vietnam medical journal n02 - JUNE - 2022 MST. Coblation tonsillectomy versus dissection Prospective, Randomized, Double-Blind Study of tonsillectomy: Postoperative hemorrhage. Coblation versus Dissection Tonsillectomy in Adult Laryngoscope. 2003;113(2003):2010-3. Patients. Indian journal of otolaryngology and head 2. Omrani M, Barati B, Omidifar N, Okhovvat and neck surgery: official publication of the AR, Hashemi SAG. Coblation versus traditional Association of Otolaryngologists of India. tonsillectomy: A double blind randomized 2012;64(3):290-4. controlled trial. J Res Med Sci. 2012;17(1):45-50. 5.Yilmazer R, Yazici ZM, Balta M, Erdim I, Erdur 3. Muthubabu K, Rekha A, Thejas SR, Vinayak R, O, Kayhan FT. PlasmaBlade vs. cold dissection Srinivasan MK, Alagammai S, et al. Tonsillectomy tonsillectomy: A prospective, randomized, double- by Cold Dissection and Coblation Techniques: A blind, controlled study in adults. Ear, nose, & Prospective Comparative Study. Indian journal of throat journal. 2017;96(7):250-6 otolaryngology and head and neck surgery : official 6. Lowe D, van der Meulen J. Tonsillectomy publication of the Association of Otolaryngologists technique as a risk factor for postoperative of India. 2019;71(Suppl 1):665-70. haemorrhage. Lancet (London, England). 4.Rakesh S, Anand TS, Payal G, Pranjal K. A 2004;364(9435):697-702. MỘT SỐ THAY ĐỔI KINH NGUYỆT SAU KHI CẤY THUỐC IMPLANON Hà Duy Tiến1, Phan Thành Nam1, Nguyễn Ngọc Phương1, Bùi Lê Khánh Chi1, Nguyễn Thị Hồng Nhung1, Phùng Thị Phương Thúy1 TÓM TẮT Gynaecology. Results: Amenorrhoea, normal menstrual, frequent bleeding, infrequent bleeding, and 56 Mục tiêu: Nhận xét một số đặc điểm về kinh menorrhagia were reported by 38.7%, 25.2%, 7.1%, nguyệt của phụ nữ cấy thuốc cấy tránh thai Implanon 12.2% and 17.4% clients respectively in the first 6 NXT® sau 3 năm sử dụng. Đối tượng và phương months, and changed to 20.2%, 37.2%, 1.4%, 22.8% pháp nghiên cứu: nghiên cứu mô tả trên 310 khách and 18.4% after 3 years. Dysmenorrhea and hàng đến cấy thuốc tránh thai tại Trung tâm Tư vấn menstrual loss were decreased signficantly (p < sức khoẻ sinh sản - Kế hoạch hoá gia đình, Bệnh viện 0.001). The discontinuation rate of Implanon due to Phụ sản Trung Ương. Kết quả: tỷ lệ vô kinh, kinh menstruals bleeding were 44.4%. Conclusion: nguyệt bình thường, kinh nguyệt thường xuyên, không Menstrual side effects is the most common side effect thường xuyên và rong kinh rong huyết lần lượt là and that is the most frequently reported reason for 38,7%, 25,2%, 7,1%, 12,2% và 17,4% sau 6 tháng, discontinuation. Keywords: Implanon NXT®, và thay đổi thành 20,2%, 37,2%, 1,4%, 22,8% và bleeding pattern, removal 18,4% sau 3 năm. Tỷ lệ đau bụng kinh và lượng kinh giảm có ý nghĩa thống kê (p < 0,001). Tỷ lệ tháo I. ĐẶT VẤN ĐỀ thuốc cấy tránh thai do rối loạn kinh nguyệt là 44,4%. Kết luận: Rối loạn kinh nguyệt hay gặp nhất, đặc biệt Thuốc cấy tránh thai Implanon NXT® trong năm đầu tiên và cũng là nguyên nhân chính dẫn (etonogestrel) là một biện pháp tránh thai tạm đến tháo thuốc cấy tránh thai trước thời hạn. thời có hiệu quả tránh thai cao, thời gian tác Từ khóa: Implanon NXT®, hình thái kinh nguyệt, dụng kéo dài, hồi phục nhanh sau khi dừng tháo thuốc cấy thuốc. Một số tác dụng phụ của thuốc đã được SUMMARY ghi nhận, trong đó thay đổi về kinh nguyệt là MENSTRUAL BLEEDING PATTERNS OF triệu chứng hay gặp nhất và là nguyên nhân chính khiến người phụ nữ phải tháo thuốc cấy IMPLANON USERS Objectives: to comment the menstrual pattern of trước hạn. Nghiên cứu của tác giả Trần Thị clients who used Implanon NXT® for 3 years. Phương Mai (2000) về thuốc cấy tránh thai trong Subjects and Methods: A described cohort study of 3 năm cho thấy các hình thái kinh nguyệt: bình 310 clients who inserted Implanon NXT® for thường (38%), kinh thưa (36%), vô kinh (20%), contraception from June 2017 to May 2018, followed ra máu âm đạo dầy (16%). Tỷ lệ tháo thuốc cấy to May 2021 at Center for reproductive health and Family planning – National Hospital for Obstetrics and là 20%, trong đó 50% là do rong huyết 1. Từ đó đến nay, nhiều nghiên cứu về kinh nguyệt sau khi cấy que tránh thai đã được tiến hành nhưng 1Bệnh viện Phụ Sản Trung Uơng chủ yếu trong khoảng thời gian ngắn nên ý nghĩa Chịu trách nhiệm chính: Phan Thành Nam còn nhiều hạn chế. Do đó, chúng tôi tiến hành Email: thanhnam030882@gmail.com nghiên cứu này nhằm mục tiêu: Nhận xét một số Ngày nhận bài: 6.4.2022 đặc điểm về kinh nguyệt của phụ nữ cấy thuốc Ngày phản biện khoa học: 25.5.2022 Ngày duyệt bài: 6.6.2022 cấy tránh thai Implanon NXT® sau 3 năm sử dụng. 230
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 515 - THÁNG 6 - SỐ 2 - 2022 II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU đến khám. 2.1. Đối tượng nghiên cứu. 310 phụ nữ • Biến số nghiên cứu. Các hình thái kinh đến cấy thuốc tránh thai Implanon NXT tại Trung nguyệt: theo quy định của Tổ chức Y tế Thế giới tâm Tư vấn sức khỏe sinh sản và Kế hoạch hóa (tính theo thời gian đối chiếu 90 ngày) 3. gia đình, bệnh viện Phụ sản Trung Ương trong Bảng 1. Các hình thái về kinh nguyệt sau thời gian từ 01/6/2017 đến 31/5/2018, thỏa mãn khi cấy thuốc tránh thai tiêu chuẩn nghiên cứu, theo dõi đến hết 3 năm Hình thái về Định nghĩa sử dụng hoặc đến khi tháo thuốc cấy. kinh nguyệt 2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn < 3 lần ra kinh và/hoặc Không thường • Cấy thuốc tránh thai Implanon NXT® tại thấm giọt (không bao gồm xuyên Trung tâm vì mục đích tránh thai. vô kinh) trong 90 ngày • Đồng ý tham gia nghiên cứu. Không ra kinh và/hoặc 2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ Vô kinh không ra máu thấm giọt • Cấy thuốc tránh thai Implanon NXT® vì trong 90 ngày mục đích khác: điều trị lạc nội mạc tử cung, u xơ Bất kỳ kỳ kinh nào và/hoặc Rong kinh rong tử cung, cường kinh. ra máu thấm giọt nào kéo huyết • Phụ nữ có chống chỉ định cấy thuốc tránh dài > 14 ngày trong 90 ngày thai, hoặc không theo dõi theo hẹn > 5 đợt chảy máu và/hoặc 2.2. Phương pháp nghiên cứu Thường xuyên ra máu thấm giọt trong vòng • Thiết kế nghiên cứu: nghiên cứu mô tả 90 ngày theo dõi dọc. Từ 3 – 5 đợt ra máu và/hoặc Tần số bình • Cỡ mẫu nghiên cứu. Áp dụng công thức ra máu thấm giọt trong vòng thường cỡ mẫu dựa theo ước lượng một tỷ lệ với p = 90 ngày 0,167 (theo nghiên cứu của Bahamondes L) 2, chúng tôi lấy n = 310. III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Tất cả các phụ nữ trong nhóm nghiên cứu sẽ 3.1. Chu kỳ kinh nguyệt của phụ nữ được theo dõi trong thời gian 03 năm hoặc đến trước khi cấy thuốc khi dừng thuốc cấy tránh thai, nhận xét về sự Bảng 2. Chu kỳ kinh nguyệt xuất hiện của các hình thái kinh nguyệt trong Chu kỳ kinh nguyệt Số lượng Tỷ lệ % thời gian dùng thuốc. Thời gian khám theo các Kinh đều 270 87 mốc 6 tháng, 12 tháng, 24 tháng, 30 tháng, 36 Kinh không đều 40 13 tháng hoặc bất cứ lúc nào có bất thường phải Tổng 310 100 3.2. Thay đổi về lượng kinh sau 1 năm sử dụng Bảng 3. Thay đổi về lượng kinh Thời gian Trước cấy Sau cấy Lượng kinh n % n % Vô kinh 0 0,0 120 41,7 Ít 33 10,6 39 13,5 Vừa 196 63,2 81 28,1 Nhiều 81 26,2 48 16,7 Tổng 310 100 288 100 3.3. Đặc điểm kinh nguyệt sau khi cấy thuốc Biểu đồ 1. Kinh nguyệt sau khi cấy thuốc 231
vietnam medical journal n02 - JUNE - 2022 3.4. Tháo thuốc cấy do tác dụng phụ. Có 90 trường hợp tháo thuốc cấy trước hạn do tác dụng phụ của thuốc. Bảng 4. Các nguyên nhân tháo thuốc cấy Lý do Năm 1 Năm 2 Năm 3 n Tỷ lệ % Ra máu âm đạo bất thường 30 4 6 40 44,4 Tăng cân 10 5 1 16 17,8 Các nguyên nhân khác* 21 9 4 34 37,8 Tổng 90 100,0 *Bao gồm: khô âm đạo, giảm ham muốn tình dục, sạm da, nổi mụn, đau đầu, đau ngực, ... hoặc nhiều tác dụng phụ phối hợp. 3.5. Triệu chứng đau bụng kinh Kinh thưa có tỷ lệ 12,2% và có xu hướng tăng lên 22,7%. Tỷ lệ này trong nghiên cứu của Weisberg (2013) tăng từ 24% lên 38,5% sau 2 năm và giảm xuống còn 35,7% sau 3 năm sử dụng6. Ra kinh thường xuyên chiếm tỷ lệ 7,1%, giảm xuống còn 1,7% cuối năm 1; 0,8% cuối năm 2 và 1,4% vào cuối năm 3. Hình thái ra máu này cũng giảm từ 8% xuống còn 5% trong nghiên cứu của Weisberg năm 2013 6. Sự thay đổi về kinh nguyệt có thể là do sự thay đổi về nồng độ progesteron trong máu sau khi cấy thuốc. Ngay sau khi cấy, etonogestrel nhanh chóng được hấp thu vào hệ tuần hoàn. Biểu đồ 2. Triệu chứng đau bụng kinh Nồng độ tối đa trong huyết thanh đạt được từ 1 IV. BÀN LUẬN đến 13 ngày và vào cuối năm thứ 3, tốc độ phóng thích thuốc giảm theo thời gian còn 156 pg/mL. 4.1. Sự thay đổi về kinh nguyệt. Theo bảng Sự thay đổi nồng độ thuốc trong huyết thanh có 2, kinh nguyệt của phụ nữ trước khi cấy thuốc đa thể một phần do sự khác nhau về thể trọng. số là kinh nguyệt đều (87%). Sau khi cấy thuốc, Cơ chế của các hình thái kinh nguyệt này có tính chất kinh nguyệt thay đổi (biểu đồ 1). thể giải thích theo thuyết về miền ngưỡng Phụ nữ có tần số kinh nguyệt bình thường hormon của Giáo sư Nguyễn Khắc Liêu. Khi dùng tăng dần lên theo thời gian sử dụng, từ 25,2% progestin liên tục, buồng trứng và nội mạc tử đến cuối năm 3 là 37,2%. Kết quả này cũng cung luôn bị ức chế nên nội mạc tử cung không tương tự như nghiên cứu của Aaron (2019) là phát triển được. Miền ngưỡng hormon cũng bị hạ 37,7% 4. Nghiên cứu của Parkpinyo (2021) cho thấp theo. Đến khi đường cong tác dụng hormon thấy tỷ lệ kinh nguyệt bình thường cũng tăng phát triển và nội mạc tử cung bị hạ thấp nhất và dần từ 11,9% vào cuối năm 1 lên 23,9% vào trùng với miền ngưỡng hormon cũng bị hạ thấp cuối năm thứ 3 5. Tuy nhiên, tỷ lệ này thấp hơn nhất thì xảy ra chảy máu kinh. Khi đường cong trong nghiên cứu của chúng tôi. Khi mới cấy tác dụng hormon còn trùng với miền ngưỡng thuốc, tỷ lệ vô kinh là gặp nhiều nhất (38,7%), hormon thì máu kinh không thể cầm được và gây giảm dần theo thời gian đến năm 3 còn 20,2%. ra các hiện tượng bất thường về kinh nguyệt, các Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cũng tương hình thái này thay đổi theo thời gian 8. đương với nghiên cứu của Mansour (2008) là 4.2. Một số tác dụng khác của thuốc cấy 22,2%3. Tuy nhiên, Weisberg cho kết quả sau 3 tránh thai. Biểu đồ 2 cho thấy tỷ lệ đau bụng năm, tỷ lệ vô kinh tăng dần từ 28% lên 38%6. kinh giảm từ 34,8% trước khi cấy thuốc xuống Rong kinh rong huyết chiếm tỷ lệ 17,4%, còn 17,4% sau khi cấy thuốc, còn tỷ lệ không giảm dần đến cuối năm thứ 2 và tăng dần lên đau bụng kinh tăng từ 65,2% lên 82,6%. Sự 18,4% ở cuối năm thứ 3. Nghiên cứu của Aisien thay đổi này có ý nghĩa thống kê với p < 0,001. (2010) cho kết quả rong kinh rong huyết có tỷ lệ Nghiên cứu của Carvalho cho thấy Implanon 31,3% sau 3 tháng giảm xuống 21,1% sau 1 NXT® có hiệu quả trong giảm đau bụng kinh năm sử dụng 7. Tác giả Weisberg (2013) nghiên một cách có ý nghĩa thống kê (p < 0,001) 9. Một cứu tại Australia cho tỷ lệ rong kinh rong huyết số nghiên cứu khác cũng cho thấy thuốc cấy giảm dần theo thời gian từ 22% xuống còn 3% 6. tránh thai làm cho triệu chứng đau bụng kinh 232
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 515 - THÁNG 6 - SỐ 2 - 2022 được cải thiện, như của Funk (2005), Walch 1 năm, tỷ lệ tháo thuốc cấy do rối loạn kinh (2009). Nghiên cứu của chúng tôi và các tác giả nguyệt là 50%2. Điều này cho thấy rối loạn kinh khác đều cho thấy Implanon NXT® có tác dụng nguyệt là tác dụng phụ gây khó chịu nhất cho làm giảm đau bụng kinh. người sử dụng. Kết quả ở bảng 3 cho thấy sau 1 năm sử dụng, tỷ lệ phụ nữ có kinh ít hoặc vô kinh tăng V. KẾT LUẬN lên từ 10,6% lên 55,2%, lượng kinh vừa từ Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy sau cấy 63,2% giảm còn 28,1%, lượng kinh nhiều giảm tránh thai Implanon NXT®, tỷ lệ rối loạn kinh từ 26,2 xuống còn 16,7%. Sự thay đổi này là có nguyệt cao nhưng giảm dần theo thời gian. Ra ý nghĩa thống kê với p < 0,001. Nghiên cứu của máu âm đạo bất thường cũng là nguyên nhân Mastor cũng cho thấy sự thay đổi về lượng máu chính dẫn đến tháo que cấy trước hạn. kinh mất mỗi kỳ kinh sau khi dùng thuốc: giảm TÀI LIỆU THAM KHẢO 72,2%, không thay đổi là 21,4%, tăng lên là 1. Trần Thị Phương Mai. Nghiên cứu hiệu quả 6,4%. Theo tác giả Aisien, có 56,3%, 3,1% và tránh thai độ an toàn và sự chấp nhận sử dụng 40,6% trường hợp giảm lượng kinh, tăng lượng thuốc cấy tránh thai Implanon ở phụ nữ Việt Nam. kinh và kết hợp các kiểu chảy máu 7. Điều này có Tạp chí Y học thực hành. 2004;2(472):70-72. 2. Bahamondes L, Brache V, Meirik O, Ali M, thể là do thuốc cấy sau khi vào cơ thể làm tăng Habib N, Landoulsi S. A 3-year multicentre nồng độ progesteron trong máu, dẫn đến ức chế randomized controlled trial of etonogestrel- and estrogen, làm cho nội mạc tử cung mỏng dẫn levonorgestrel-releasing contraceptive implants, đến giảm lượng kinh mỗi kỳ kinh. with non-randomized matched copper-intrauterine device controls. Human Reproduction. 11/2015 4.3. Nguyên nhân tháo thuốc cấy. Ra 2015;30(11):2527-2538. máu âm đạo bất thường là tác dụng phụ hay gặp 3. Mansour D, Korver T, Marintcheva-Petrova của thuốc cấy tránh thai, bao gồm rong kinh M, Fraser IS. The effects of Implanon® on rong huyết, hoặc chu kỳ kinh ngắn. Đây là menstrual bleeding patterns. The European Journal nguyên nhân chính dẫn đến tháo thuốc cấy tránh of Contraception & Reproductive Health Care. 01/2008 2008;13(sup1):13-28. thai Implanon NXT® trước hạn, chiếm 22,5% 4. Lazorwitz A, Aquilante CL, Dindinger E, (theo Parkinyo) 5 và 54% (theo Weisberg) 6. Harrison M, Sheeder J, Teal S. Relationship Theo thời gian sử dụng thuốc, chúng tôi nhận Between Etonogestrel Concentrations and Bleeding thấy trong giai đoạn 6 tháng đầu tiên sau khi Patterns in Contraceptive Implant Users. Obstetrics and gynecology. Oct 2019;134(4):807-813. cấy, tác dụng phụ khiến khách hàng phải tháo 5. Parkpinyo N, Panichyawat N, Sirimai K. Early thuốc cấy nhiều nhất là ra kinh thường xuyên Removal of the Etonogestrel Contraceptive Implant (52,2%), tiếp đó là một số nguyên nhân khác and Associated Factors Among Users at the Urban bao gồm tăng cân, nổi mụn, nhiều tác dụng kết Family Planning Clinic in Siriraj Hospital, Bangkok, Thailand. Siriraj Medical Journal. 2021-05-27 hợp. Chúng tôi nhận thấy khi ra kinh thường 2021;73(6):399-405. xuyên, khách hàng đều cảm thấy khó chịu và lo 6. Weisberg E, Bateson D, McGeechan K, lắng nên muốn tháo thuốc cấy ngay, không có Mohapatra L. A three-year comparative study of nhu cầu điều trị hoặc chỉ điều trị 1 đợt thuốc continuation rates, bleeding patterns and không có kết quả đã muốn tháo. Vì vậy, tháo satisfaction in Australian women using a subdermal contraceptive implant or progestogen releasing- thuốc cấy do nguyên nhân này chủ yếu gặp intrauterine system. The European Journal of trong 6 tháng đầu, khi mà nội tiết trong cơ thể Contraception & Reproductive Health Care. còn chưa ổn định. Trong giai đoạn 6 tháng tiếp 02/2014 2014;19(1):5-14. theo, rong kinh rong huyết là nguyên nhân chính 7. Aisien AO, Enosolease ME. Safety, efficacy and acceptability of implanon a single rod implantable khiến khách hàng phải tháo thuốc cấy Implanon contraceptive (etonogestrel) in University of Benin NXT® (32,4%). Nguyên nhân là do sau 6 tháng Teaching Hospital. Nigerian journal of clinical đầu kinh nguyệt bình thường hoặc vô kinh, đến 6 practice. Sep 2010;13(3):331-335. tháng tiếp theo, hiện tượng rong kinh rong huyết 8. Nguyễn Khắc Liêu. Miền ngưỡng hormon chảy mới xuất hiện khiến cho khách hàng lo lắng và máu kinh và ứng dụng trong thực tiễn. Hà Nội: Nhà xuất bản Y học; 2008. đến tháo thuốc cấy tránh thai. Một số trường 9. Carvalho N, Margatho D, Cursino K, Benetti- hợp do đã điều trị thuốc vài chu kỳ nhưng không Pinto CL, Bahamondes L. Control of có kết quả nên khách hàng có nguyện vọng tháo endometriosis-associated pain with etonogestrel- thuốc cấy. Trong 1 năm đầu tiên, có 29/61 releasing contraceptive implant and 52-mg levonorgestrel-releasing intrauterine system: trường hợp phải tháo thuốc cấy tránh thai do tác randomized clinical trial. Fertility and Sterility. dụng phụ là rối loạn kinh nguyệt, chiếm tỷ lệ 11/2018 2018;110(6):1129-1136. 47,5%. Nghiên cứu của Bahamodes cho thấy sau 233