NGHIÊN CỨU KHOA HỌC Khảo sát kiến thức, thái độ về vắc xin ngừa HPV của khách hàng đến khám phụ khoa và tư vấn sức khỏe tại BV. Hùng Vương Huỳnh Xuân Nghiêm*, Dương Ngọc Phú*. *Khoa GPB-Tế bào-Di truyền BV.Hùng Vương. Tóm tắt Mục tiêu nghiên cứu: khảo sát kiến thức, thái độ về vắc xin ngừa HPV của nhóm phụ nữ từ 18–26 tuổi và những người có con gái trong độ tuổi 9–17 tuổi đến khám phụ khoa và tư vấn sức khỏe tại Bệnh viện Hùng Vương . Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang, cỡ mẫu 5000 người được phỏng vấn với bảng câu hỏi có cấu trúc soạn sẵn từ tháng 08/2013-03/2014. Kết quả: Tỉ lệ khách hàng có kiến thức đúng về vấn đề liên quan giữa HPV và ung thư cổ tử cung là 74,1% và có đến 89,6% đối tượng biết cách dự phòng chủ động đối với nhiễm HPV bằng tiêm vacxin. Thái độ về chủng ngừa HPV được đánh giá là 78,8% muốn được tiêm phòng, song 68,2% khách hàng không thể tiêm phòng HPV vì giá quá cao. Kết luận: Tỉ lệ khách hàng có kiến thức và thái độ đúng về chủng ngừa ung thư cổ tử cung do HPV gây ra đã có sự cải thiện so với trước đây. Tuy nhiên, cần phải đẩy mạnh công tác truyền thông nhiều hơn vì còn đến 16,3% ĐTNC chưa được nghe nói về UTCTC và HPV. Từ khóa: Vắc xin ngừa HPV. Knowledge, attitudes toward HPV vaccinations of clients coming for gynecological examination or health consultation at Hung Vuong hospital. Abstract Objectives: To evaluate the knowledge and attitudes towards HPV vaccination of women from 18 to 26 years old and those who have daughters from 9 to 17 years old coming to Hung Vuong Hospital for gynecological examination and health consultation. Methodology: descriptive study design with a sample size of 5000 participants who were interviewed by using a self - administered questionnaire during the time from August 2013 to March 2014. The percentage of clients who had a right knowledge about the relationship between HPV and cervical cancer (CC) is 74.1% , and up to 89.6% of clients knew how to prevent HPV infection actively by vaccination. Concerning their attitudes towards HPV vaccination, 78.8% of them are willing to be vaccinated, but 68.2% cannot take HPV vaccination because of its extremely high price. Conclusion: The percentage of clients having a right knowledge of and attitudes towards vaccination for prevention of cervical cancer caused by HPV has improved compared to the past. However, more propaganda efforts should be made as there is the remaining 16.3% of the clients who have never heard of cervical cancer and HPV. Key words: HPV vaccination 23
THỜI SỰ Y HỌC, Chuyên đề SỨC KHỎE SINH SẢN, Tập 14, Số 2, Tháng 9 – 2014 Đặt vấn đề nhưng không thể ngừa ung thư gây ra bởi loại HPV nguy cơ cao khác.2 Do đó, sau khi Ung thư cổ tử cung (UTCTC) là bệnh lý chủng ngừa xong, người phụ nữ vẫn phải đi phổ biến, đứng hàng thứ hai trong số các khám phụ khoa và làm xét nghiệm tầm soát ung thư sinh dục ở phụ nữ trên thế giới và là UTCTC. Kiến thức của người dân về lĩnh một trong những nguyên nhân tử vong hàng vực này vẫn chưa có được một đánh giá cụ đầu của giới nữ, nhất là ở những nước đang thể và có hệ thống. Vì vậy, tìm hiểu sự hiểu phát triển mặc dù thực tế thì đây là bệnh có biết về vắc xin chủng ngừa HPV của các đối thể phòng ngừa được. Trong thập niên 70, tượng đến cơ sở y tế là cần thiết để có biện Human papilloma virus (HPV) được mô tả pháp tuyên truyển giáo dục sức khỏe đúng như là một trong những tác nhân gây biến đổi mức cho họ. tế bào cổ tử cung, tiền đề của ung thư cổ tử cung. Một nửa giải Nobel 2008 đã được trao Mục tiêu của nghiên cứu này là đánh giá cho Bác sĩ Harald zur Hausen ở Trung tâm kiến thức thái độ về vắc xin ngừa HPV của nghiên cứu ung thư Heidelberg (Đức) vì công nhóm phụ nữ từ 18 – 26 tuổi và những người trình nghiên cứu của ông trong thập niên 70 có con gái trong độ tuổi 9 – 17 tuổi đến khám về mối liên quan giữa bệnh ung thư cổ tử phụ khoa và tư vấn sức khỏe tại Bệnh viện cung (UTCTC) và HPV. Hùng Vương . Đầu những năm 90 có nhiều nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu dịch tễ đã củng cố quan điểm này đồng thời Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu cắt với sự phát hiện nhóm HPV nguy cơ cao là ngang. Thời gian nghiên cứu: 01/08/2013 – yếu tố chính gây ung thư CTC. Tuy nhiên, 31/03/2014, tại khoa Khám Bệnh A, Bệnh HPV chỉ mới là điều kiện cần nhưng chưa đủ viện Hùng Vương TP. Hồ Chí Minh. để dẫn đến bệnh lý này vì còn nhiều yếu tố khác tạo điều kiện thuận lợi trong tiến trình Quần thể nghiên cứu là khách hàng đến gây bệnh ung thư.1 Sự hiểu biết rõ về cấu tạo khám và tư vấn sức khỏe tại phòng khám A và cơ chế sinh bệnh của HPV đã mở hướng hoặc phòng tiêm chủng của BV Hùng Vương. cho ý tưởng có thể phòng ngừa ung thư CTC Tiêu chuẩn thu nhận: gây ra bởi HPV bằng phương pháp chủng ngừa và nay đã trở thành hiện thực. - Khách hàng (bệnh nhân) đi khám phụ khoa hay muốn chủng ngừa HPV cho bản thân tuồi Hiện nay đã có vắc xin chủng ngừa được lưu từ 18 – 26 hành ở nhiều quốc gia trên thế giới. Những - Khách hàng (bệnh nhân) có con gái từ 9 – vắc xin này đã nhận được sự hưởng ứng của 17t đi khám phụ khoa hay muốn tư vấn sức chị em phụ nữ trên thế giới. Ở Việt Nam, từ khỏe và chồng của họ (đưa họ đến bệnh viện 2008 vắc xin ngừa HPV mới được phép lưu khám). hành. Vấn đề tuyên truyền về mối liên quan giữa HPV và ung thư cổ tử cung cũng chỉ - Khách hàng chưa chủng ngừa HPV lần nào mới bắt đầu. hay đến chủng theo lịch hẹn. Tuy nhiên, khả năng ngừa UTCTC gây ra Tiêu chuẩn loại trừ: bởi HPV bằng vắc xin còn rất hạn chế, chỉ - Mắc bệnh tâm thần không thể tiếp xúc mới ngừa chủ yếu hai loại HPV 16, 18 là hai loại HPV chiếm 70% các trường hợp nhiễm - Tiền sử CIN 2/3 chưa điều trị, ung thư cổ tử HPV và thuộc nhóm nguy cơ cao, mặc dù cung chưa hay đã điều trị có thể ngăn ung thư gây ra do HPV 16/18, - Đã cắt tử cung hoàn toàn. 24
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC - Đang có thai hằng tháng cho thấy hơn 53,2% có thu nhập - Có tiền sử bệnh da liễu nhất là bệnh lý có dưới 5 triệu, 41,9% có thu nhập từ 5- 15 triệu, liên quan đến HPV. chỉ có 4,9% là có mức thu nhập trên 15 triệu. - Được chỉ định tiêm chủng vắc xin ngừa nhiễm HPV từ 1 Bác sỹ khác - Không muốn hợp tác trả lời bảng câu hỏi phỏng vấn. Chọn mẫu và thu thập số liệu: Mẫu được lấy tuần tự cho đủ 5.000 trường hợp thỏa tiêu chí thu nhận và loại trừ. Các đối tượng hợp lệ được cung cấp thông tin nghiên cứu và ký thỏa thuận đồng ý tham gia tự nguyện. Sau đó, họ được yêu cầu trả lời một bảng câu hỏi có cấu trúc được soạn sẵn tại phòng khám A, phòng tiêm chủng của Bệnh viện Hùng Vương. Các bảng câu hỏi sau khi đã thu thập về sẽ được các nghiên cứu viên và giám sát viên kiểm tra về tính phù hợp, sau đó nhập liệu vào máy vi tính và phân tích bằng phần mềm Stata. Phân tích thống kê: Tính tần suất và tỉ lệ phần trăm các giá trị của các biến. Phân tích mối liên quan giữa các yếu tố được tiếp cận với các nguồn thông tin, được tư vấn bởi các cán bộ y tế, với các yếu tố kiến thức và thái độ của khách hàng. Kết quả Phân tích đặc tính mẫu: địa diểm nghiên Khi khảo sát kiến thức trong nhóm nghiên cứu về mặt nhân khẩu học cho thấy cứu về HPV: có 63,1% cho rằng UTCTC khó (bảng 1): 71,2% cư trú tại TP.HCM, trong đó chữa khỏi, 64,4% hiểu đúng về nguyên nhân đối tượng nữ 18-26 tuổi chiếm tỉ lệ 81,9%, gây UTCTC cũng như 74,1% biết HPV có còn phụ huynh của các bé gái từ 9-17 tuổi liên quan đến bệnh lý này; tuy vậy chỉ có chiếm 18,1% với 41 bảng trả lời từ phụ huynh 53,5% đối tượng biết HPV có thể lây truyền là nam giới, chiếm tỉ lệ 4,5%. Đa số đối tượng qua đường tình dục và 57,4% biết đúng các tham gia nghiên cứu có trình độ cao đẳng- đường lây của HPV. Có đến 89,6% đối tượng đại học (43%), cấp III (29,8%), riêng trình biết cách dự phòng chủ động đối với nhiễm độ cấp I trở xuống chiếm tỉ lệ 4,7%. Về mặt HPV bằng tiêm vacxin. nghề nghiệp có 32,3% là công nhân - viên chức, 18,3% nội trợ, riêng nông dân chiếm Nếu chọn tiêm vắc xin ngừa nhiễm HPV, tỉ lệ 2,1%. Thống kê về thu nhập bình quân chỉ có 40,5% đối tượng có hiểu biết về phản 25
THỜI SỰ Y HỌC, Chuyên đề SỨC KHỎE SINH SẢN, Tập 14, Số 2, Tháng 9 – 2014 ứng sau tiêm (PƯST) và 87,5% biết cách ứng phó đúng đắn với PƯST. Về mặt thái độ đối với UTCTC do nhiễm HPV (bảng 2): 93,5% sợ lây nhiễm HPV, 78,8% muốn được tiêm phòng, song 68,2% cho rằng giá vắc xin khá cao bên cạnh 66,3% e ngại về an toàn tiêm chủng. ĐTNC chọn sử dụng vắc xin tứ giá 65,5% bên cạnh 32,5% chọn vắc xin nhị giá. Đa số đối tượng (83,7%) từng nghe nói về UTCTC (bảng 4) nhưng 69,3% trường hợp chưa nhận được sự tư vấn hay tư vấn chưa đầy đủ về HPV và vắc xin ngừa UTCTC. Nhóm nghiên cứu, khi được hỏi, cho rằng nên có sự tư vấn rõ ràng từ bác sĩ (35,9%) hoặc từ người nhà có hiểu biết về HPV và vắc xin ngừa UTCTC (23,3%) trong khi chỉ có 12,6% dân số nghiên cứu muốn nhận tư vấn từ dược sĩ hay người đã tiêm vắc xin HPV khác. Nguồn thông tin về vắc xin ngừa HPV mà họ nhận được nhiều nhất là qua đài truyền hình với 43,8%, kế đó qua Internet là 33%, qua sách báo 37,5% song chỉ có 39,2% xác nhận nguồn thông tin từ nhân viên y tế của UTCTC tốt hơn so với 56,3% người cư (bảng 3). ngụ tại các tỉnh, với OR = 1,63 (1,43-1,85) (p < 0,0001). Đặc biệt 90,1% người ở TP.HCM biết HPV có thể dự phòng so với 88,1% người ở các tỉnh cũng đồng ý về điều này với OR = 1,23 (1,01-1,5) (p = 0,04). Đối tượng cư trú tại TP.HCM có khả năng có kiến thức khác biệt một cách có ý nghĩa so với đối tượng từ các tỉnh: về việc HPV có lây hay không, TP.HCM trả lời đúng 55,8% so với 47,8% [(OR = 1,38 (1,21-1,56) (p < 0,0001)]; ai cần tiêm phòng, TP.HCM trả lời đúng 67,7% so với 59,7% [(OR = 1,41 (1,24-1,61), (p= 0,0001)]. Tỉ lệ kiến thức, thái độ về HPV và UTCTC Khác biệt có ý nghĩa này còn được quan sát theo đặc tính của mẫu thấy trong lĩnh vực khả năng kiến thức về an Phân chia nhóm nghiên cứu về mặt địa bàn toàn tiêm chủng: TP.HCM trả lời đúng 68,1% cư trú (bảng 4) qua khảo sát kiến thức của các khi hỏi về theo dõi sau tiêm, so với 58,9% đối tượng cho thấy 67,7% người cư ngụ tại đối tượng ở tỉnh, với OR = 1,55 (1,37-1,45) TP.HCM có khả năng hiểu biết nguyên nhân mức p < 0,0001; thậm chí 87,9% đối tượng 26
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC ở TP.HCM biết xử trí khi có bất thường sau huynh các bé gái từ 9-17 tuổi là 60,6% với tiêm vắc xin ngừa HPV trong khi tỉ lệ này OR=0,85 (0,73- 0,99) p
THỜI SỰ Y HỌC, Chuyên đề SỨC KHỎE SINH SẢN, Tập 14, Số 2, Tháng 9 – 2014 2010 (gần 85% ĐTNC không biết nguyên của các đối tượng cư ngụ tại TP.HCM cao nhân gây UTCTC là gì và đa số không biết hơn so với các đối tượng từ các tỉnh. HPV có thể lây truyền.3) cho thấy các chiến Trong nghiên cứu của tác giả Yến Phi vào lược giáo dục truyền thông của ngành y tế năm 2010, cho thấy gần 25% chưa hiểu rõ về trong thời gian 4 năm vừa qua đã mang lại tác dụng của chủng ngừa ung thư cổ tử cung những kết quả nhất định. do HPV gây ra. Khi phỏng vấn thì có khách Nếu chọn tiêm vắc xin ngừa nhiễm HPV, hàng đã phát biểu rằng: “Nghe nói thuốc để chỉ có 40,5% ĐTNC có hiểu biết về phản ứng chủng ngừa ung thư CTC thì đi chủng ngừa sau tiêm (PƯST) và 87,5% biết cách ứng phó cho yên tâm nhưng cũng chưa biết rõ hết đúng đắn với PƯST. Trong năm 2012-2013 thông tin về thuốc”. Như vậy sau 4 năm với với hàng loạt trường hợp phản ứng sau tiêm hàng loạt chiến lược truyền thông được các diễn ra tại nhiều cơ sở tiêm chủng trong cả ngành thuộc và không thuộc chính phủ áp nước, đã khiến cộng đồng nhìn lại nhiều vấn dụng, đã giúp thay đổi nhận thức của người đề của phản ứng sau tiêm, từ phương thức dân lên rất nhiều lần. So với kết quả nghiên bảo quản vắc xin, điều kiện của cơ sở tiêm cứu khảo sát cộng đồng về vắc xin HPV và chủng, đến kỹ năng của các nhân viên tham tầm soát UTCTC của Hội Kế Hoạch Gia gia trong chuỗi tiêm chủng, nên tỉ lệ 87,5% Đình ở Hồng Kông vào tháng 9 năm 2008, trong nhóm nghiên cứu biết ứng phó khi có đã tiến hành phỏng vấn 500 bà mẹ có con gái PƯST xảy ra là tín hiệu tốt . từ 9 - 16 tuổi về sự hiểu biết về cách phòng ngừa UTCTC, các thông tin của họ về vắc xin Khảo sát thái độ đối với UTCTC do nhiễm HPV thì có 45% bà mẹ trả lời đúng tác dụng HPV (bảng 2): 93,5% sợ lây nhiễm HPV, của chủng ngừa HPV,4 thì kết quả nghiên cứu 78,8% muốn được tiêm phòng dù 68,2% này thấp hơn. Điều này có thể giải thích do ở cho rằng giá vắc xin khá đắt và 66,3% e ngại nước ta, chị em phụ nữ chưa được tư vấn đầy về an toàn tiêm chủng nên đa số đối tượng đủ cũng như chưa được truyền thông rộng rãi. đều chọn tiêm chủng tại các Viện, bệnh viện tuyến trung ương hay bệnh viện phụ sản. Cũng vậy, kiến thức, thái độ về tiêm Sự lựa chọn cơ sở tiêm chủng tập trung vào chủng cũng có tỉ lệ khác biệt có ý nghĩa giữa những cơ sở này gây trở ngại cho việc cung người cư ngụ tại TP.HCM so với ở các tỉnh, cấp dịch vụ tiêm ngừa cả cho cộng đồng lẫn (bảng 4). Trong khi trong nghiên cứu thực cho bản thân cơ sở y tế cung cấp dịch vụ. hiện tại BV Hùng Vương và Viện Pasteur TP.HCM năm 2010 cho thấy: các quan tâm Về vai trò của các kênh truyền thông trong và khó khăn khi chủng ngừa HPV thì khách việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về hàng quan tâm đến tác dụng phụ của thuốc HPV và UTCTC, số liệu trong nghiên cứu nhưng chưa được phổ biến rõ ràng, không này (bảng 3) so với kết quả nghiên cứu của biết thời gian phòng ngừa được bao lâu. tác giả Yến Phi và cs 2010 (tỉ lệ khách hàng Nhận thức về HPV đã tăng lên trong thập có kiến thức và thái độ tốt về chủng ngừa ung kỷ qua, nhưng kiến thức về sự liên kết của thư cổ tử cung do HPV chỉ đạt ≤ 50%, mặc nó với UTCT vẫn còn thấp. Các nghiên cứu dù 80,1% số khách hàng có trình độ học vấn đầu tiên về kiến thức HPV (1992) mà chúng trên cấp 3) cho thấy: qua thời gian, kiến thức tôi tìm thấy cho rằng chỉ có 13% phụ nữ ở và thái độ của cộng đồng cũng đã thay đổi ít trường đại học Sountheastern đã từng nghe nhiều, điều này có lẽ do sự phát triển kinh tế nói về HPV và chỉ có 8% trong số họ biết rằng song hành với phát triển của truyền thông đã HPV có thể gây nên UTCTC.5 Năm 2000, thay đổi nhận thức của người dân. một khảo sát cộng đồng ở phụ nữ 18-65 tuổi Nhìn chung, số liệu trong bảng 4 cho thấy tỉ sống ở Hoa Kỳ cho thấy chỉ có 28% đã từng lệ hiểu biết về nguyên nhân, tính lây nhiễm, nghe nói về HPV và chỉ 41% số người biết cách phòng bệnh HPV và an toàn tiêm chủng rằng HPV có thể gây nên UTCTC.6 Nghiên 28
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC cứu của Jasmin,6 trên đối tượng phụ nữ 18-75 biệt rõ ràng giữa nhóm được tư vấn phòng tuổi, thấy rằng 40% phụ nữ đã nghe nói về ngừa và biết thông tin về HPV qua báo đài và HPV, nhưng ít hơn một nửa trong số đó biết các phương tiện thông tin đại chúng. rằng HPV gây ra UTCTC. Tuy nhiên, những năm gần đây HPV đã được phần lớn các phụ Muốn nâng cao thái độ và kiến thức của nữ biết đến nhiều hơn, nghiên cứu của John người dân về HPV và UTCTC nhân viên y G.Lenehan năm 2007 cho thấy 84,7% chỉ ra tế nên tích cực tư vấn và phổ biến kiến thức rằng họ đã nghe nói về HPV và hơn hai phần ba số phụ nữ (72,4%) biết rằng nhiễm HPV chung về sự nguy hiểm của HPV quy mô có thể gây ra UTCTC.7 Đây có thể do vai trò hơn, giá thành cao của sản phẩm cũng là một tuyên truyền của những nhà sản xuất vắc xin trở ngại lớn đối với người dân dự phòng HPV. Nếu phân chia theo nhóm nữ giới từ 18-26 Tài liệu tham khảo tuổi và nhóm phụ huynh các bé gái từ 9-17 1. Mark G.Martens, Howard A.Shaw(2009). Cervical tuổi (bảng 5) và khảo sát các yếu tố về phòng cancer prevention: understanding current clinical lây vi rút HPV hay khả năng điều trị khi đã data for prophylactic vaccines. The American nhiễm HPV thì khác biệt giữa hai nhóm là Journal of Medicine 2009, Vol 122 ISS 8, S16- S23. không có ý nghĩa. Nhưng sự hiểu biết về nguyên nhân gây UTCTC, virút HPV là gì, 2. John T. Schiller (2005) Second - generation HPV đường lây vi rút HPV thì có sự khác biệt có ý vaccines. HPV Today. No 06 April 2005 p 6 - 7. nghĩa giữa hai nhóm. So sánh với nghiên cứu 3. Phi LTY, Nhung VT (2011). Kiến thức và thái độ của tác giả Lê Thị Yến Phi và cs3 và nghiên của khách hang đến chủng ngừa HPV tại BV Hùng cứu của tác giả Huỳnh Thị Thu Thủy và cs8 Vương và Viện Pasteur TP.HCM 2010. Tạp chí thì tỉ lệ sự hiểu biết nguyên nhân gây bệnh, YHTH, tập 11, số 5 Chuyên đề Điều dưỡng và Kỹ cách dự phòng của cộng đồng đã có những thuật Y học. T.67 thay đổi đáng kể. Bên cạnh đó, thái độ của phụ huynh các bé gái từ 9-17 tuổi hoặc của 4. Available from . http://www.ippfeseaor,org/en/ các phụ nữ trẻ từ 18-26 tuổi cũng đã gia tăng News/Country+highlights/ FPAHKPublicSurvey. lên > 90% khi so với những nghiên cứu trước htm. đây. Việc lo sợ PƯST cũng được đề cập khi 5. Vail-Smith K, White DM. Risk level, knowledge, and tư vấn cho các trường hợp nhận vào nghiên preventive behavior for human papillomaviruses cứu và tỉ lệ hiểu biết về PƯST ở cả hai nhóm among sexually active college women. J Am Coll đều đạt trên 90%. Health1992;40:227–30. Kết luận 6. Jasmin A. Tiro,Helen I. Meissner et al (2007)” What Do Women in the U.S. Know about Human Qua khảo sát kiến thức và thái độ của nhóm Papillomavirus and Cervical Cancer?” Cancer nữ giới từ 18– 26 tuổi và phụ huynh của các Epidemiol Biomarkers Prev 2007;16(2):288–94 bé gái từ 9– 17 tuổi đến tư vấn sức khỏe tại Bệnh viện Hùng Vương về vắc xin phòng 7. John G.Lenehan et al (2008) Women ‘s knowledge, HPV và UTCTC từ tháng 08/2013- 03/2014 attitudes and Intentions concerning Human thấy rằng tỉ lệ hiểu biết UTCTC của người Papilloma Virus vaccination: findings og a waiting dân rất cao. room survey of Obstetrics-Gynecology outpatients. Women’s health June JOGC Juin 2008 , 489-499. Một bộ phận không nhỏ mẫu khảo sát nghĩ rằng UTCTC dễ dàng chữa khỏi không lây 8. Thuy HTT, Điên N (2011). Hiệu quả tư vấn về qua và không biết được đường lây truyền và phòng ngừa nhiễm HPV và dự phòng ung thư cổ tác hại của bệnh nên thái độ mong muốn tiêm tử cung tại BV Từ Dũ. Tạp chí YHTH thành phố Hồ phòng không cao. Hơn nữa cũng có sự khác Chí Minh, tập 15, phụ bản 1. 29