quàng cổ bằng khăn ấm. Khi đi ngủ cần ngủ phòng ấm, có đủ chăn (nếu có đệm thì càng tốt) tránh gió lùa.
thời tiết chuyển mùa từ nóng sang lạnh thì NCT cần có nước ấm để tắm, rửa. Trước khi tắm nên chuẩn bị quần áo sạch để thay ngay sau khi tắm và khi tắm xong nhớ lau người thật khô mới mặc quần áo (nếu không tự chuẩn bị được thì cần nhờ người nhà hoặc người giúp việc hỗ trợ). Phòng tắm cũng rất cần kín gió để tránh hiện tượng lạnh đột ngột rất nguy hiểm, nhất là NCT có bệnh tăng huyết áp.
Khi nhiệt độ thay đổi đột ngột từ nóng chuyển sang lạnh hoặc rét chuyển sang rét đậm, NCT nên hạn chế ra khỏi nhà lúc sáng sớm. Có thể vẫn tập thể dục hoặc đi lại, vận động thân thể ở trong nhà. Cần vệ sinh họng, miệng sạch sẽ thường xuyên hàng ngày như đánh răng đều đặn trước và sau khi ngủ dậy; súc họng bằng nước muối S*nh l* (có thể tự pha chế). Những trường hợp dùng răng giả cần vệ sinh răng giả thật sạch hàng ngày, hàng tuần không để bám dính nhiều cặn, thức ăn làm tăng nguy cơ bội nhiễm vi sinh vật cho đường hô hấp. Cần bỏ Thu*c lá, Thu*c lào nhất là những NCT đã bị các bệnh mạn tính như viêm họng, viêm phế quản, COPD, giãn phế quản, khí phế thũng, hen suyễn, viêm xoang.
Thu*c lá, Thu*c lào ngoài gây các bệnh về đường hô hấp còn có khả năng làm tăng nặng nhiều bệnh khác như bệnh về tim mạch (tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim…) cho nên không nên hút và nếu bỏ được thì rất tốt cho sức khoẻ. Những NCT đã có bệnh về đường hô hấp mạn tính hoặc các bệnh mạn tính khác, khi
thời tiết chuyển mùa nên định kỳ đi khám bệnh để được tư vấn những điều cần thiết về bảo vệ sức khỏe cho bản thân mình trong mùa lạnh.
PGS.TS. BÙI KHẮC HẬU