NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT; Số 6/86 Duy Tân, Cầu Giấy, Hà Nội ĐT: 080.49221 Fax: 080.49222 Email: suthat@nxbctqg.vn Website: www.nxbctqg.vn TÌM ĐỌC SÁCH GS.TSKH. Hoàng Tích Huyền LÀM MẸ - CẨN THẬN VỚI TÁC DỤNG PHỤ CỦA THUỐC Thầy thuốc ưu tú, BS. Quách Tuấn Vinh LÀM MẸ AN TOÀN AN TOÀN - THỰC PHẨM VỚI BỆNH UNG THƯ PGS.TS.BSCC. Trần Đình Toán - ĂN UỐNG - PHÒNG VÀ CHỮA BỆNH Ở NGƯỜI CÓ TUỔI NHÀ XUẤT BẢN SÁCH KHÔNG BÁN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT
Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång PGS. TS. PH¹m v¨n linh Phã Chñ tÞch Héi ®ång ph¹m chÝ thμnh Thμnh viªn trÇn quèc d©n TS. nguyÔn ®øc tμi ts. nguyÔn an tiªm nguyÔn vò thanh h¶o
Lêi nhμ xuÊt b¶n Mang thai an toμn vμ sinh con kháe m¹nh, th«ng minh lμ mong muèn cña hÇu hÕt phô n÷, ®Æc biÖt lμ nh÷ng ng−êi phô n÷ trong ®é tuæi sinh ®Î. §Ó cã thÓ thùc hiÖn ®−îc mong muèn nμy, nh÷ng ng−êi phô n÷ trong ®é tuæi sinh ®Î vμ c¸n bé y tÕ lμm c«ng t¸c ch¨m sãc søc kháe sinh s¶n cÇn ®−îc trang bÞ nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n liªn quan tíi vÊn ®Ò lμm mÑ an toμn. Nh÷ng kiÕn thøc ®ã sÏ gióp ng−êi phô n÷ biÕt c¸ch tù ch¨m sãc b¶n th©n trong c¸c giai ®o¹n tr−íc khi mang thai, trong khi mang thai, trong qu¸ tr×nh sinh në vμ sau khi sinh në; biÕt c¸ch ch¨m sãc bÐ trong nh÷ng giai ®o¹n ®Çu sau sinh vμ ®Æc biÖt cã thÓ nhËn thøc, xö trÝ kÞp thêi nh÷ng tai biÕn, rñi ro th−êng gÆp trong qu¸ tr×nh mang thai, sinh në vμ sau sinh; ®ång thêi còng cung cÊp thªm kiÕn thøc cho c¸n bé y tÕ cÊp c¬ së trong qu¸ tr×nh gióp ®ì, ch¨m sãc, h−íng dÉn phô n÷ lμm mÑ an toμn. Lμ mét trong t¸m néi dung c¬ b¶n cña c«ng t¸c ch¨m sãc søc kháe sinh s¶n, ®ång thêi còng lμ mét néi dung quan träng trong chiÕn l−îc ch¨m sãc søc kháe bμ mÑ vμ trÎ em trªn toμn cÇu, lμm mÑ an toμn lμ c¸c ho¹t ®éng nh»m b¶o ®¶m søc kháe vμ cuéc sèng cho bμ mÑ vμ trÎ s¬ sinh, nh»m gi¶m tèi thiÓu tû lÖ tai biÕn s¶n khoa, gi¶m t×nh tr¹ng tö vong mÑ 5
vμ tö vong s¬ sinh. Lμm mÑ an toμn hiÖn nay ®ang nhËn ®−îc sù quan t©m ®Æc biÖt cña Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi (WTO) vμ nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi, trong ®ã cã ViÖt Nam. Víi mong muèn gãp phÇn n©ng cao kiÕn thøc vÒ lμm mÑ an toμn cho phô n÷ trong ®é tuæi sinh ®Î vμ c¸c c¸n bé y tÕ lμm c«ng t¸c ch¨m sãc søc kháe sinh s¶n cÊp c¬ së, Nhμ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia Sù thËt xuÊt b¶n cuèn s¸ch Lμm mÑ an toμn do tËp thÓ c¸c b¸c sÜ giμu kinh nghiÖm trong lÜnh vùc ch¨m sãc søc kháe sinh s¶n biªn so¹n. Néi dung cña cuèn s¸ch ®−îc kÕt cÊu thμnh ba phÇn, trong ®ã phÇn thø nhÊt vμ phÇn thø hai tr×nh bμy c¸c néi dung liªn quan tíi vÊn ®Ò lμm mÑ an toμn trong c¸c giai ®o¹n tiÒn mang thai vμ mang thai, giai ®o¹n chuyÓn d¹ vμ ngay sau sinh; phÇn thø ba ph©n tÝch c¸c nguy c¬, tai biÕn th−êng gÆp trong qu¸ tr×nh mang thai, chuyÓn d¹, ngay sau sinh vμ c¸ch xö trÝ c¸c nguy c¬, tai biÕn ®ã. MÆc dï tËp thÓ t¸c gi¶ vμ Nhμ xuÊt b¶n ®· rÊt cè g¾ng, song cuèn s¸ch khã tr¸nh khái cßn khiÕm khuyÕt, Nhμ xuÊt b¶n rÊt mong nhËn ®−îc ý kiÕn ®ãng gãp cña b¹n ®äc ®Ó hoμn thiÖn néi dung cuèn s¸ch trong lÇn xuÊt b¶n sau. Xin giíi thiÖu cuèn s¸ch cïng b¹n ®äc. Th¸ng 8 n¨m 2016 NHμ XUÊT B¶N CHÝNH TRÞ QUèC GIA Sù THËT 6
Giai ®o¹n tiÒn mang thai vμ mang thai 7
8
T− vÊn vμ Ch¨m sãc søc kháe tr−íc khi mang thai Søc kháe cña ng−êi phô n÷ trong thêi gian mang thai phô thuéc rÊt nhiÒu vμo giai ®o¹n chuÈn bÞ tr−íc ®ã. Ng−êi phô n÷ tr−íc khi mang thai nªn ®−îc t− vÊn, th¨m kh¸m vμ ch¨m sãc søc kháe nh»m gióp ph¸t hiÖn nh÷ng nguy c¬ ¶nh h−ëng xÊu tíi thai kú, tõ ®ã gióp ng−êi mÑ kháe m¹nh trong khi mang thai, sinh ®Î an toμn, con kháe m¹nh vμ th«ng minh, h¹n chÕ nh÷ng tai biÕn lóc mang thai vμ khi sinh. 1. T− vÊn tr−íc khi mang thai 1.1. Môc ®Ých T− vÊn tr−íc khi mang thai nh»m môc ®Ých thay ®æi hμnh vi, khuyÕn khÝch, thóc ®Èy nh÷ng viÖc cÇn lμm cho phô n÷ trong løa tuæi sinh ®Î ®Ó chuÈn bÞ søc kháe tèt tr−íc khi mang thai. Th«ng qua t− vÊn tr−íc khi mang thai, ng−êi phô n÷ sÏ quyÕt ®Þnh cã mang thai hay kh«ng vμ mang thai vμo thêi ®iÓm nμo lμ thÝch hîp. 1.2. Néi dung 1.2.1. T− vÊn tiÒn thai T− vÊn tiÒn thai ph¶i ®−îc tiÕn hμnh tr−íc khi ng−êi phô n÷ cã thai d−íi sù trî gióp cña c¸c xÐt nghiÖm cËn l©m sμng nh»m x¸c ®Þnh c¸c nguyªn nh©n g©y dÞ tËt bÈm sinh. Cã 4 nguyªn nh©n g©y dÞ tËt bÈm sinh: 9
- Nguyªn nh©n do di truyÒn: dÞ tËt bÈm sinh do yÕu tè di truyÒn ®−îc chia thμnh hai lo¹i: do ®ét biÕn nhiÔm s¾c thÓ vμ ®ét biÕn ®¬n gen. - Nguyªn nh©n do m«i tr−êng: c¸c nh©n tè ®éc h¹i cña m«i tr−êng cã thÓ t¸c ®éng vμ g©y ra dÞ tËt bÈm sinh cho thai nhi. Cã thÓ chia c¸c t¸c nh©n ®ã thμnh c¸c nhãm sau: + Nhãm c¸c t¸c nh©n vËt lý: ChÊt phãng x¹ cã thÓ g©y s¶y thai, thai chÕt l−u, dÞ tËt bÈm sinh èng thÇn kinh, dÞ tËt n·o nhá, mï, lïn, ¶nh h−ëng ®Õn hÖ thÇn kinh. Tia r¬nghen, gamma, tia tö ngo¹i lμm rèi lo¹n sù ph¸t triÓn h×nh th¸i c¸c c¬ quan cña ph«i thai. + Nhãm c¸c t¸c nh©n hãa häc: c¸c chÊt hãa häc cã thÓ g©y nªn c¸c dÞ tËt bÈm sinh nh− dÞ tËt cña c¸c chi, m¾t, mÆt vμ miÖng. - Nguyªn nh©n do c¸c t¸c nh©n sinh vËt häc: + NÕu ng−êi mÑ trong khi mang thai bÞ nhiÔm c¸c lo¹i virót nh−: cytomegalovirus, herpes symplex, HIV, lymphocytic, rubella, thñy ®Ëu, cóm th× ®øa trÎ khi sinh ra cã thÓ m¾c c¸c dÞ tËt bÈm sinh ë hÖ thÇn kinh, hÖ tim m¹ch, v«i hãa trong n·o, ®iÕc, chËm ph¸t triÓn trÝ tuÖ, gan to, l¸ch to, thiÕu m¸u. + NÕu ng−êi mÑ trong khi mang thai bÞ nhiÔm vi khuÈn, ký sinh trïng nh− vi khuÈn giang mai, chlamydia trachomatis, toxoplasmosis... th× ®øa trÎ khi sinh ra sÏ bÞ vμng da, hë m«i, gan to, l¸ch to, m¾t nhá, thiÕu m¸u, viªm c¬ tim, viªm cÇu thËn,... - Nguyªn nh©n di truyÒn ®a yÕu tè: lμ nguyªn nh©n g©y dÞ tËt bÈm sinh cã sù phèi hîp gi÷a 10
nguyªn nh©n do di truyÒn vμ nguyªn nh©n do m«i tr−êng. C¸c dÞ tËt bÈm sinh do nguyªn nh©n nμy g©y ra th−êng cã tÝnh chÊt gia ®×nh nh− dÞ tËt bÈm sinh tim m¹ch, dÞ tËt èng thÇn kinh, hë m«i vμ vßm miÖng, hÑp m«n vÞ, bμn ch©n vÑo, trËt khíp h¸ng. 1.2.2. T− vÊn mét sè bÖnh cÇn kh¸m tr−íc khi mang thai a. ThiÕu m¸u ThiÕu m¸u do thiÕu s¾t trong khi cã thai lμ nguyªn nh©n trùc tiÕp vμ gi¸n tiÕp g©y tö vong ë ng−êi mÑ nhiÒu nhÊt. §èi víi thai nhi, ng−êi mÑ bÞ thiÕu m¸u do thiÕu s¾t sÏ ¶nh h−ëng ®Õn c©n nÆng g©y nªn trÎ nhÑ c©n, suy thai vμ ng¹t thai. Nguyªn nh©n g©y thiÕu m¸u ë ng−êi mÑ chñ yÕu do chÕ ®é dinh d−ìng kÐm, rèi lo¹n ®−êng tiªu hãa, m¾c c¸c bÖnh vÒ m¸u, phæ biÕn lμ c¸c bÖnh liªn quan ®Õn giun s¸n vμ nhiÔm trïng. §Ó ®Ò phßng bÖnh thiÕu m¸u th× ngay tr−íc khi mang thai ng−êi mÑ cÇn thùc hiÖn c¶i thiÖn chÕ ®é ¨n, ®iÒu trÞ c¸c bÖnh vÒ ®−êng tiªu hãa, tÈy giun.... b. BÖnh tim m¹ch vμ huyÕt ¸p cao Trong qu¸ tr×nh mang thai, tim cña ng−êi mÑ sÏ ph¶i lμm viÖc nhiÒu h¬n v× khèi l−îng tuÇn hoμn t¨ng, thai ph¸t triÓn ®Èy c¬ hoμnh lªn cao g©y khã thë, do ®ã ng−êi mÑ khi mang thai mμ m¾c c¸c bÖnh vÒ tim m¹ch vμ huyÕt ¸p cao sÏ dÉn ®Õn thai bÞ suy dinh d−ìng, ®Î non vμ cã thÓ bÞ chÕt l−u. V× vËy, tr−íc ng−êi mÑ khi cã thai, cÇn ph¶i kh¸m tim m¹ch vμ huyÕt ¸p. NÕu ph¸t hiÖn bÖnh tim m¹ch 11
vμ huyÕt ¸p cao th× cÇn tiÕn hμnh ®iÒu trÞ tÝch cùc vμ khi quyÕt ®Þnh cã thai ph¶i tu©n theo sù chÈn ®o¸n, h−íng dÉn cña c¸c b¸c sÜ chuyªn khoa. c. BÖnh sèt rÐt Ng−êi mÑ bÞ sèt rÐt trong khi mang thai sÏ g©y cho thai bÞ thiÕu m¸u, s¶y thai, ®Î non, thai chËm ph¸t triÓn vμ trÎ sinh ra cã thÓ bÞ sèt rÐt bÈm sinh. V× vËy, ph¶i ®iÒu trÞ dù phßng cho phô n÷ trong løa tuæi sinh ®Î sèng trong vïng cã dÞch sèt rÐt. d. BÖnh b−íu cæ Nguyªn nh©n g©y nªn bÖnh b−íu cæ lμ do sù thiÕu hôt néi tiÕt tuyÕn gi¸p, bÖnh nμy th−êng gÆp ë phô n÷ nhiÒu h¬n lμ nam giíi. Khi cã thai cÇn nhiÒu Ièt, tuyÕn gi¸p cã thÓ to lªn ®Ó b¶o ®¶m s¶n xuÊt néi tiÕt theo nhu cÇu cña thai. Víi nh÷ng ng−êi ®· thiÕu Ièt mμ kh«ng ®−îc ®iÒu trÞ thÝch hîp th× khi mang thai dÔ bÞ s¶y thai, thai chÕt l−u hoÆc thai dÔ bÞ c¸c dÞ tËt bÈm sinh nh− ch©n tay ng¾n, ng−êi lïn, tho¸t vÞ rèn, kÐm ph¸t triÓn vÒ trÝ tuÖ. V× vËy, nh÷ng ng−êi bÞ bÖnh b−íu cæ ph¶i ®−îc ®iÒu trÞ tr−íc khi cã thai vμ phô n÷ trong løa tuæi sinh ®Î ph¶i cã chÕ ®é ¨n uèng hîp lý ®Ó ®Ò phßng bÖnh b−íu cæ. Ngoμi nh÷ng bÖnh nªu trªn, cßn cã mét sè bÖnh cã thÓ ¶nh h−ëng tíi thai nhi nªn tr−íc khi mang thai cÇn ph¶i chó ý nh−: bÖnh ®éng kinh, bÖnh tiÓu ®−êng phô thuéc insulin,... 1.2.3. T− vÊn vÒ dinh d−ìng T− vÊn vÒ dinh d−ìng lμ mét néi dung quan träng cã lîi cho søc kháe cña ng−êi phô n÷ vμ sù 12
ph¸t triÓn cña bμo thai. Nh÷ng ng−êi phô n÷ cã chÕ ®é ¨n thiÕu dinh d−ìng tr−íc khi mang thai sÏ cã nguy c¬ sinh con nhÑ c©n. ThiÕu dinh d−ìng khi mang thai cã thÓ lμm thai nhi chËm ph¸t triÓn, suy thai, tû lÖ tö vong cña trÎ khi sinh cao. Khi thiÕu c¸c chÊt phètpho (P), magie (Mg) vμ c¸c yÕu tè vi l−îng kh¸c cã thÓ dÉn ®Õn biÕn d¹ng bé x−¬ng vμ xuÊt hiÖn cßi x−¬ng bÈm sinh. §èi víi ng−êi mÑ thiÕu dinh d−ìng sÏ kh«ng an toμn trong khi mang thai vμ trong khi sinh në nh− lμm t¨ng nguy c¬ héi chøng tiÒn s¶n giËt vμ s¶n giËt, thiÕu m¸u, b¨ng huyÕt sau sinh... Do ®ã phô n÷ tr−íc khi mang thai vμ trong qu¸ tr×nh mang thai cÇn hÕt søc chó ý ®Õn chÕ ®é dinh d−ìng trong b÷a ¨n h»ng ngμy b¶o ®¶m cung cÊp ®ñ n¨ng l−îng, protein, chÊt bÐo, c¸c lo¹i muèi kho¸ng vμ s¾t,... 2. Ch¨m sãc søc kháe tr−íc khi mang thai - B¶o ®¶m dinh d−ìng ®Çy ®ñ cho phô n÷ tr−íc khi mang thai. Thùc hiÖn chÕ ®é ¨n hîp lý, ®a d¹ng, ®ñ 4 nhãm thùc phÈm (®¹m, mì, ®−êng, vitamin) nh»m ®¹t chØ sè khèi c¬ thÓ (BMI) b×nh th−êng tõ 18,5-24 hoÆc c©n nÆng Ýt nhÊt trªn 40 kg trë lªn. - Uèng bæ sung acid folic 400 mcg h»ng ngμy Ýt nhÊt trong 3 th¸ng tr−íc khi mang thai vμ viªn ®a vi chÊt ®Ó ®Ò phßng thiÕu m¸u do thiÕu s¾t vμ thiÕu vi chÊt. - Sö dông muèi Ièt vμ bét canh Ièt h»ng ngμy. - TiÕn hμnh tÈy giun theo t− vÊn cña b¸c sÜ chuyªn khoa. 13
- Tiªm v¾c xin phßng uèn v¸n cho phô n÷ tõ 15 ®Õn 35 tuæi theo quy ®Þnh. - Nªn tiªm phßng cóm, rubella cho phô n÷ tr−íc khi cã thai Ýt nhÊt 3 th¸ng. - Thùc hiÖn chÕ ®é lao ®éng vμ nghØ ng¬i hîp lý, tr¸nh tiÕp xóc víi c¸c chÊt ®éc h¹i. - Kh¸m néi khoa ®Þnh kú h»ng n¨m vμ ®iÒu trÞ c¸c bÖnh huyÕt ¸p, tim m¹ch vμ c¸c bÖnh kinh niªn (bÖnh tiÓu ®−êng vμ mét sè bÖnh kh¸c), ph¸t hiÖn c¸c yÕu tè cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng mang thai vμ sinh con kháe m¹nh. - Kh¸m phô khoa ®Þnh kú 6 th¸ng mét lÇn vμ ®iÒu trÞ thÝch hîp c¸c bÖnh phô khoa, viªm nhiÔm ®−êng sinh s¶n vμ bÖnh l©y truyÒn qua ®−êng t×nh dôc. - CÇn trang bÞ kiÕn thøc lμm mÑ vμ kü n¨ng ch¨m sãc con nh− kiÕn thøc nu«i con b»ng s÷a mÑ, ch¨m sãc vó tr−íc khi cã thai vμ c¸c bÖnh liªn quan ®Õn vó sau khi sinh con nh− vó bÞ c−¬ng ®au, t¾c tia s÷a, viªm, ¸p xe vó. - Khi ng−êi phô n÷ muèn cã thai, cã thÓ h−íng dÉn cho hä x¸c ®Þnh thêi gian cã kh¶ n¨ng thô thai cao nhÊt theo chu kú kinh nguyÖt, lËp ®å thÞ biÓu diÔn nhiÖt ®é c¬ thÓ vμ chó ý ®Õn viÖc tiÕt chÊt nhÇy ©m ®¹o; cßn ng−êi ng−êi chång nªn mÆc nh÷ng quÇn ¸o réng r·i kh«ng bÞ chËt hoÆc kh«ng bÞ nãng th× tinh hoμn sÏ s¶n xuÊt nhiÒu tinh trïng, lμm t¨ng kh¶ n¨ng thô thai. 14
T− vÊn vμ CH¡M SãC SøC KHáE KHI MANG THAI 1. Môc ®Ých Thùc hiÖn t− vÊn vμ ch¨m sãc søc kháe cho phô n÷ khi mang thai nh»m môc ®Ých: - Gióp thai phô ®−îc kháe m¹nh ®Ó c¶ mÑ vμ con ph¸t triÓn b×nh th−êng trong suèt thêi kú thai nghÐn. - Gióp ph¸t hiÖn sím c¸c nguy c¬ vμ tai biÕn cã thÓ cã trong qu¸ tr×nh thai nghÐn ®Ó kÞp thêi ®i kh¸m vμ xö lý. - Gióp thai phô biÕt c¸ch tù theo dâi b¶n th©n vμ sù ph¸t triÓn cña thai nhi, biÕt ®iÒu nªn lμm, nªn tr¸nh ®Ó qu¸ tr×nh thai nghÐn ®−îc an toμn ë møc cao nhÊt. - Gióp cho viÖc sinh ®Î cña thai phô ®−îc an toμn nhÊt. - Gióp thai phô biÕt c¸ch nu«i con, ch¨m sãc con vμ tù ch¨m sãc søc kháe cña hä, kÓ c¶ c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai sau khi sinh tèt nhÊt. - Gãp phÇn gi¶m tai biÕn tr−íc sinh, trong sinh vμ sau sinh, gi¶m tö vong mÑ vμ trÎ s¬ sinh. 2. T− vÊn khi mang thai 2.1. Nh÷ng néi dung t− vÊn chung - CÇn nãi râ cho ng−êi mang thai biÕt sù cÇn thiÕt ph¶i kh¸m thai ®Þnh kú. Môc ®Ých: 15
+ KiÓm tra xem thai cã ph¸t triÓn b×nh th−êng kh«ng. + Xem xÐt c¬ thÓ ng−êi mÑ cã t−¬ng thÝch víi qu¸ tr×nh mang thai kh«ng. + Ph¸t hiÖn nh÷ng nguy c¬ cã thÓ x¶y ra trong qu¸ tr×nh thai nghÐn. + X©y dùng vμ lùa chän kÕ ho¹ch chän n¬i sinh an toμn nhÊt. - CÇn nãi râ sè lÇn kh¸m thai tèi thiÓu (ba lÇn cho mét kú thai nghÐn) nÕu mäi ®iÒu diÔn ra b×nh th−êng. NÕu cã bÊt kú diÔn biÕn bÊt th−êng th× cÇn ph¶i ®Õn c¬ së y tÕ chuyªn khoa ngay. - CÇn nh¾c thai phô ®Õn kh¸m lÇn sau ®óng hÑn. - CÇn gi¶i thÝch râ nÕu sau khi kh¸m, thai phô biÕt ®−îc thai ph¸t triÓn b×nh th−êng th× ®ã lμ ®iÒu mõng chø kh«ng ph¶i lμ lý do ®Ó kh«ng ®Õn kh¸m ®Þnh kú lÇn sau. - CÇn cho thai phô biÕt nh÷ng dÊu hiÖu bÊt th−êng cÇn ®i kh¸m ngay v× ®ã lμ nh÷ng nguy c¬ cã thÓ g©y nguy hiÓm cho c¶ mÑ vμ thai nhi, nh−: ra m¸u, ra n−íc èi, ®au bông tõng c¬n, cã c¬n ®au bông d÷ déi, sèt, khã thë, nhøc ®Çu, hoa m¾t, phï nÒ, ®i tiÓu Ýt, t¨ng c©n qu¸ nhanh, thai nhi ®¹p yÕu hay kh«ng ®¹p,... - T− vÊn cho thai phô biÕt râ lîi Ých cña dinh d−ìng, gióp hä hiÓu dinh d−ìng tèt sÏ gióp cho ng−êi mÑ: n©ng cao søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ, kh«ng bÞ thiÕu m¸u nÆng khi mang thai v× khi mang thai 16
do khèi l−îng m¸u t¨ng lªn nh−ng trong ®ã phÇn t¨ng vÒ hång cÇu kh«ng t−¬ng xøng víi møc t¨ng vÒ huyÕt t−¬ng nªn ng−êi phô n÷ nμo khi cã thai còng Ýt nhiÒu bÞ thiÕu m¸u. Ngay khi cßn trong tö cung, thai suy dinh d−ìng sÏ dÔ bÞ s¶y thai, trÎ sinh ra cã thÓ bÞ chËm ph¸t triÓn vÒ trÝ tuÖ, cã tû lÖ tö vong cao h¬n so víi trÎ kh¸c. - T− vÊn cho thai phô biÕt nh÷ng dÊu hiÖu chÝnh cña cuéc chuyÓn d¹, nh−: ®au bông tõng c¬n, ra chÊt nhμy hång,... khi ®ã thai phô cÇn ®Õn ngay c¬ së y tÕ ®Ó sinh. 2.2. T− vÊn nu«i con b»ng s÷a mÑ - T− vÊn cho c¸c bμ mÑ biÕt nh÷ng lîi Ých cña viÖc nu«i cßn b»ng s÷a mÑ. - T− vÊn cho c¸c bμ mÑ c¸c kü thuËt vÒ nu«i con b»ng s÷a mÑ. - T− vÊn cho c¸c bμ mÑ c¸ch gi÷ g×n nguån s÷a mÑ, c¸ch vÖ sinh vó. 2.3. T− vÊn trong nh÷ng hoμn c¶nh ®Æc biÖt 2.3.1. Cã thai lÇn ®Çu Khi cã thai lÇn ®Çu, c¸c thai phô th−êng ch−a cã kinh nghiÖm, thiÕu kiÕn thøc thùc tÕ, dÔ lo l¾ng, thËm chÝ sî h·i, nhÊt lμ khi hä nghÜ ®Õn viÖc sinh ®Î sau nμy. Nh÷ng ®iÒu trªn sÏ g©y t©m lý kh«ng tèt cho thai phô khi mang thai, do ®ã ®èi víi ng−êi míi mang thai lÇn ®Çu, nh÷ng t− vÊn cña c¸n bé y tÕ cã ý nghÜa rÊt quan träng. Néi dung t− vÊn cÇn tËp trung vμo c¸c vÊn ®Ò sau: 17
- Cã thai vμ sinh ®Î lμ nh÷ng hiÖn t−îng tù nhiªn, b×nh th−êng. - CÇn hiÓu râ lîi Ých cña viÖc ®i kh¸m thai th−êng xuyªn. - Sè lÇn kh¸m thai ®Þnh kú vμ nh÷ng khi cã dÊu hiÖu bÊt th−êng. - VÊn ®Ò dinh d−ìng, chÕ ®é lao ®éng, nghØ ng¬i vμ sinh ho¹t, c¶ vÒ sinh ho¹t t×nh dôc. - BiÕt ngμy dù kiÕn sinh ®Ó cã sù chuÈn bÞ cho cuéc chuyÓn d¹ (ngμy sinh trong thùc tÕ cã thÓ dao ®éng tr−íc hoÆc sau 2 tuÇn so víi ngμy dù kiÕn). - BiÕt n¬i dù kiÕn sinh (tïy theo sù lùa chän cña thai phô, gia ®×nh thai phô vμ t×nh tr¹ng thai nghÐn cã nguy c¬ cao hay kh«ng). - CÇn chuÈn bÞ kü cho viÖc nu«i con b»ng s÷a mÑ, tù ch¨m sãc b¶n th©n, kÓ c¶ biÖn ph¸p tr¸nh thai vμ ch¨m sãc con sau nμy. 2.3.2. Thai ngoμi ý muèn (ngoμi kÕ ho¹ch) - NÕu thai phô muèn ph¸ thai: t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn vμ chän thêi ®iÓm thÝch hîp ®Ó thñ thuËt ®−îc thùc hiÖn sím, dÔ dμng vμ an toμn nhÊt. - NÕu thai phô muèn gi÷ thai: cÇn t− vÊn nh− mäi tr−êng hîp cã thai kh¸c vμ nªn nhÊn m¹nh ®Õn vai trß, tr¸ch nhiÖm cña gia ®×nh ®èi víi lÇn thai nghÐn nμy. - Dï ph¸ thai hay gi÷ l¹i thai th× thai phô cÇn ph¶i ®−îc t− vÊn vÒ c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai ®Ó ¸p dông sau nμy. NÕu tr−íc lÇn cã thai nμy hä vÉn ®ang dïng mét biÖn ph¸p tr¸nh thai nμo ®ã (bÞ vì 18