TC. DD & TP 15 (1) – 2019 T×NH TR¹NG THIÕU N¡NG L¦îNG TR¦êNG DIÔN Vµ THIÕU M¸U DINH D¦ìNG ë PHô N÷ 20-35 TUæI NG¦êI D¢N TéC TµY T¹I HUYÖN PHó L¦¥NG, TØNH TH¸I NGUY£N N¡M 2017 Trần Thị Hồng Vân1, Lê Thị Hương2 Nghiên cứu mô tả cắt ngang được tiến hành trên 585 đối tượng với mục tiêu mô tả thực trạng thiếu năng lượng trường diễn và thiếu máu thiếu sắt ở phụ nữ người dân tộc Tày độ tuổi 20-35 tại huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên. Kết quả: Tỷ lệ thiếu năng lượng trường diễn chung là 16,4% trong đó tỷ lệ thiếu năng lượng trường diễn mức độ nhẹ, trung bình lần lượt: 13,2% và 3,2%. Thiếu máu chung chiếm tỷ lệ 25,5% trong đó tỷ lệ thiếu máu mức độ nhẹ 21,7%; trung bình là 3,8%. Thiếu máu do thiếu sắt chiếm tỷ lệ cao 45,0%. Kết luận: Tỷ lệ thiếu năng lượng trường diễn và thiếu máu dinh dưỡng ở phụ nữ người dân tộc Tày ở mức tương đối cao. Từ khóa: Thiếu năng lượng trường diễn, thiếu máu dinh dưỡng, phụ nữ 20-35 tuổi, dân tộc Tày, Thái Nguyên. I. ĐẶT VẤN ĐỀ Các số liệu nghiên cứu về tình hình thiếu Thiếu năng lượng trường diễn và thiếu năng lượng trường diễn và thiếu máu máu vẫn đang là vấn đề thời sự, có ý dinh dưỡng ở phụ nữ người dân tộc Tày nghĩa sức khỏe cộng đồng tại các nước trong độ tuổi sinh đẻ nơi đây còn ít. Vì nghèo [1]. Thiếu máu ở phụ nữ trong độ vậy, nghiên cứu này đã được tiến hành tuổi sinh đẻ sẽ là nguy cơ hàng đầu làm với mục tiêu: Mô tả thực trạng thiếu năng gia tăng tỷ lệ suy dinh dưỡng bào thai lượng trường diễn và thiếu máu thiếu sắt cũng như các tai biến sản khoa trong thời ở phụ nữ người dân tộc Tày độ tuổi 20- kì mang thai. Thống kê năm 2011 của các 35 tại huyện Phú Lương, tỉnh Thái Tổ chức Y tế thế giới, hiện có khoảng Nguyên. 528,7 triệu phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ bị thiếu máu chiếm 29,4% [1]. Tại Việt II. ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP Nam, theo điều tra vi chất 2014-2015 của 2.1. Đối tượng nghiên cứu Viện Dinh dưỡng quốc gia cho thấy thiếu Phụ nữ trong độ tuổi 20- 35 tuổi người máu ở phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ cũng dân tộc Tày. còn cao 25,5% trong đó tập trung cao hơn Tiêu chuẩn loại trừ: Phụ nữ bị dị tật, ở miền núi và nông thôn (27,9%; 26,3%) mắc các bệnh về máu hoặc các bệnh mạn và thấp hơn ở khu vực đồng bằng 20,8% tính ảnh hưởng đến tình trạng thiếu máu. [2]. Dân tộc Tày ở Thái Nguyên sống tập Phụ nữ mang thai tại thời điểm bắt đầu trung chủ yếu ở các khu vực miền núi khó và trong suốt quá trình nghiên cứu. khăn trong đó có huyện Phú Lương [3]. Những phụ nữ từ chối tham gia. BS. Trường Đại học Y Dược Thái Nguyên Ngày nhận bài 25/2/2019 1 Email: hyppocrateyk88@gmail.com Ngày phản biện đánh giá 5/3/2019 2 GS.TS. Trường Đại học Y Hà Nội Ngày đăng bài: 29/3/2019 25
TC. DD & TP 15 (1) – 2019 2.2. Thời gian và địa điểm nghiên các thông tin chung của đối tượng về cứu nhân khẩu học, xã hội học. Đối tương - Thời gian nghiên cứu: Từ tháng được đo chiều cao bằng thước gỗ (Độ 3/2017 đến tháng 9/2017. chính xác 0,1 cm) ở tư thế đứng thẳng; - Địa điểm: Tại hai xã Phủ Lý và xã cân nặng được đo bằng cân TZ-120D Hợp Thành, huyện Phú Lương, tỉnh Thái Horse Head (Độ chính xác 0,1kg) khi đối Nguyên. tượng nghiên cứu mặc ít quần áo, không 2.3. Phương pháp nghiên cứu mang giày dép và các phụ kiện khác; Đối Phương pháp: Nghiên cứu mô tả cắt tượng được lấy 4 ml máu vào buổi sáng ngang. để xét nghiệm Hemoglobin và Ferritin Cỡ mẫu nghiên cứu: Dựa vào tỷ lệ huyết thanh bằng phương pháp miễn thiếu máu thiếu sắt ở phụ nữ trong độ tuổi dịch, đo độ đục tại khoa Xét nghiệm bệnh sinh đẻ của nghiên cứu trước 31,9% viện Trung ương Thái Nguyên. chúng tôi tính ra cỡ mẫu để tiến hành điều Chỉ tiêu đánh giá thiếu năng lượng tra ban đầu là 600 phụ nữ người dân tộc trường diễn, thiếu máu, thiếu sắt: Đánh Tày trong độ tuổi 20-35 của hai xã nhằm giá tình trạng thiếu năng lượng trường đánh giá tỷ lệ thiếu năng lượng trường diễn dựa vào chỉ số là BMI < 18,5 kg/m2; diễn, thiếu máu thiếu sắt [4]; Và trên thực thiếu máu, thiếu máu thiếu sắt dựa vào tế có 585 đối tượng phụ nữ đã được điều hai chỉ tiêu là Hemoglobin
TC. DD & TP 15 (1) – 2019 Bảng 2. Một số chỉ số nhân trắc của đối tượng nghiên cứu (n=585) Chỉ só X ± SD Cân nặng trung bình (kg) 48,5 ± 5,9 Chiều cao trung bình (cm) 152 ± 5,0 BMI trung bình (kg/m2) 20,9 ± 2,3 Cân nặng, chiều cao trung bình của đối tượng nghiên cứu lần lượt là 48,5 ± 5,9 kg, 152 ± 5,0 cm. Phụ nữ trong độ tuổi từ 20-35 người dân tộc Tày có BMI trung bình đạt 20,9 ± 2,3 kg/m2. Bảng 3. Tỷ lệ thiếu năng lượng trường diễn (CED) phụ nữ từ 20-35 tuổi người dân tộc Tày (n=585) CED n % CED mức độ nhẹ 77 13,2 CED mức độ trung bình 19 3,2 Tổng số 96 16,4 Tỷ lệ thiếu năng lượng trường diễn yếu 13,2% còn lại 3,2% là mức độ trung (CED) chung của phụ nữ từ 20-35 tuổi bình. Không có đối tượng tham gia người dân tộc Tày trong nghiên cứu này nghiên cứu nào có mức thiếu năng lượng là 16,4% trong đó thiếu năng lượng trường diễn nặng. trường diễn mức độ nhẹ chiếm tỷ lệ chủ Bảng 4. Nồng độ Hemoglobin, Ferritin trung bình của đối tượng nghiên cứu (n=585) Chỉ số X ± SD Hb trung bình (g/l) 126,6± 12,6 Ferritin trung bình (µg/l) 76,9± 63,5 Nồng độ Hemoglobin trung bình của đối tượng tham gia nghiên cứu là 126,6± 12,6 g/l và Feritin huyết thanh có nồng độ trung bình là 76,9± 63,5 µg/l. Bảng 5. Tỷ lệ thiếu máu theo nhóm tuổi ở phụ nữ trong độ tuổi 20-35 người dân tộc Tày (n=585) Thiếu máu (Hb< 120 g/l) Nhóm tuổi p n % 20 – 24 (n =98)(1) 25 25,5 p chung> 0,05 25 – 29 (n =137)(2) 36 26,3 p 1&2 >0,05 30 – 35 (n =350)(3) 88 25,1 p 1&3>0,05 Tổng số 149 25,5 Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ thiếu máu ở phụ nữ người dân tộc Tày độ tuổi 20- 35 là 25,5% và ở mức trung bình về ý nghĩa sức khỏe cộng đồng, tỷ lệ thiếu máu giữa các 27
TC. DD & TP 15 (1) – 2019 nhóm tuổi chưa có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p >0,05, χ2 test). Bảng 6. Phân loại mức độ thiếu máu theo nhóm tuổi ở phụ nữ từ 20-35 người dân tộc Tày (n=585) Thiếu máu mức độ nhẹ Thiếu máu mức độ trung Nhóm tuổi (100≤ Hb < 120 g/l) bình (70 ≤ Hb
TC. DD & TP 15 (1) – 2019 khác biệt này có thể do cân nặng của các nguyên nhân do thiếu sắt chiếm một tỷ lệ đối tượng trong hai nghiên cứu gần tương cao 45,0%, ở những đối tượng không có đương nhau (48,5±5,9 kg; 48,1±5,2 kg) thiếu máu nhưng tình trạng thiếu dự trữ nhưng chiều cao của phụ nữ trong nghiên sắt cũng chiếm một tỷ lệ khá cao 18,4%. cứu của tác giả Nguyễn Quang Dũng lại Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cũng thấp hơn (148,5±4,2 cm; 152±5,0 cm) trùng hợp với nghiên cứu của tác giả Lê dẫn đến BMI của phần lớn phụ nữ tuổi Minh Chính năm 2010 và Nguyễn Quang sinh đẻ người H’Mông nằm trong giới Dũng năm 2015 [4],[9]. hạn bình thường [5]. Nồng độ Hemoglobin trung bình của IV. KẾT LUẬN đối tượng tham gia nghiên cứu là 126,6± 1. Tỷ lệ thiếu năng lượng trường diễn 12,6 g/l. Nồng độ ferritin huyết thanh ở phụ nữ trong độ tuổi 20-35 người dân trung bình là 76,9± 63,5 µg/l. So sánh với tộc Tày tại huyện Phú Lương, tỉnh Thái nghiên cứu của nhóm tác giả Nguyễn nguyên là 16,4% trong đó thiếu năng Quang Dũng và Trần Thúy Nga trên phụ lượng trường diễn mức mức độ nhẹ, nữ tuổi sinh đẻ người H’Mông năm 2015, trung bình lần lượt là 13,2%; 3,2%. thì kết quả nghiên cứu của chúng tôi cao 2. Tỷ lệ thiếu máu ở phụ nữ trong độ hơn một chút (122,1± 15,3 g/l; 74,0± 60,7 tuổi 20-35 người dân tộc Tày là 25,5% µg/l). Sự khác biệt này có thể do nhiều trong đó thiếu máu mức độ nhẹ là 21,7% nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ khác và mức độ trung bình là 3,8%; không có nhau chưa được làm rõ. Tuy nhiên vấn đề thiếu máu mức độ nặng. Tỷ lệ thiếu máu thời gian, địa điểm khác nhau cũng liên do nguyên nhân thiếu sắt ở phụ nữ trong quan nhiều đến kinh tế, xã hội của địa độ tuổi 20-35 người dân tộc Tày tại phương và gián tiếp ảnh hưởng đến chất huyện Phú Lương, tỉnh Thái nguyên là lượng các thành phần tạo máu cũng như 45,0%. tỷ lệ thiếu máu nói chung [4]. Tỷ lệ thiếu máu ở phụ nữ người dân TÀI LIỆU THAM KHẢO tộc Tày độ tuổi 20-35 khá cao 25,5% và 1. World Health Organization (2015). The ở mức trung bình về ý nghĩa sức khỏe global prevalence of anemia in 2011. cộng đồng. Kết quả nghiên cứu này thấp WHO, Genava, Switzerland. hơn so với nghiên cứu của một số tác giả 2. Bộ Y tế (2016). Tình hình dinh dưỡng, nhưng vẫn ở mức trung bình chung của chiến lược can thiệp 2011-2015 và định hướng 2016-2020. Nhà xuất bản Y học, cả nước (25,5%) [2], [4], [7]. Hà Nội. Mức độ thiếu máu nhẹ ở phụ nữ người 3. Tỉnh Ủy – UBND tỉnh Thái Nguyên dân tộc Tày chiếm 21,7% trong đó nhóm (2009). Địa chí Thái Nguyên. Nhà xuất tuổi 25-29 chiếm tỷ lệ cao nhất 22,6%. bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội. Thiếu máu mức độ trung bình chiếm 4. Nguyễn Quang Dũng, Trần Thúy Nga 3,8% và tập trung chủ yếu ở nhóm tuổi (2015). Thiếu máu thiếu sắt ở phụ nữ tuổi 20-24 (5,1%). Không có trường hợp nào sinh đẻ người H’Mông tại một số xã thiếu máu nặng. Kết quả nghiên cứu của thuộc huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng. Tạp chúng tôi tương tự với nhận xét của một chí nghiên cứu Y học, 96(4): 107-113. số tác giả trong nước [4],[7],[8]. 5. Bộ Y tế - Viện Dinh dưỡng, UNICEF Phụ nữ trong độ tuổi 20-35 người dân (2010). Tổng điều tra dinh dưỡng 2009- 2010. Nhà xuất bản Y học Hà Nội. tộc Tày có tình trạng thiếu máu có 29
TC. DD & TP 15 (1) – 2019 6. Phạm Thị Thu Hiền, Trần Thị Minh Hạnh 8. Đinh Thị Phương Hoa (2013). Tình Trạng (2014). Tình trạng thiếu năng lượng dinh dưỡng, thiếu máu và hiệu quả bổ trường diễn ở nữ công nhân từ 18-49 tuổi sung sắt hàng tuần ở phụ nữ 20-35 tuổi tại công ty cổ phần cao su Hòa Bình năm tại huyện Lục Nam tỉnh Bắc Giang. Viện 2013. Tạp chí nghiên cứu Y học TP. Hồ Dinh dưỡng. Luận án tiến sĩ Dinh dưỡng, Chí Minh, 18(6): 622-626. Chuyên ngành Dinh dưỡng. 7. Hồ Thu Mai (2013). Hiệu quả của truyền 9. Lê Minh Chính (2010). Thực trạng thiếu thông giáo dục và bổ sung viên Sắt/Folic máu ở phụ nữ Sán Dìu trong thời kỳ mang đối với tình trạng dinh dưỡng và thiếu thai tại huyện Đồng Hỷ tỉnh Thái Nguyên máu của phụ nữ 20-35 tuổi tại 3 xã huyện và hiệu quả của biện pháp can thiệp. Tân Lạc tỉnh Hòa Bình. Viện Dinh dưỡng. Trường Đại học Y-Dược Thái Nguyên, Luận án tiến sĩ Dinh dưỡng, Chuyên Luận án Tiến sĩ y học, Chuyên ngành vệ ngành dinh dưỡng. sinh học xã hội và tổ chức y tế. Summary CHRONIC ENERGY DEFICIENCY AND NUTRITIONAL ANEMIA STATUS OF TAY ETHNIC MINORITY’S WOMEN AGED 20-35 YEARS OLD IN PHU LUONG DISTRICT, THAI NGUYEN PROVINCE IN 2017 A cross-sectional, descriptive study was conducted on 585 subjects to describe nutri- tional anemia status in Tay ethnic minority women aged 20-35 in Phu Luong District, Thai Nguyen Province. Results: The overall chronic energy deficiency rate was 16.4%, in which the corresponding proportions of mild and moderate chronic energy deficiency were 13.2% and 3.2%. The anemia prevalence was 25.5%, in which the proportions of mild and moderate anemia were 21.7% and 3.8%, respectively. Iron deficiency anemia was accounted for a high proportion of 45.0%. Conclusion: The prevalence of chronic energy deficiency and nutritional anemia was relatively high in Tay ethnic minority’s women. Keywords: Chronic Energy Deficiency, nutritional anemia, 20-35 years old women, Tay ethnic, Thai Nguyen. 30