Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính
I. ĐỊNH NGHĨA Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) là tình trạng bệnh có hạn chế thông khí ở phổi mà không có khả năng hồi phục hoàn toàn. Bệnh tiến triển từ từ và liên quan đến phản ứng viêm bất thường của phổi do các phân tử hoặc khí độc hại.Chia 4 giai đoạn : +Giai đoạn I: COPD nhẹ +Giai đoạn II: COPD trung bình +Giai đoạn III: COPD nặng +Giai đoạn IV: COPD rất nặng
II. NGUYÊN NHÂN +Nguyên nhân nội tại có 2 nguyên nhân: Tăng nhạy cảm đường hô hấp: phản ứng quá mức với những chất kích thích từ không khí, như thuốc lá, ô nhiễm môi trường. Thiếu men alpha 1 antitrypsin : là 1 loại protein được gan sản xuất để bảo vệ phổi khỏi bị tổn thương, có tính di truyền và nó là yếu tố nguy cơ di truyền duy nhất của COPD được biết đến. Thiếu men này nặng có thể dẫn đến khí phế thủng.
II.NGUYÊN NHÂN +Nguyên nhân môi trường bên ngoài: Các yếu tố môi trường: Khói thuốc lá, thuốc lào, khí thải, khí độc công nghiệp ,.. Hút thuốc hoặc tiếp xúc với khói thuốc : Hút thuốc là nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính , chiếm trên 90% số ca bệnh . Tăng nhạy cảm đường hô hấp : Một số bệnh nhân COPD bị tăng nhạy cảm đường hô hấp. Là tình trạng đường hô hấp phản ứng quá mức với những chất kích thích từ không khí. Như đốt than, củi, thời tiết lạnh,…
II.NGUYÊN NHÂN + Nguyên nhân bên ngoài: Do ô nhiễm môi trường: ô nhiễm khí bụi bẩn, về khói thuốc lá, mùi hóa chất độc hại, khói than,… Bị nhiễm trùng đường hô hấp từ lúc còn nhỏ: hen phế quản, viêm phế quản mãn tính, ho lao và các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp ,…
III. TRIỆU CHỨNG +Ho mạn tính:Thường là triệu chứng đầu tiên của bệnh Lúc đầu ho cách khoảng nhưng sau đó ho xảy ra hằng ngày, thường suốt ngày, ít ho ban đêm +Khó thở:Là triệu chứng quan trọng của bệnh, Dai dẳng và xảy ra từ từ. Lúc đầu chỉ xảy ra khi gắng sức. Khi chức năng phổi bị giảm, khó thở trở nên nặng hơn và bệnh nhân không thể đi bộ được.Cuối cùng khó thở xảy ra trong các hoạt động hằng ngày
III. TRIỆU CHỨNG Tăng đờm: đờm nhầy, trong, đợt cấp có bội nhiễm thì chuyển sang màu vàng. Thở khò khè: thường được mô tả như âm thanh huýt sáo khi hít sâu và khi thở ra. Tức ngực: thường được mô tả như cảm giác có áp lực đè lên phổi hoặc ngực và làm cho việc thở trở nên khó khăn.
III. TRIỆU CHỨNG +Mệt mỏi : Những bệnh nhân này thường mệt mỏi nhiều hơn gấp 3 lần so với những người bình thường. +Chán ăn và sút cân : Thường xảy ra khi bệnh ở giai đoạn nặng hoặc rất nặng. Đồng thời có thể là dấu hiệu của những bệnh lý khác như ung thư phổi hoặc lao phổi.
III. TRIỆU CHỨNG Trầm cảm, lo âu : Ít được để ý nên vấn đề về tinh thần thường không được chẩn đoán và không được điều trị trên lâm sàng. Tăng thời gian nằm viện, tăng tần xuất nhập viện, dẫn đến giảm chất lượng cuộc sống và giảm tuổi thọ. Tỷ lệ người bị PTNMT đồng thời mắc bệnh trầm cảm ước tính trong khoảng 10 60%, gặp nhiều nhất ở những người bệnh PTNMT nặng phải thở oxy thường xuyên tại nhà.
CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ Chẩn đoán phân Triệu chứng LS. Chẩn biệt. đoán Khám LS. Chẩn đoán xác định. Cận LS. Điề Giảm các yếu tố nguy u trị cơ. Điều trị bằng thuốc Sự luyện tập. Chế độ dinh dưỡng.
CHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT BỆNH PTNMT. v Nhóm bệnh đường hô hấp có khá nhiều điểm tương đồng về cơ chế gây bệnh, triệu chứng bệnh (ho, khó thở, tức ngực,..) do vậy có rất nhiều nhầm lẫn cho người dân đặc biệt là người có bệnh. v Cần phân biệt bệnh PTNMT và hen phế quản (HPQ) để có hướng điều trị thích hợp.
Phân biệt BỆNH PTNMT HEN PHẾ QUẢN Độ tuổi người > 40 tuổi. xuất hiện lúc nhỏ Tiến Các triệu chứng Biến đổi từng ngày. triển tiến triển năng dần. Nguyên Tiền sử hút thuốc Nhiễm bụi phấn, phấn nhân lá, khói bụi, hóa hoa, lông vật nuôi, chất .. thời tiết, viêm xoang, … Thời gian Khó thở ,ho liên tục Thường chỉ xuất hiện cả ngày. ban đêm, gần sáng..
phân biệt BỆNH PTNMT HEN PHẾ QUẢN Khám phổi Luôn có triệu chứng khi Khám ngoài cơn khám phổi. hen hoàn toàn bình thường. RL thông Không hồi phục hoàn Hồi phục hoàn khí tắc toàn. toàn. nghẽn Biến chứng Biến chứng tâm phế mạn Hiếm khi có biến hoặc suy hô hấp mạn chứng suy hô hấp thường xảy ra ở giai mạn hoặc tâm đoạn cuối. phế mạn.
ĐỊNH NGHĨA LÂM SÀNG CẬN LÂM SÀNG Lao phổi là bệnh Mệt mỏi, biếng Khởi phát ở mọi lứa lý phổi do vi trùng ăn, sụt cân, sốt nhẹ tuổi lao gây ra, không hay ớn lạnh về Xquang phổi có hình LAO phải bệnh mạn chiều tối và các ảnh thâm nhiễm phổi PHỔI tính triệu chứng ơ phổi Xác định bằng xét như ho, khạc đàm, nghiệm vi trùng học đôi khi có ho ra máu.
Khạc đàm, ho X quang phổ: có hình mờ dạng lưới đi Giãn phế ra máu,khó từ rốn đến co hoành; đôi khi có hình ảnh quản là sự thở ngáy, ran mờ một cách có hệ thống nhiều nhất ở giãn không rít, ran ẩm to thùy giữa và thùy dưới phổi; đôi khi có hồi phục hạt. Khi bị bội hình ảnh “hoa hồng nhỏ” giống như các phế nhiễm có thể những kén khí chồng lên nhau, có thể có quản nhỏ nghe được ran hình ảnh mức nước khí trong giai đoạn ứ GIÃN và trung nổ khô hay ran mủ PHẾ bình kèm nổ ướt nhỏ - CT scan phổi : phần lớn các giãn phế QUẢN theo sự hạt hay hội quản thể hình trụ. loạn dạng chứng tràn - Vi trùng: Hay gặp nhất là Haemophilus các lớp dịch màng influenza và phế cầu phế quản phổi. Nội soi PQ: xác định những phế Ngón tay hình quản bị viêm, đồng thời có thể lấy và đa tiết dùi trống. mủ để khảo sát vi trùng.cho thấy có phế quản dãn phế quản, dày thành PQ
CHUẨN ĐOÁN XÁC ĐỊNH Triệu chứng lâm sàng: • Đã từng bị bệnh này, tiếp xúc nhiều với thuốc lá, khói bụi,… • Ho khạc đàm kéo dài nhiều năm. • Khó thở tăng dần. Khám LS : Lồng ngực căng, khe gian sườn giãn. RRPN giảm. Gõ vang trống
CHUẨN ĐOÁN CẬN LÂM SÀNG q Để hổ trợ trong việc chuẩn đoán bệnh nhân bị bệnh PTNMT, những test và xét nghiệm sau có thể được dùng sau: l Đánh giá giảm chức năng hô hấp bằng phế dung kế l Test hồi phục phế quản sau khi khí dung thuốc giản phế quản. l Đo khí máu động mạch l x quang phổi l Điện tâm đồ
ĐIỀU TRỊ: Giảm các yếu tố nguy cơ Giảm tỷ lệ hút hoặc tiếp xúc với thuốc lá. Hạn chế tối đa việc phơi nhiễm khói bụi, hóa chất độc hại.
Đeo bảo hộ khi lao động tại nơi có hóa chất và khói công nghiệp Hạn chế đun nấu bằng than củi trong nhà và các chất đốt sinh khối
Điều trị bằng thuốc 1. Các thuốc giãn phế quản: u Chất cường giao cảm kích thíchường beta 2: • Tác dụng ngắn: Salbutamon, Terbutaline • Tác dụng dài: Formoterol , Serevent... u Kháng cholinergic : • Atrovent dạng bình xịt định liều. u Methylxanthine : • Theophylline , Diaphylline u Kết hợp cường beta 2 tác dụng ngắn + kháng cholinergic : • Fenoterol+ Ipratropium ( Berodual )Võ Thị Loan • Trần Ngọc Thúy