THAI NGOÀI TỬ CUNG (Grossese Extra Unterine:GEU) Đối tượng: Y4, CT3 Ths. Bs. Nguyễn Tiến Công
MỤC TIÊU HỌC TẬP 1. Nêu được các nguyên nhân TNTC 2. Phân loại được các vị trí TNTC 3. Mô tả được triệu chứng của TNTC 4.Xử trí và cách phòng tránh TNTC
I. ĐẠI CƯƠNG - Bình thường trứng sau khi thụ tinh sẽ di chuyểnvào buồng TC & làm tổ ở đó, Nếu vì một lý do nào đó trứng làm tổ ở bên ngoài TC thì gọi là chửa ngoài TC - Đây là một cấp cứu chảy máu trong sản khoa, Có thể gây tử vong nếu không phát hiện & xử trí kịp thời
Dịch tễ học - Thai ngoài tử cung chiếm 1 – 2 % thai nghén. - Là nguyên nhân tử vong nhất 3 tháng đầu thai kỳ ( 4 – 10%). - Tỷ lệ thai ngoài tăng có liên quan với: + Các bệnh lây truyền qua đường tình dục + Viêm nhiễm tiểu khung + Tiền sử nạo phá thai + Sử dụng DCTC hay mẹ lớn tuổi
3. Nguyên nhân: - Viêm nhiễm vòi trứng - Nạo hút thai nhiều lần - Khối u chèn ép: u mạc treo ruột,u buồng trứng.. - Vòi trứng bị hẹp bẩm sinh - Vòi trứng bị co thắt bất thường - Bất thường về trứng & tinh trùng di chuyển - Những PT trên vòi trứng gây chít hẹp.
4. Triệu chứng lâm sàng 4.1. Thai ngoài tử cung chưa vỡ - Bệnh nhân có biểu hiện:tắt kinh,đau bụng,ra máu  Р- Khám:Cạnh TC có một khối mềm,ranh giới rõ,ấn đau,túi cùng mềm
- Cận lâm sàng: + HCG: Ko giúp chẩn đoán vị trí + Siêu âm: Không có khối thai trong TC, khối thai ở một bên vòi trứng, hay cạnh TC. + Soi ổ bụng: + Nạo sinh thiết buồng: không có gai nhau chỉ có màng rụng
4.2. TNTC vỡ Toàn thân: sốc mất máu Cơ năng - Tắt kinh,chậm kinh hoặc rối loạn kinh nguyệt - Ra máu: hay gặp,ra ít một màu đen - Đau bụng: đau âm ỉ vùng hạ vị, nếu vỡ có thể đau đột ngột, dữ dội gây choáng hoăc ngất.
Thực thể - Toàn trạng: choáng xuất huyết nội, bụng chướng. - Sờ: có phản ứng thành bụng - Gõ: đục vùng thấp - Thăm âm đạo:có huyết đen theo tay, túi cùng Douglas phồng & đau: gọi là tiếng kêu Douglas - Chọc dò túi cùng Douglas: có máu đen loãng, không đông.
4.3 TNTC huyết tụ thành nang - Dựa vào tiền sử :có chậm kinh, ra máu  Đ, đau bụng vùng hạ vị, tự nhiên đau chói rồi cơn đau giảm đi - Ra máu ít, màu đen - Đau tức bụng dưới - Dấu hiệu chèn ép: đái khó,táo bón - Toàn thân: thiếu máu da xanh - Khám: vùng hạ vị có khối u, ranh giới không rõ - Thăm trong: khối u rắn,ranh giới không rõ,ấn đau, chọc dò có thể thấy máu đen loãng không đông (ít dùng)
4.4. Chửa trong ổ bụng : ít gặp - Thường thứ phát sau một trường hợp thai ngoài tử cung đóng ở loa vòi sẩy vào ổ bụng, triệu chứng rõ hơn và chuẩn đoán dễ hơn khi thai trên 5 tháng. - Triệu chứng cơ năng + Đau bụng, đau tăng khi có cử động thai. + Có thể có hiện tượng bán tắc ruột: nôn, buồn nôn, bí trung đại tiện. + Ra huyết, lượng ít ( ở 70% trường hợp).
- Thực thể + Cảm giác thai ở nông ngay dưới da bụng, không có cơn co tử cung. + Khám âm đạo: kích thước tử cung bình thường, tách biệt với khối thai. Ngôi thai bất thường trong 50-60% các trường hợp.
- Siêu âm: + TNTC, xen kẽ giữa các quai ruột non, + Thường SDD, Kích thước nhỏ hơn tuổi thai + Nhau không phẳng, ối ít + Mạc nói, ruột, tử cung, nhau khó phân biệt với cơ TC. - X Quang: trên phim chụp nghiêng thấy các phần thai nằm vắt qua cột sống lưng của mẹ.
4.5 Thể giả sẩy: - Cơ năng: cũng có triệu chứng trễ kinh, ra máu và đau bụng. - Thực thể: dưới ảnh hưởng của nội tiết tố thai nghén, niêm mạc tử cung sẽ phản ứng dầy lên, khi bong ra cùng với máu, người ta dễ chuẩn đoán nhầm là sẩy thai. - Chỉ chuẩn đoán được khi xét nghiệm giải phẫu bệnh trả lời không phải là tổ chức nhau thai chỉ là tổ chức màng rụng.
5 Chẩn đoán 5.1 Chẩn đoán xác định - Dựa vào triệu chứng: tắt kinh,đau bụng,ra máu - Có đau bụng đột ngột, có thể có choáng - Túi cùng Douglas đầy, đau - Chọc dò Douglas
5.2 Chẩn đoán phân biệt - Thai ngoài TC chưa vỡ: + Dọa sẩy thai + Viêm phần phụ + Viêm ruột thừa - Thai ngoài tử cung vỡ: Với các triệu chứng gây chảy máu trong ổ bụng như: vỡ gan, vỡ nách, thủng dạ dày…
- Thể huyết tụ thành nang: + Khối u buồng trứng xoắn hoặc dính, u xơ tử cung. + Khối viêm quanh tử cung. + Các bệnh liên quan đến tiết niệu. - Thai trong ổ bụng: + Khối u mạc treo. + Bán tắc ruột. - Thể giả sảy: + Sảy thai.
6. Điều trị *Tuyến y tế cơ sở - Không nên làm: + Không dùng thuốc giảm đau + Không thăm khám  Рnhiều lần + Không giữ lại để theo dõi -Nên làm: + Đo mạch,HA + Hạn chế đi lại + Chuyển đến tuyến có phẫu thuật -Nếu CNTC vỡ: vừa hồi sức vừa chuyển khẩn cấp
Điều trị nội khoa Điều kiện: - Huyết động ổn định - Khối thai ngoài tử cung chưa vỡ - Lượng dịch trong ổ bụng dưới 100ml - Đường kính khối thai dưới 4cm. - Chưa thấy tim thai trên siêu âm. - Nồng độ ß – hCG không vượt quá 10000 mIU/ml - Bệnh nhân không có chống chỉ định với Methotrexate
Phẫu thuật: - Điều trị tận gốc: - Điều trị bảo tồn: - Phẫu thuật nội soi: