THỜI SỰ Y HỌC, Chuyên đề SỨC KHỎE SINH SẢN, Tập 14, Số 2, Tháng 9 – 2014 Ứng dụng thuyết Weiss - sự hỗ trợ của gia đình và hộ sinh vào mô hình chăm sóc nhằm tăng hiệu quả việc nuôi con bằng sữa mẹ đối với bà mẹ vị thành niên sinh con so Lê Thị Yến Phi * * Phòng Điều Dưỡng, Bệnh viện Hùng Vương Email: phivygdhp@ymail.com Tóm tắt Mục tiêu nghiên cứu: So sánh hiệu quả việc nuôi con bằng sữa mẹ (NCBSM) của các bà mẹ vị thành niên sau sinh lần đầu giữa hai nhóm có và không áp dụng mô hình chăm sóc mới tại hai bệnh viện phụ sản thành phố Hồ Chí Minh. Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu bán thực nghiệm. Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp chọn mẫu có mục đích, 20 bà mẹ vị thành niên sinh lần đầu, trẻ khỏe mạnh, chia làm hai nhóm. Nhóm can thiệp (n=10) tại bệnh viện Hùng Vương nhận sự chăm sóc của hộ sinh có áp dụng học thuyết của Weiss. Nhóm chứng (n=10) tại bệnh viện Từ Dũ, nhận được chăm sóc theo quy trình thường quy. Kết quả: Có sự khác biệt đáng kể về mức độ hiệu quả trong thực hành NCBSM giữa hai nhóm sau khi can thiệp và của nhóm can thiệp trước và sau khi can thiệp. Trước can thiệp, mức độ này là thấp, sau can thiệp, mức độ nhận thức cao hơn có ý nghĩa thống kê (Z = -2,805, p = 0,005). Điều đó có nghĩa mô hình chăm sóc tập trung vào việc phát triển mối quan hệ gần gũi với bà mẹ vị thành niên có tác động mạnh mẽ đến sự tự tin và thể hiện hài lòng của bà mẹ trong việc phát triển sự tương tác mẹ - con giúp NCBSM đạt hiệu quả. Từ khóa: Bà mẹ vị thành niên, NCBSM, hỗ trợ NCBSM, tương tác mẹ - con. The effect of the use of nursing service model that integrates Weiss’s social support theory on mother-child attachment as perceived by teenage primiparas related to breastfeeding Abstract Objective: To compare the effectiveness of mother-child attachment as perceived by two groups of teenage primiparas related to breastfeeding after the use of Nursing Service Model that integrates Weiss’s social support theory and the use of Task-Oriented Model in two maternity hospitals in Ho Chi Minh City, Vietnam. Design: A quasi-experimental study design for two groups by pre-post tests Method: Purposive sampling includes 20 teenage primiparas after natural childbirth with healthy babies. Ten subjects (experimental group at Hung Vuong Hospital) received the nursing service model that integrates Weiss’s social support theory developed by researchers and were taken care of by professional nurses. The other ten subjects (control group at Tu Du Hospital) received the nursing service following Task-Oriented Model. Results: After experimentation, the mean of mother-child attachment of the experimental group was statistical significantly higher than that of the control group at p
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC experimentation, the mean of the experimental group was also higher than before. The results revealed that those who received care from nursing service model that integrates Weiss’s social support tended to develop their mother-child attachment better, with higher confidence and satisfaction with mother-child interactions during breastfeeding. Key words: teenage primipara mother, breastfeeding, social support breastfeeding, maternal- child attachment. Đặt vấn đề Mục tiêu nghiên cứu Lý do tiến hành nghiên cứu Mục tiêu tổng quát: Nghiên cứu mô hình Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho trẻ sơ sinh chăm sóc có ứng dụng học thuyết Weiss nhằm tăng hiệu quả việc NCBSM ở bà mẹ vị (Tổ chức Y Tế Thế giới, 2003). Tỷ lệ nuôi thành niên sinh con lần đầu. con bằng sữa mẹ (NCBSM) tăng theo tuổi của người mẹ. Tuổi có liên quan tích cực đến Mục tiêu cụ thể: việc NCBSM, tỷ lệ bà mẹ lớn tuổi cho con bú 1. Nghiên cứu hiệu quả trong thực hành mẹ cao hơn so với bà mẹ trẻ tuổi.1 NCBSM của bà mẹ vị thành niên sinh con so Hỗ trợ từ các chuyên gia chăm sóc sức khỏe, của hai nhóm can thiệp và nhóm chứng trước gia đình, bạn bè được chứng minh là có liên và sau can thiệp. quan tích cực với việc bắt đầu và tiếp tục duy 2. So sánh mức độ hiệu quả trong thực hành trì việc NCBSM.2 Bà mẹ tuổi vị thành niên NCBSM của bà mẹ vị thành niên sinh con so sẽ kéo dài việc cho con bú mẹ nếu họ nhận sau khi can thiệp giữa hai nhóm can thiệp và thức được rằng NCBSM là một phương pháp nhóm chứng. phổ biến được xã hội công nhận.3 Các bà mẹ trẻ cùng độ tuổi sẽ có ảnh hưởng đáng kể đến 3. So sánh mức độ hiệu quả trong thực hành NCBSM của bà mẹ vị thành niên sinh con so việc duy trì NCBSM kéo dài đến 6 tháng.4 trong nhóm can thiệp trước và sau khi can Tương tác mẹ - con rất quan trọng trong đó thiệp. vai trò của người mẹ có thể được thực hiện để thúc đẩy việc NCBSM.5 Tình cảm mẹ con Tóm tắt thuyết Weiss gắn kết, giúp người mẹ đáp ứng nhu cầu của Thuyết Weiss đề cập đến mối quan hệ thân con mình, đặc biệt đưa ra quyết định cho con thiết giữa các thành viên trong gia đình được bú mẹ trong tuần lễ đầu sau sanh. Bằng thái biểu hiện qua cảm xúc để tác động hỗ trợ về độ trìu mến, bà mẹ tuổi vị thành niên lần đầu mặt tinh thần, Đó là một quá trình phát triển làm mẹ có thể xây dựng mối quan hệ hài hòa, đặc trưng gồm có 6 vấn đề như: mối quan bền vững, đồng điệu với những cảm xúc của hệ gần gũi, hội nhập xã hội, cơ hội để nuôi trẻ sơ sinh và cải thiện vai trò là mẹ của mình dưỡng, sự tự tin vào giá trị, có một hậu thuẫn trong thời gian cho con bú để giúp trẻ phát đáng tin cậy, học tập từ các hướng dẫn. Con triển tốt. người cảm nhận được sự đồng cảm và yêu Ứng dụng học thuyết của Weiss, can thiệp thương từ những mối quan hệ này, đặc biệt của hộ sinh bao gồm phát triển mối quan hệ là đối với bà mẹ vị thành niên gắn kết với gần gũi với bà mẹ vị thành niên và cung cấp con của mình để phát triển tình cảm. Những những hỗ trợ cần thiết nhằm tăng tính hiệu tình cảm này giúp bà mẹ gắn kết tình cảm với quả của việc NCBSM là mục tiêu của nghiên trẻ qua việc chăm sóc và đáp ứng nhu cầu cứu này cơ bản của trẻ. Vai trò của người mẹ có thể 47
THỜI SỰ Y HỌC, Chuyên đề SỨC KHỎE SINH SẢN, Tập 14, Số 2, Tháng 9 – 2014 được thực hiện để thúc đẩy sự gắn kết và giúp 3. Thúc đẩy nhận thức về NCBSM cho bà mẹ người mẹ đáp ứng nhu cầu của con mình, đặc tuổi vị thành niên sinh con lần đầu biệt đưa ra quyết định cho con bú mẹ trong tuần lễ đầu sau sinh. 4. Hỗ trợ bà mẹ tuổi vị thành niên sinh con lần đầu thích nghi với vai trò bà mẹ Mô hình chăm sóc điều dưỡng kết hợp với học thuyết hỗ trợ xã hội của Weiss để thiết Bảng câu hỏi được thiết lập dựa vào ba lập các hoạt động của hộ sinh trong thời gian thành phần chính: bà mẹ nằm tại khoa hậu sản từ ngày thứ 1 đến 1. Thúc đẩy sự gắn kết tình cảm mẹ con. ngày thứ 3 1. Tiến hành đánh giá các mối quan hệ được 2. Đạt được năng lực trong vai trò làm mẹ thiết lập 3. Bày tỏ sự hài lòng trong mối quan hệ gắn 2. Tham gia hội nhập xã hội bó giữa bà mẹ - trẻ sơ sinh 48
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC Phương pháp nghiên cứu thời gian nuôi con bằng sữa mẹ. Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu bán thực - Bảng câu hỏi về mức độ biểu hiện tình cảm nghiệm mẹ con trong vai trò làm mẹ sẽ được phát triển bằng cách sử dụng học thuyết Dân số và cỡ mẫu: 20 bà mẹ, được chia làm hai nhóm; 10 bà mẹ tham gia nhóm nghiên Đạt được vai trò làm mẹ - Trở thành người cứu thuộc bệnh viện Hùng Vương và 10 bà mẹ (Ramona T. Mercer) với 3 mức độ: Thúc mẹ tham gia nhóm chứng thuộc bệnh viện đẩy mối quan hệ gắn bó từ mẹ sang trẻ sơ Từ Dũ. sinh, Đạt được năng lực trong hành vi làm mẹ, Bày tỏ sự hài lòng trong mối tương tác Công cụ nghiên cứu: Cẩm nang hộ sinh và bà mẹ - trẻ sơ sinh. bộ câu hỏi đánh giá hiệu quả việc nuôi con bằng sữa mẹ Đánh giá thang điểm: Cao nhất, cao, trung bình, thấp, thấp nhất: - Cẩm nang điều dưỡng: được thiết kế theo mô hình chăm sóc kết hợp với học thuyết hỗ trợ xã hội (Robert S. Weiss 1974) là tài liệu tập huấn cho nữ hộ sinh trước khi tiến hành Mức thấp nhất: từ 1 đến 1.8 can thiệp, với 5 hoạt động: Mức độ thấp: từ 1.81 đến 2.6 • Ngày 1 – Hoạt động 1: Tiến hành đánh giá Mức độ trung bình: từ 2.61 đến 3.4 các mối quan hệ được thiết lập là sự tương Mức độ cao: từ 3.31 đến 4.2 tác giữa nữ hộ sinh với bà mẹ tuổi vị thành Mức độ cao nhất: từ 4.21 đến 5.0 niên sinh con so và mẹ của bà ta (các thành viên tham gia) để tìm hiểu kinh nghiệm, cảm Kết quả xúc về nuôi con bằng sữa mẹ mà bà mẹ vị 1. Nghiên cứu được thực hiện với cỡ mẫu nhỏ thành niên chia sẻ. (20 trường hợp) 100% các bà mẹ vị thành • Ngày 2 – Hoạt động 2: Tham gia hội nhập niên đã kết hôn, 85% có trình độ cấp III, 70% xã hội nữ hộ sinh thảo luận với bà mẹ vị ở độ tuổi từ 17 đến 18 trong cả hai nhóm can thành niên, mẹ và bạn bè của bà ta cũng như thiệp và nhóm chứng các bà mẹ đang nuôi con bằng sữa mẹ để chia 2. Mức độ hiệu quả đạt được trong thực hành sẻ kinh nghiệm, cảm xúc về nuôi con bằng NCBSM ở các bà mẹ vị thành niên sinh con sữa mẹ qua đó làm tăng kiến thức về nuôi con so ở nhóm can thiệp và nhóm chứng đều đạt bằng sữa mẹ. ở mức độ trung bình ở thời điểm ban đầu. • Ngày 2 – Hoạt động 3: Thúc đẩy nhận Sau khi can thiệp đối với nhóm can thiệp đạt thức về nuôi con bằng sữa mẹ cho bà mẹ ở mức độ cao nhất, và nhóm chứng chỉ đạt tuổi vị thành niên sinh con so nữ hộ sinh hỗ mức độ cao (bảng 2). trợ các đối tượng tham gia nghiên cứu nhận 3. Có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về ra những hiểu biết và kinh nghiệm của họ và mức độ hiệu quả NCBSM sau khi can thiệp cải thiện kiến thức về nuôi con bằng sữa mẹ. ở nhóm can thiệp cao hơn nhóm chứng ở giá • Ngày 3 – Hoạt động 4: Hỗ trợ sự thích trị p
THỜI SỰ Y HỌC, Chuyên đề SỨC KHỎE SINH SẢN, Tập 14, Số 2, Tháng 9 – 2014 Bàn luận nhận thức về NCBSM ban đầu chỉ ở mức độ thấp và trung bình nhưng sau 3 ngày can thiệp Kết quả cho thấy các bà mẹ vị thành niên có sự thay đổi về mức độ hiệu quả trong thực trong nhóm chứng và nhóm can thiệp mức độ hành NCBSM. Sự thay đổi này có ý nghĩa 50
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC thống kê (Z= -2.805, p=.005). Kết quả này tham vấn NCBSM đưa ra các giải pháp thích giống với quan điểm của Weiss6 mối quan hệ hợp để hỗ trợ các bà mẹ đạt được mục tiêu gần gủi có thể giúp con người có cảm giác NCBSM và tích cực chia sẽ kinh nghiệm thoải mái và an toàn để phát huy hết vai trò NCBSM thành công cho các bà mẹ khác. của mình. Nhóm đồng đẳng kết hợp với dịch vụ y tế chuyên nghiệp có hiệu quả trong việc Tài liệu tham khảo hỗ trợ các bà mẹ NCBSM kéo dài p = 0.01 1. Scott JA, L. M. (2001). Psychosocial factors associated with the abandonment of breastfeeding Kết quả cho thấy hoạt động của hộ sinh prior to hospital discharge. J Hum Lact 17, 24-30. tập trung vào mối quan hệ gắn bó giữa các 2. Pediatrics, A. A (2005), Breastfeeding and the use bà mẹ vị thành niên sau sanh có hiệu quả of human milk Pediatrics, 115, 496-506. tốt trong việc NCBSM so với hoạt động 3. Bolling K, Grant C, Hamlyn B, Thomton A. chăm sóc thường quy. Tương tự nghiên cứu (2007), Infant Feeding Survey 2005, London: The của Meyerink & Marquis7 Bolling8 đã phát Stationery Office. hiện ra bà mẹ có nhiều khả năng để bắt đầu 4. Adrian James Cameron, K. H. (2010). Influence of Peers on Breastfeeding discontinuation among NCBSM khi nhận được khuyến khích tích New Parents. Melbourne. cực từ bạn bè hay mẹ của họ. Một nghiên cứu 5. Mercer R, Ferketich S. (1995), Experienced and được tiến hành ở Anh được mô tả là các bà inexperienced mother’ maternal conpetence during mẹ có cảm giác chưa thực sự sẳn sàng để cho infancy, Research in Nursing & Health, 18, 333-343 bé bú mẹ và họ rất cần thông tin để khắc phục 6. S, W. (1974), In I. R. Z, The provisions of social vấn đề này.9 relationships, Doing unto others: Joining, molding, conforming, helping, loving (pp. 17-26). Khuyến nghị 7. L, D. C.(2002). Breastfeeding Peers support: Maternal and Volunteer, Perceptions from a Cần có chính sách hỗ trợ thiết thực cho phép Randomized Controlled Trial. Birth 2002; 29(3), các bà mẹ sau sanh được tiếp xúc với người 76-169. nhà và những bà mẹ đã NCBSM thành công 8. Bolling K, Grant C, Hamlyn B, Thomton A. (2007), Infant Feeding Survey 2005, London: The để hỗ trợ bà mẹ vị thành niên tiếp NCBSM Stationery Office. và gởi thông điệp đến các bà mẹ rằng nuôi 9. Graffy J, Taylor J. (2005). What information, advice, con bằng sữa mẹ luôn được mọi người ủng and support do women want with breastfeeding? hộ. Nhà quản lý khuyến khích nhân viên Birth 2005, 32(3), 179-186. 51