TỔNG QUAN Y VĂN Viêm âm hộ - âm đạo ở bé gái trước dậy thì Vũ Thị Nhung * * PGS. TS. BS - Bộ môn Phụ Sản ĐH Y Phạm Ngọc Thạch Email: bsvtnhung@yahoo.com.vn - DĐ: 0903383005 Viêm âm hộ-âm đạo (ÂH-ÂĐ) ở các bé gái xâm nhập do vệ sinh kém. tuổi teen thường xảy ra khi có sự mất quân - Khoảng cách giữa âm đạo và hậu môn ngắn bình của nấm và vi khuẩn (VK) trong âm đạo → vi khuẩn từ phân xâm nhập vào âm hộ. (ÂĐ) với nhiều nguyên nhân. Vào giai đoạn trước dậy thì, do thiếu oestrogen, da ở xung - Nồng độ estrogen thấp → niêm mạc âm đạo quanh âm đạo mỏng manh, dễ bị kích thích mỏng, dễ bị kích thích, nhiễm trùng. bởi sự tiếp xúc với hóa chất hoặc do chùi rửa - pH kiềm (khoảng 7,0) của dịch âm đạo thích không đúng cách tạo cơ hội cho viêm nhiễm hợp cho vi khuẩn phát triển. xảy ra. - Vi khuẩn thường trú nổi trội thuộc nhóm Đặc điểm giải phẫu cơ quan sinh dục VK yếm khí, Escherichia coli, diphtheroids bé gái trước dậy thì và coagulase negative staphylococci. Cấu tạo giải phẫu, sinh lý và vi khuẩn chí - Trẻ nhỏ có thể nhét vật lạ vào ÂĐ. của âm đạo cũng như những tác nhân gây - Vi khuẩn từ phân xâm nhập vào âm hộ, âm nhiễm khuẩn âm đạo tùy thuộc vào tuổi của đạo và giun kim từ hậu môn chui vào ÂĐ. trẻ gái. Ở giai đoạn sơ sinh, dưới ảnh hưởng - Béo phì. của estrogen từ mẹ sang thai nhi, âm đạo bé được lót bởi những tế bào lát tầng. Những - Thủ dâm thường xuyên có thể dẫn đến dày ngày tháng tiếp theo, nồng độ estrogen giảm đầu âm vật. dần nên niêm mạc âm đạo teo dần, pH âm đạo thay đổi từ 6,5-7,5.1 Tận đến khi dậy thì Nguyên nhân và tác nhân gây viêm âm đạo được lót bởi các tế bào lập phương âm hộ - âm đạo ở bé gái trước dậy thì. và pH khoảng 7,0. Âm đạo có pH trung tính, 1. Nhiễm khuẩn: niêm mạc teo, ẩm, nóng ấm là môi trường thuận lợi cho sự phát triển của vi khuẩn. Sau - Do vi khuẩn không đặc hiệu chiếm 75% dậy thì, estrogen làm thay đổi lớp tế bào lót viêm âm hộ âm đạo1: Streptococcus pyogenes, bằng tế bào lát tầng. Vi khuẩn thường trú chủ Escherichia coli, Enterococcus species, yếu ở lứa tuổi này là lactobacilli, pH âm đạo Hemophilus influenzae, Coagulase - negative giảm còn 4,0 - 4,5 nhờ sự sản sinh lactic acid staphylococci, Staphylococcus aureus. bởi lactobacilli. - Ký sinh trùng: giun kim. Viêm âm hộ âm đạo là tình trạng thường xảy - Nấm Candida albicans ít khi xảy ra nhưng ra cho bé gái trước dậy thì (tần suất: 17-50%)2 có thể xảy ra sau khi trẻ uống kháng sinh dài Những yếu tố thuận lợi cho viêm âm hộ âm ngày. đạo trong lứa tuổi này là: Một nghiên cứu hồi cứu của T. Stricker ở - Âm môi nhỏ chưa phát triển, chỉ dài bằng Zurich (Thụy Sĩ) 2002 4 khảo sát dịch âm đạo 1/3 chiểu dài môi lớn, môi lớn không che kín của 80 trẻ từ 2-12 tuổi bị viêm âm hộ âm đạo lỗ ÂĐ nên dễ trầy sướt do cọ sát, vi khuẩn dễ cho thấy vi khuẩn gây bệnh tìm thấy trong 41
THỜI SỰ Y HỌC, Chuyên đề SỨC KHỎE SINH SẢN, Tập 76, Số 1, Tháng 6 – 2014 36% các trường hợp. Trong đó, 59% trường - Ít khi do lây nhiễm qua đường tình dục. hợp là vi khuẩn thuộc nhóm A β-haemolytic - Chủ yếu là do vệ sinh kém sau khi tiểu tiện. streptococcus. Nấm Candida không có trong số các bệnh nhân này. Sự hiện diện của bạch - Do bị dị ứng, bị kích thích bởi hóa chất, cầu trong dịch âm đạo là chất biểu thị của sự giấy vệ sinh dính ở âm hộ chưa lau sạch. hiện diện vi khuẩn gây bệnh với độ nhạy là - Mặc quần bó chật, quần áo ẩm ướt. 83% và độ đặc hiệu là 59%. Tuy nhiên, điều trị phải dựa trên sự tìm thấy vi khuẩn trong Chẩn đoán viêm âm hộ âm đạo dựa vào: dịch âm đạo chứ không phải chỉ dựa vào sự có mặt của bạch cầu mà thôi. Triệu chứng lâm sàng 2. Dị ứng với vải quần, xà phòng hoặc những Triệu chứng cơ năng: chất liệu tiếp xúc với cơ quan sinh dục. Mặc - Đau, ngứa âm hộ, âm đạo. quần jeans chật. - Nóng, rát ÂH, ÂĐ kèm theo tiểu khó. 3. Vết cào sướt, tổn thương sinh dục do nhét dị vật vào âm đạo. Dị vật trong âm đạo là - Tiểu nhiều, tiểu buốt, nhiễm trùng tiểu tái nguyên nhân thường xảy ra của tiết dịch âm phát nhiều lần. đạo (17,6% bệnh nhân nhiều khí hư có dị vật - Ngứa hậu môn. âm đạo).2 - Nhiều dịch âm đạo gây khó chịu. 4. Vệ sinh kém: đưa vi khuẩn từ vùng hậu môn đến vùng sinh dục. Triệu chứng thực thể: 5. Chấn thương sinh dục do bị lạm dụng tình - Nhiều dịch tiết âm đạo (khí hư), mùi hôi, dục. màu vàng, xanh. 6. Dị ứng với chất tạo bọt bồn tắm, chất thêm vào nước tắm. - Sưng nề, viêm đỏ âm hộ. 7. Nguy cơ xảy ra nhiễm khuẩn khi có thêm - Chảy máu chỗ viêm nhiễm. vệ sinh kém, viêm họng hay nhiễm khuẩn - Có vết trầy sướt da do gãi, chấn thương khác xảy ra cùng lúc. vùng âm hộ. Chẩn đoán - Bệnh ngoài da ở hội âm: viêm da, viêm tuyến mồ hôi, psoriasis, lichen sclerosis. Bệnh viêm ÂH-ÂĐ ở bé gái trước dậy thì có đặc điểm: - Dị vật trong ÂĐ. Lichen sclerosis Viêm da Nguồn: The Royal Children’s hospital Melbourne Nguồn: http://emedicalppt.blogspot.com 42
TỔNG QUAN Y VĂN Giun kim Trứng giun kim Nguồn: http://www.marksimonianmd.com/ Nguồn: http://www.intownpediatrics.com/ Cận lâm sàng định sau liều đầu khoảng 2 tuần. Có khuyến Xét nghiệm dịch âm đạo: soi tươi, nhuộm cáo là nên điều trị cho cả gia đình để ngăn Gram, cấy định danh vi khuẩn và kháng sinh ngừa tái nhiễm giun kim.3 đồ. Biện pháp phòng bệnh giun kim Các vi khuẩn thường gặp: S. pyogenes, S. aureus, H. influenzae, N. meningitidis, - Phát hiện bệnh và điều trị kịp thời. Shigella, Yersinia entercolitica, E. coli. - Rửa hậu môn cho trẻ vào buổi tối trước khi Tìm giun kim: đi ngủ và sáng sớm. Dùng băng keo trong dán vào hậu môn vào - Đối với trẻ nhỏ: Không nên để trẻ mặc quần buổi sáng mới ngủ dậy, chưa làm vệ sinh và thủng đáy hoặc không mặc quần, không để được khảo sát trên kính hiển vi để tìm giun trẻ chơi lê la ở nền đất bẩn. kim và trứng giun (Lấy mẫu 3 lần trong 3 ngày) - Giữ tay sạch, cắt ngắn móng tay, rửa tay sạch trước khi ăn và sau khi đi đại tiện. Xét nghiệm phân tìm trứng giun Viêm ÂH-ÂĐ có thể điều trị và phòng ngừa Điều trị và dự phòng bằng phương pháp giữ vệ sinh cá nhân tốt: Nguyên tắc điều trị là loại bỏ các yếu tố thuận - Bình thường chỉ cần rửa ÂH bằng nước sạch lợi dẫn đến ÂH-ÂĐ. thông thường, dùng tay để rửa nhẹ nhàng. 1. Cần hỏi kỹ bệnh sử. - Lau chùi âm hộ theo hướng từ trước ra sau 2. Khám kỹ để tìm dấu chứng của sự bị lạm - Thay quần lót thường xuyên khi vấy bẩn, dụng tình dục. tránh mặc quần chật. Mặc vải quần lót bằng cotton (không dùng vải nylon) để không ẩm 3. Xét nghiệm dịch âm đạo, lấy dị vật nếu có. mồ hôi. 4. Thuốc bôi tại chỗ (steroid) để giảm đau, - Tránh dùng những chất tạo bọt trong nước giảm ngứa. bồn tắm, không để trẻ ngồi lâu trong nước 5. Thuốc: Kháng sinh (Augmentin, tắm pha xà phòng. Clindamycin), kháng nấm (Miconozole, - Tránh dùng xà phòng thơm rửa âm hộ. Clotrimazole cream). - Tránh chà sát, cào mạnh ÂH. 6. Thuốc trị giun: Mebendazole hoặc Albendazole 100mg. Liều thứ 2 được chỉ - Lau khô ÂH nhẹ nhàng bằng khăn sạch 43
THỜI SỰ Y HỌC, Chuyên đề SỨC KHỎE SINH SẢN, Tập 76, Số 1, Tháng 6 – 2014 mềm sau tắm, sau rửa. Tài liệu tham khảo - Trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh phải rửa tay 1. Jill M Jasper (2009) “Vulvovaginitis in the với xà phòng hay dung dịch sát khuẩn. Prebubertal child” Clin Ped Emerg Med 10:10-13 Kết luận 2. Makwela MR(2007) Paediatric vaginal discharge SA Fam Pract 2007;49(7): 30-31 Viêm âm hộ - âm đạo là một trong những bệnh phụ khoa thường gặp ở bé gái trước dậy 3. SSC Chan, G W Y Cheung, P M Yuen, R K H Chin thì. Cần phát hiện bệnh và điều trị kịp thời, (2003) “Management of vulvovaginitis in childhood” cách điều trị tủy theo nguyên nhân nhưng vấn The Hong Kong Practitioner 2003;25:319-324 đề chính vẫn là làm vệ sinh cơ quan sinh dục ngoài cho trẻ đúng cách sau khi tiểu tiện. Cần 4. T.Stricker, F Navratil, F H Sennhauser (2003) tập cho trẻ thói quen: trước và sau khi ăn rửa Vulvovaginitis in prepubertal girls Arch Dis Child tay với xà phòng hay dung dịch sát khuẩn ■ 2003;88:324-326 doi:10.1136/adc.88.4.324 44