TẠP CHÍ KHOA HỌC - SỐ 38/2020 147 TIẾP CẬN THÔNG TIN VỀ SỨC KHỎE SINH SẢN CỦA VỊ THÀNH NIÊN NỮ DÂN TỘC THIỂU SỐ Lê Thị Đan Dung Viện Nghiên cứu Con người Tóm tắt: Tiếp cận thông tin sức khỏe sinh sản (SKSS) đầy đủ và kịp thời là một trong những điều kiện tiên quyết đối với vị thành niên nữ nhằm giúp họ phòng tránh được những rủi ro về SKSS ngoài ý muốn đồng thời bảo vệ mình trước những hành vi SKSS không an toàn. Tuy vậy viêc tiếp cận thông tin sức khỏe sinh sản của vị thành niên nữ, đặc biệt là vị thành niên nữ dân tộc thiểu số (DTTS) ở Việt Nam còn nhiều hạn chế. Dựa trênkết quả khảo sát bằng bảng hỏi với 200 vị thành niên nữ tại huyện Than Uyên của tỉnh Lai Châu, trong đó có 112 người dân tộc Thái ở xã Ta Gia và 88 người dân tộc Hmông ở xã Khoen On và kết quả phỏng vấn sâu, thảo luận nhóm đối với vị thành niên nữ, cán bộ y tế các cấp, giáo viên các trường trung học cơ sở và trung học phổ thông ở hai xã Ta Gia và Khoen On huyện Than Uyên, tỉnh Lai Châu, bài viết phân tích thực trạng tiếp cận thông tin sức khỏe của vị thành niên nữ DTTS ở tỉnh Lai Châu trên ba chiều cạnh: tính sẵn có của dịch vụ thông tin SKSS, thực trạng tiếp cận và mức độ hài lòng với thông tin được tư vấn, tuyên truyền. Kết quả phân tích cho thấy hiện nay đối với vị thành niên nữ không còn đi học và vị thành niên nữ dân tộc Hmông thì việc tiếp cận thông tin SKSS đang còn là thách thức lớn do sự thiếu vắng các dịch vụ cung cấp thông tin dành riêng cho họ và bởi tính không phù hợp về mặt ngôn ngữ trong các thông tin được cung cấp. Bên cạnh đó, việc tiếp cận thông tin sức khỏe sinh sản của người Hmông cũng hạn chế hơn so với người Thái bởi các rào cản về địa lý và sự khác biệt về dân tộc của các cán bộ phụ trách công tác tuyên truyền. Từ khóa: Sức khỏe sinh sản, tiếp cận thông tin, vị thành niên nữ, dân tộc thiểu số. Nhận bài ngày 14.3.2020; gửi phản biện, chỉnh sửa, duyệt đăng ngày 25.3.2020 Liên hệ tác giả: Lê Thị Đan Dung; Email: ldandung@gmail.com 1. MỞ ĐẦU Nhiều trẻ vị thành niên trên khắp thế giới đang tham gia vào các mối quan hệ tình dục. Các số liệu khảo sát hộ gia đình cho thấy ở các quốc gia đang phát triển (trừ Trung Quốc), khoảng 11% nữ giới và 6% nam giới ở độ tuổi 15-19 cho biết đã từng có quan hệ tình dục trước khi 15 tuổi. Trẻ em gái có khả năng bị tổn thương lớn hơn trước các nguy cơ về sức khỏe sinh sản và sức khỏe tình dục (UNICEF, 2011). Trẻ em gái người DTTS thường là những đối tượng thiệt thòi hơn cả về khả năng tiếp cận các nguồn lực, khả năng nói lên
148 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI tiếng nói của mình do các chuẩn mực xã hội áp đặt vị trí thấp kém hơn cho họ, giới hạn họ ở các hoạt động sinh con và sản xuất hộ gia đình (Ủy ban dân tộc, UNWomen, 2015). Để khỏe mạnh và an toàn, trẻ vị thành niên cần được tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tình dục và sức khỏe sinh sản có chất lượng cao và các thông tin từ sớm. Tiếp cận thông tin về SKSS do vậy là một trong những điều kiện tiên quyết đối với vị thành niên nữ nhằm giúp họ phòng tránh những rủi ro về SKSS ngoài ý muốn đồng thời bảo vệ mình trước những hành vi SKSS không an toàn. Tuy vậy, việc tiếp cận thông tin về SKSS của vị thành niên còn hạn chế. Theo điều tra quốc gia về VTN và thanh niên Việt Nam lần thứ 2 (SAVY 2) năm 2009, thanh thiếu niên chủ yếu biết được thông tin về mang thai hay kế hoạch hóa gia đình qua các nguồn thông tin đại chúng. Mức độ biết các thông tin này từ nhà trường, gia đình, nhân viên y tế/dân số hay các cơ sở tư vấn sức khỏe sinh sản còn rất khiêm tốn. Đặc biệt việc tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc SKSS, sức khỏe tình dục không dễ dàng, với vị thành niên, thanh niên sống ở nông thôn32, khu vực người DTTS sinh sống Cho đến nay đã có một số nghiên cứu về tiếp cận thông tin SKSS của vị thành niên ở Việt Nam, Nghiên cứu chuyên đề về tiếp cận thông tin đại chúng về SKSS sử dụng số liệu SAVY 2 cho thấy việc tiếp cận các dịch vụ về sức khoẻ sinh sản và giáo dục của vị thành niên và thanh niên còn giới hạn, đặc biệt đối với người nghèo và các dân tộc thiểu số (Nguyễn Thị Mai Hương, Nguyễn Đình Anh, 2010). Một nghiên cứu khác về Dậy thì - sức khỏe tình dục - sức khỏe sinh sản ở thanh thiếu niên Việt Nam cũng sử dụng số liệu điều tra SAVY 2 cho thấy có khoảng trên 60% tỷ lệ nam, nữ vị thành niên và thanh niên cho biết họ dễ dàng sử dụng dịch vụ khám và điều trị SKSS (69% cho nữ, 62% cho nam; 64% ở nông thôn, 70% ở đô thị; và 61% cho người DTTS và 66% cho người Kinh/Hoa). Như vậy, khoảng 2/3 thanh thiếu niên dễ dàng tiếp cận với các dịch vụ tư vấn và chăm sóc SKSS, khoảng 1/3 thanh thiếu niên chưa dễ dàng tiếp cận các dịch vụ tư vấn và chăm sóc SKSS. Một trong những nguyên nhân được đưa ra là hệ thống chăm sóc sức khoẻ ở Việt Nam hiện nay chỉ tập trung cung cấp thông tin và dịch vụ SKSS và KHHGD cho người đã có gia đình mà chưa quan tâm nhiều đến nam nữ thanh niên đã có quan hệ tình dục (Đào Xuân Dũng, 2010). Nghiên cứu gần đây nhất của UNFPA (2017) đưa ra những phân tích về tiếp cận và sử dụng dịch vụ SKSS của phụ nữ dân tộc thiểu số. Tuy vậy, nghiên cứu này cũng chưa bóc tách được số liệu, thực trạng việc tiếp cận thông tin và sử dụng dịch vụ chăm sóc SKSS của nhóm vị thành niên nữ DTTS. Đây là một khoảng trống lớn cần thiết phải nghiên cứu. Bài viết này tìm hiểu thực trạng tiếp cận thông tin SKSS của vị thành niên nữ DTTS ở tỉnh Lai Châu. Nghiên cứu được thực hiện ở hai nhóm vị thành niên nữ DTTS là nhóm vị thành niên nữ dân tộc Thái ở xã Ta Gia và vị thành niên nữ dân tộc Hmông ở xã Khoen On. Các kết quả được phân tích ở ba chiều cạnh: tính sẵn có của dịch vụ thông tin SKSS, thực trạng tiếp cận và mức độ hài lòng với thông tin được tư vấn, tuyên truyền. 32 http://www.gopfp.gov.vn/home;jsessionid
TẠP CHÍ KHOA HỌC - SỐ 38/2020 149 Nghiên cứu được thực hiện tại tỉnh Lai Châu vào tháng 5/2019. Việc phân tích dựa trên kết quả khảo sát bằng bảng hỏi với 200 vị thành niên nữ tại huyện Than Uyên của tỉnh Lai Châu, trong đó có 112 người dân tộc Thái ở xã Ta Gia và 88 người dân tộc Hơmông ở xã Khoen On. Người tham gia khảo sát được lựa chọn ngẫu nhiên dựa trên danh sách vị thành niên nữ được địa phương cung cấp. Ngoài ra nghiên cứu cũng tiến hành phỏng vấn sâu, thảo luận nhóm đối với vị thành niên nữ, cán bộ y tế các cấp, giáo viên các trường trung học cơ sở và trung học phổ thông ở hai xã Ta Gia và Khoen On huyện Than Uyên, tỉnh Lai Châu. Bảng 1: Khái quát đặc điểm mẫu nghiên cứu33 Tỷ lệ (%) Tuổi 17 tuổi 17,0 16 tuổi 28,5 15 tuổi 26,5 14 tuổi 18,0 13 tuổi 10,0 Thành phần dân tộc Hmông 44,0 Thái 56,0 Trình độ học vấn Đang đi học 44,5 Đã bỏ học/Chưa từng đi học 55,5 Tình trạng hôn nhân Chưa kết hôn 61,8 Đã kết hôn 39,0 2. NỘI DUNG 2.1. Về tính sẵn có của dịch vụ thông tin SKSS Ở hai xã của nghiên cứu, việc tư vấn truyền thông về SKSS cho vị thành niên nữ được thực hiện trong nhà trường và cộng đồng. Trong nhà trường, hoạt động truyền thông thường được tổ chức ít nhất 1 năm/1 lần với sự phối hợp của cán bộ trạm y tế xã. Ngoài ra trong nhà trường việc truyền thông SKSS còn được tổ chức thông qua các hình thức ngoại 33 Theo WHO, vị thành niên là những người từ 10-19 tuổi. Ở Việt Nam vẫn chưa có sự thống nhất trong các văn bản luật về tuổi vị thành niên, và thành niên. Cụ thể, Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em năm 2004 quy định độ tuổi của trẻ em là từ 16 tuổi trở xuống. Bộ luật Hình sự quy định, người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm, người từ đủ 14 tuổi trở lên nhưng chưa đủ 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc phạm tội đặc biệt nghiêm trọng.Song tại khoản 1 Điều 115 về Tội giao cấu với trẻ em lại quy định: “Người nào đã thành niên mà giao cấu với trẻ em từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi, thì bị phạt tù từ 1 năm đến 5 năm”. Như vậy, nếu người dưới 18 tuổi giao cấu với trẻ em từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi thì không phải chịu trách nhiệm hình sự vì chưa phải là người… đã thành niên. Bộ luật Dân sự quy định người thành niên là người đủ 18 tuổi trở lên. Song Bộ luật Lao động lại ghi rõ, người lao động là người ít nhất đủ 15 tuổi, có khả năng lao động và có giao kết hợp đồng lao động. Theo Luật Hôn nhân và gia đình, nam thanh niên không được kết hôn khi chưa đủ 20 tuổi. Do chưa có sự thống nhất trong quy định về độ tuổi vị thành niên ở Việt Nam, chúng tôi tiến hành khảo sát với vị thành niên trong độ tuổi 13- dưới 18 tuổi, đây là giai đoạn các em đang học THCS và PTTH, lứa tuổi đang ở giai đoạn dậy thì mạnh mẽ và chịu ảnh hưởng của nạn tảo hôn, cũng như cần được quan tâm về sức khỏe sinh sản.
150 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI khóa, các cuộc thi tìm hiểu kiến thức về SKSS, về xâm hại tình dục trẻ em. Tuy vây, điều đáng lưu ý là các hoạt động hiện nay chưa có hoạt động tư vấn về SKSS ở trong nhà trường cho học sinh. Ở cộng đồng, các hoạt động truyền thông chủ yếu được lồng ghép vào các hoạt động truyền thông của hệ thống y tế dân số như nói chuyện chuyên đề, lồng ghép trong các cuộc họp thôn bản, tổ dân phố. Các cuộc họp thôn bản, tổ dân phố thường được thông báo tới chủ hộ gia đình, do vậy người tham dự thường là các chủ hộ hoặc bố mẹ. Đối với các buổi nói chuyện chuyên đề thường do Hội phụ nữ tổ chức, do vậy đối tượng tiếp cận thông tin và tham gia là hội viên hội phụ nữ và thường là những người đã có gia đình. Do vậy đối tượng là vị thành niên/thanh niên ít tiếp cận được hoạt động truyền thông tại cộng đồng. Như vậy có thể coi là một khoảng trống trong dịch vụ SKSS cho vị thành niên không còn đi học. 2.2. Về thực trạng tiếp cận thông tin SKSS Theo kết quả khảo sát, có 72,5% vị thành niên nữ được hỏi cho rằng trong vòng 1 năm qua họ được tư vấn, tuyên truyền về 10 nội dung của SKSS (thay đổi tâm sinh lý, phòng tránh bạo hành), trong đó nội dung được truyền thông và tuyên truyền nhiều nhất là về phòng tránh bạo hành và xâm hại tình dục (50,5%), tiếp đến là kỹ năng sống (40,7%) vàphòng chống ung thư vú và các loại ung thư ở bộ phận sinh dục (Hình 1) Hình 1. Tỷ lệ vị thành nữ nhận được tư vấn, tuyên truyền về SKSS theo các nội dung về SKSS trong một năm qua (%) Đối với vị thành niên nữ không còn đi học ở hai xã Ta Gia và Khoen On, có đến 45% người trả lời trong 1 năm qua các em không được tư vấn, tuyên truyền nội dung nào về SKSS. Đặc biệt đối với những vị thành niên nữ không còn đi học ở nhóm dân tộc Hmông,
TẠP CHÍ KHOA HỌC - SỐ 38/2020 151 tỷ lệ này lên đến 59,5%. Kết quả phân tích khi bình phương cho thấy có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa vị thành niên nữ đang đi học và không đi học, cũng như giữa vị thành niên nữ dân tộc Thái về tỷ lệ vị thành niên nữ được tuyên truyền về SKSS. Theo đó, tỷ lệ vị thành niên nữ đang đi học được tư vấn, tuyên truyền các nội dung SKSS nhiều hơn rất nhiều so với vị thành niên nữ không đi học. Đặc biệt có một số nội dung SKSS có ý nghĩa quan trọng trong việc tự bảo vệ và chăm sóc bản thân về SKSS thì tỷ lệ vị thành niên nữ đang đi học được tuyên truyền cao gấp nhiều lần vị thành niên nữ không đi học. Ví dụ, tỷ lệ vị thành niên nữ đang đi học được tư vấn truyền thông về phòng tránh bạo hành và xâm hại tình dục cao gấp gần 3 lần so với vị thành niên nữ không đi học (76.4% so với 29.7%). Đối với nội dung kỹ năng sống, tỷ lệ này ở vị thành niên nữ đang đi học là 71.9% so với 15.5% của vị thành niên nữ không đi học. Bảng 2: Tỷ lệ vị thành nữ nhận được tư vấn, tuyên truyền về SKSS theo các nội dung về SKSS trong năm qua (%) theo tình trạng đi học và dân tộc (%) Các nội dung SKSS được tư vấn, tuyên truyền Tình trạng đi học Dân tộc Đang đi Không Thái Hmông học đi học Thay đổi về tâm sinh lý tuổi vị thành niên 62.9*** 13.5*** 50*** 17*** Quan tâm, chú ý tới người khác giới 13.5 10.8 14.3 9.1 Phòng tránh bạo hành và xâm hại tình dục 76.4*** 29.7*** 68.8*** 27.3*** Kỹ năng sống 71.9*** 15.5*** 59.5*** 17.0*** Sử dụng các biện pháp tránh thai khi quan hệ tình 50.6** 29.7** 54.5*** 19.3*** dục Mang thai, làm mẹ an toàn 11.2 18.9 14.3 17.0 Giảm thiểu những thai kỳ ngoài ý muốn, phá thai 12.4 6.3 14.3** 2.3** an toàn Phòng ngừa và điều trị vô sinh 7.9 6.3 9.8 3.4 Phòng chống các bệnh lây truyền qua đường tình 59.6*** 23.6*** 61.6*** 11.5*** dục và HIV/AIDS Phòng chống ung thư vú và các loại ung thư ở bộ 15.7 13.5 22.3*** 4.5*** phận sinh dục Ghi chú: Mức ý nghĩa thống kê *p
152 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI “Trường năm nào cũng có truyền thông về SKSS cho các em. Ngoài ra trường còn có tổ tư vấn sức khỏe, bao gồm SKSS cho các em nữa. Tổ tư vấn thì thường hoạt động theo hình thức lồng ghép vào trong các buổi sinh hoạt nội trú, thường là 2 lần trong 1 tháng. Trong các buổi sinh hoạt đấy, em nào có vấn đề gì thì sẽ được giải đáp, giúp đỡ. Trường cũng tổ chức các cuộc thi về SKSS cho học sinh đây cũng là hình thức tư vấn cho các em“ (PVS - Giáo viên trường PTDTNT huyện Than Uyên) “Truyền thông về SKSS ở cộng đồng thường được lồng ghép trong các buổi họp xóm, họp thôn hoặc trong các buổi họp đoàn thể như Hội Phụ nữ, Hội nông dân. Đối tượng đi họp thường là bố mẹ, những người đã tham gia các hội đoàn thể. Các em vị thành niên thì hầu như không tham gia các buổi hop như này“ (PVS - Cán bộ y tế thôn bản xã Ta Gia - Than Uyên) "Hàng năm chúng em được tuyên truyền về SKSS. Ngoài ra trong các môn học sinh học, giáo dục công dân em cũng được học về cơ thể nam và nữ, mang thai, kỹ năng sống. Trường cũng tổ chức cuộc thi tìm hiểu về SKSS cho học sinh và các buổi ngoại khóa về SKSS" (PVS - Học sinh dân tộc Hmông, Khoen On) Hình 2: Các kênh thông tin cung cấp nội dung SKSS cho vị thành niên nữ trong 1 năm qua (%) Nhìn vào bảng 2 cũng có thể thấy tỷ lệ vị thành niên nữ dân tộc Thái được tư vấn, tuyên truyền về các nội dung SKSS nhiều hơn rất nhiều so với vị thành niên nữ dân tộc Hmông. Điều này có thể là do những người dân tộc Hmông họ không tham gia vào các buổi tư vấn, truyền thông về SKSS. Tuy vậy, điều này đặt ra vấn đề về việc cần thiết cung cấp dịch vụ tư vấn, truyền thông SKSS cho dân tộc Hmông. Theo kết quả phỏng vấn sâu với cán bộ y tế thôn bản và cán bộ trạm y tế xã Khoen On nơi có phần đông là người dân tộc Hmông cho thấy việc truyền thông về SKSS tại cộng đồng ít được thực hiện và trong những buổi truyền thông cũng ít người tham gia do đặc thù điều kiện địạ lý, người dân tộc
TẠP CHÍ KHOA HỌC - SỐ 38/2020 153 Hmông thường sống trên cao, đường xá đi lại khó khăn, ở cách xa nhau nên thường bà con ít khi tham gia các hoạt động cộng đồng, kể cả họp thôn bản. Còn người Hmông ở xã Ta Gia thì vấn đề ngôn ngữ đang là cản trở lớn đối với họ trong việc tiếp cận các nội dung SKSS ở đây. Xã Khoen On có 11 bản trong đó có 9 bản người Hmông và 2 bản người Thái. Cán bộ của trạm y tế xã là người Thái, do vậy khi đi tuyên truyền chỉ tuyên truyền bằng tiếng Thái. Đối với 2 bản người Hmông thì tuyên truyền bằng tiếng phổ thông (tiếng Kinh) do bởi cán bộ y tế không biết tiếng Hmông, trong khi đó rất ít người Hmông biết tiếng Kinh. Về các kênh truyền thông mà vị thành niên nữ nhận được thông tin SKSS nhiều nhất là do trường học, thầy cô giáo cung cấp, tiếp theo là từ cán bộ dân số, y tế thôn bản (Hình 2) Có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về các kênh truyên thông mà vị thành niên nữ đang đi học và không đi học nhận được cũng như giữa người dân tộc Tày và dân tộc Hmông. Theo đó, những người đang đi học có xu hướng tiếp cận các thông tin SKSS thông qua nhà trường, sách báo và trên mạng bao gồm mạng xã hội nhiều hơn những người không đi học. Tỷ lệ những người đang đi học tiếp nhận thông tin SKSS thông qua sách báo tờ rơi là cao gấp 5 lần so với những người không đi học (31% so với 6.6%). Tương tự tỷ lệ những người đang đi học tiếp nhận thông tin SKSS trên mạng xã hội và mạng Internet cao gấp gần 2 lần so với người không đi học (tương ứng 39.3% so với 19.7% và 35.7% so với 19.7%). Trong khi đó những người không đi học lại nhận thông tin SKSS từ cán bộ dân số, y tế thôn bản nhiều hơn so với những người đang đi học. Bảng 3: Các kênh truyền thông mà vị thành niên nữ nhận được thông tin SKSS trong 1 năm qua theo tình trạng đi học và dân tộc (%) Kênh truyền thông Tình trạng đi học Dân tộc Đang đi học Không Thái Hmông đi học Đài, Tivi, loa phát thanh 52.4 32.8 49 31,7 Sách, báo, tờ rơi 31*** 6.6*** 27.9** 2.4** Các tổ chức xã hội 34.5 39.3 44.2** 17.l** Trường học, thầy cô giáo 100*** 0*** 76.9*** 46.3*** Bạn bè người thân 33.3 23 28.8 29.3 Mạng xã hội 39.3* 19.7* 40.4*** 7.3*** Cán bộ dân số, y tế thôn bản 45.2** 68.7*** 61.5* 39* Đội truyền thông lưu động 7.1 9.8 8.7 7.3 Mạng Internet 35.7* 19.7* 37.5*** 7.3*** Trung tâm tư vấn, câu lạc bộ 13.1 11.5 16.3* 2.4* 2.3. Về mức độ hài lòng với thông tin được nhận Khi được hỏi về mức độ hài lòng đối với thông tin về SKSS được cung cấp trong 1 năm qua theo thang likert với 1 là Hoàn toàn không hài lòng và 5 là rất hài lòng, những người tham gia khảo sát nhìn chung là tương đối hài lòng với thông tin SKSS mà họ được
154 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI cung cấp (điểm trung bình mean = 3.88). Tuy vậy, có sự khác nhau giữa nhóm vị thành niên nữ đang đi học và nhóm vị thành niên nữ đã kết hôn và không đi học. Kết quả kiểm định - test cho thấy sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về quan niệm, mức độ hài lòng giữa vị thành niên nữ đang đi học (mean = 4,1) và vị thành niên nữ không đi học, đã kết hôn (mean = 3,3;), p = 0,000. Kết quả này cho thấy rằng vị thành niên nữ đang đi học có xu hướng hài lòng hơn về thông tin SKSS họ nhận được hơn so với nhóm đã kết hôn và đã lấy chồng. Mức độ hài lòng đối với thông tin về SKSS chịu ảnh hưởng của nhiều biến số. Nghiên cứu sử dụng phân tích hồi quy đa biến để xem tác động của các yếu tố đến mức độ hài lòng với thông tin được cung cấp. Theo đó, nghiên cứu này sử dụng 3 nhóm yếu tố chính là dân tộc (dân tộc Thái hay Hmông), tình trạng học vấn (đang đi học hay không đi học), tình trạng hôn nhân (đã kết hôn hay chưa kết hôn). Bảng 4 cho biết kết quả hồi qui tương quan giữa các yếu tố đến mức độ hài lòng của vị thành niên nữ dân tộc Hmông và Thái. Mô hình 1 cho thấy tác động của yếu tố tình trạng học vấn, tình trạng hôn nhân và đặc trưng hộ gia đình tới mức độ hài lòng của vị thành niên nữ DTTS nói chung. Mô hình 2 thêm vào yếu tố dân tộc. Bảng 4: Ảnh hưởng của các yếu tố đến mức độ hài lòng với thông tin SKSS được cung cấp Biến số Mô hình 1 Mô hình 2 (Dân tộc chung) (Theo dân tộc ) Dân tộc Thái 7.881*** Hmông 1 Học vấn Đang đi học 9.277*** 5.495** Không đi học 1 1 Tình trạng hôn Đã kết hôn 1.387 1.266 nhân Chưa kết hôn 1 1 Ghi chú: *p
TẠP CHÍ KHOA HỌC - SỐ 38/2020 155 tuyên truyền bằng tiếng Kinh chứ chưa có tuyền truyền bằng tiếng dân tộc và đây là sự không phù hợp của thông tin, tuyên truyền đối với vị thành nữ DTTS. 3. KẾT LUẬN Từ những phân tích ở trên cho thấy thông tin SKSS cho vị thành niên nữ DTTS ở huyện Than Uyên được cung cấp trong nhà trường và ở cộng đồng. Ở nhà trường thông tin được cung cấp thông qua các buổi truyền thông, sinh hoạt ngoại khóa và các buổi thi tìm hiểu về SKSS. Ở cộng đồng thông tin SKSS thường được cung cấp lồng ghép vào các buổi họp thôn, họp xóm và các cuộc họp đoàn thể. Do ở cộng đồng không có những hoạt động truyền thông dành riêng cho đối tượng vị thành niên, vì vậy những đối tượng vị thành niên nữ đã bỏ học ít được tiếp cận các thông tin SKSS hơn so với vị thành niên nữ đang đi học. Việc tiếp cận thông tin SKSS của người Hmông cũng hạn chế hơn so với người Thái bởi ngôn ngữ sử dụng trong các buổi truyền thông là tiếng phổ thông. Ngoài ra yếu tố địa lý và sự khác biệt về dân tộc của các cán bộ phụ trách công tác tuyên truyền cũng là rào cản trong việc tiếp cận thông tin SKSS đối với vị thành niên nữ Hmông. Mặc dù nhìn chung những người tham gia trong khảo sát này đánh giá khá tích cực về mức độ hài lòng của họ với thông tin SKSS họ được cung cấp, tuy nhiên đối với vị thành niên nữ không còn đi học và vị thành niên nữ dân tộc Hmông thì việc tiếp cận thông tin SKSS đang còn là thách thức lớn do bởi sự thiếu vắng các dịch vụ cung cấp thông tin dành riêng cho họ và do bởi tính không phù hợp về mặt ngôn ngữ trong các thông tin được cung cấp. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Đào Xuân Dũng (2010), Báo cáo chuyên đề: Dậy thì - sức khỏe tình dục - sức khỏe sinh sản ở thanh thiếu niên Việt Nam, trong: Điều tra quốc gia về vị thành niên và Thanh niên Việt nam lần thứ 2 - Tổng cục dân số - KHHGĐ. 2. Nguyễn Thị Mai Hương, Nguyễn Đình Anh (2010), Báo cáo chuyên đề: Thanh thiếu niên Việt nam với việc tiếp cận và sử dụng các phương tiện truyền thông đại chúng, trong:Điều tra quốc gia về vị thành niên và Thanh niên Việt nam lần thứ 2 - Tổng cục dân số - KHHGĐ. 3. Ủy ban dân tộc, Unwomen (2015), Tóm tắt về tình hình phụ nữ và trẻ em gái DTTS ở Việt nam - Báo cáo của Cơ quan Liên hợp quốc về Bình đẳng giới và Trao quyền cho phụ nữ. 4. UNICEF (2011), Tình hình trẻ em thế giới 2011: Tuổi vị thành niên - tuổi của những cơ hội 5. UNFPA (2017) Những rào cản trong tiếp cận các dịch vụ CSSK bà mẹ và kế hoạch hóa gia đình của đồng bào DTTS Việt nam - Báo cáo của UNFPA ACCESSING INFORMATION ABOUT REPRODCUTIVE HEALTH OF ETHNIC MINORITY FEMALE ADOLESCENTS Abstract: It is essential for female adolescents to access Reproductive Health promptly to protect them from taking a risk of unexpected problems and unsafe reproductive
156 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI health behaviours. However, this process of adapting knowledge has shown a lot of limitations, especially for some female adolescents living at ethnic minorities in Vietnam. The article aims to analyse the state of accessing information about reproductive health among female adolescents in Lai Chau Province in terms of three aspects: the availability of productive health services, the state of accessing information and the degree of satisfaction with the promotion. The statistics were based on two surveys: The first one was implemented in Than Uyen District, Lai Chau Province with 200 female adolescents as participants including 112 Thai ethnic group in Ta Gia Commune and 88 Hmong ethnic group in Khoen On Commune. The second survey was a result of group discussion among female adolescents, medical staffs and several secondary school and high school teachers in Ta Gia Commune and Khoen On Commune. The results shows accessing information about reproductive health is still a challenge for Hmong female adolescents and those who do not come to school. It is because of the lack of information services and the language barriers. Besides, the Hmong ethnic group has more difficulties in terms of accessing reproductive health information than the Thai group due to the geographical barriers and the ethnic differences among staffs who are responsible for promotion. Keywords: female adolescents, reproductive health, accessing information, ethnic minorities, Lai Chau.